وضعیت پناهندگی هزاران مهاجر افغان که طی دو سال گذشته با ویزای بشردوستانه موقت وارد آمریکا شده‌اند، نامطلوب و پیچیده است. در حالی که در روزهای نخست اسکان افغان‌ها در ایالت‌های مختلف آمریکا، دریافت اقامت دائم ساده و راحت به نظر می‌رسید، با گذشت نزدیک به دو سال مشخص شده است که گرفتن گرین‌کارت آن‌قدرها هم که تصور می‌شد، آسان نیست.

تعدادی زیادی از این مهاجران هنوز نمی‌دانند آیا برای گرفتن اقامت دائم واجد شرایط‌ند یا خیر. این وضعیت در ایالت‌هایی مانند تگزاس با قوانین داخلی محدودکننده‌تر برای مهاجران افغان، سخت‌تر است. پایگاه خبری تگزاس تربیون در گزارشی، وضعیت تعدادی از این مهاجران را به تصویر کشیده است.

آزیتا جوادی و شوهرش حمید صدرا از جمله پناهجویانی‌اند که دسامبر ۲۰۲۱ به آمریکا رسیدند و اکنون در تگزاس زندگی می‌کنند. آزیتا جوادی در سازمان توسعه بین‌المللی آمریکا کار می‌کرد؛ به همین دلیل با سقوط جمهوریت، آنان با پروازی به قطر و از آنجا به آمریکا منتقل شدند. آزیتا پس از ورود به آمریکا با استفاده از برنامه اس‌آی‌وی برای اقامت دائم درخواست داد اما پس از چهار ماه مشخص شد که درخواست اس‌آی‌وی آزیتا در حال بررسی است و حمید صدرا، شوهرش، واجد شرایط اس‌آی‌وی نیست.

آزیتا می‌گوید: «پیش از آمدن به آمریکا ذهنیت دیگری داشتیم. فکر می‌کردیم امکانات زیادی در آمریکا در انتظار ما است، اما حالا با رسیدن به اینجا متوجه شده‌ایم آنچه ما می‌پنداشتیم با واقعیت تفاوت زیادی دارد.»

 سرگردانی در هزارتوی نهادهای فدرال، ایالتی و محلی که مسئول کمک به آن‌ها در دریافت مراقبت‌های بهداشتی، حمایت غذایی و مسکن و حتی پوشک و شیرخشک برای پسرشان است، تجربه‌ای گیج‌کننده برای آزیتا و شوهرش بوده است. تعداد زیادی از افغان‌های ساکن تگزاس هم مانند آزیتا نمی‌دانند چگونه از خدمات اجتماعی که برای مهاجران در نظر گرفته شده است، استفاده کنند.

فلیکس ویلالوبوس، وکیلی که در تگزاس به مهاجران خدمات حقوقی رایگان و کم‌هزینه ارائه می‌دهد، می‌گوید که پس از ورود مهاجران افغان به اینجا، یک تیم واکنش سریع ایجاد کرده است تا به مهاجران خدمات حقوقی ارائه دهند. ویلالوبوس و تیمش تاکنون با ۴۰۰ پناهجو کار کرده و به آنان خدمات حقوقی ارائه داده‌اند. با این حال به گفته فلیکس، این افراد در شهر سن‌آنتونیو بوده‌اند و در شهرهای دیگر هنوز هزاران مهاجر افغان حضور دارند که نتوانسته‌اند از خدمات حقوقی بهره‌مند شوند.

او می‌گوید: روند درخواست اقامت دائم بسیار زمان‌بر است. مهاجران افغان باید با این موضوع کنار بیایند که آن‌ها در یک کشور جدیدند و ممکن است در چند ماه آینده اجازه اقامت خود را از دست بدهند؛ پس بهتر است سعی کنند برای ماندن راهی پیدا کنند؛ چون نمی‌توانند به عقب برگردند. برای پناهندگان کمک گرفتن از یک وکیل مهاجرت می‌تواند بهترین شانس برای تصمیم‌گیری مطلوب در قبال پرونده‌شان باشد.

متاسفانه برای آن دسته از پناهندگان در تگزاس که پول زیادی ندارد یا بی‌‌پول‌اند، کمک حقوقی رایگان یا مقرون به صرفه به‌سختی پیدا می‌شود. قوانینی که در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ برای به مهاجرت به آمریکا به تصویب رسید هم وضعیت را به‌شدت بحرانی کرد. ترامپ شمار دریافت‌کنندگان گرین کارت را از ۱۱۰ هزار نفر به ۱۸ هزار نفر تقلیل داد و با اینکه جو بایدن قوانین سابق را لغو کرد و تعداد گرین‌کارت‌ها را به ۱۲۵ هزار تن در سال افزایش داد، آثار قوانین سابق بر وضعیت مهاجران همچنان پابرجا است. به طور مثال سازمان‌های مهاجرتی از دولت فدرال بودجه کافی نمی‌گیرند.

ایان کیسل، کارشناس قوانین مهاجرت و پناهندگی و استاد دانشکده حقوق کرنل، می‌گوید که با پایان قراردادها یا قطع حمایت دولت فدرال از برخی سازمان‌ها، وضعیت آن‌ها به‌شدت بحرانی شد. طبق گزارش سال ۲۰۲۰ موسسه سیاست مهاجرت، سیستم اسکان مجدد در آمریکا به‌سرعت محدود و باعث شد سازمان‌های مهاجرتی برخی از کارمندان خود را اخراج کنند. تعداد مهاجران پذیرفته‌شده هم محدود شد. بزرگ‌ترین سازمان اسکان پناهندگان تگزاس یعنی خدمات پناهندگان تگزاس، در پی کاهش بودجه فعالیتش را متوقف کرد. این سازمان در ماه مارس از کسری بودجه خبر داد و اواسط آوریل اعلام کرد که در حال تعدیل نیرو و تعطیلی برخی دفاترش است و ۲۶ مه خبر داد که به طور کامل بسته می‌شود. این سازمان طی هفت ماه گذشته به تقریبا هزار پناهنده در هفت دفتر خود در سراسر تگزاس خدمات ارائه کرده بود.

اداره خدمات شهروندی و مهاجرت آمریکا اکثر نیروهای خود را به مرز مکزیک انتقال داده است. به همین دلیل بیشتر مصاحبه‌های تنظیم‌شده با مهاجران افغان به حالت تعلیق درآمده است. این‌ خود زمینه‌ساز تداوم بلاتکلیفی و ابهام در وضعیت پناهجویان افغان است. با این حال پناهجویان افغان هنوز امید خود را کاملا از دست نداده‌اند. حمید صدرا، شوهرش آزیتا می‌گوید: من می‌دانم که آمریکا یک کشور بسیاربسیار قانون‌مند است اما واقعیت این است که ما احساس خوبی نداریم. ولی چه می‌شود کرد؛ کاری از دست ما ساخته نیست.

در حال حاضر حدود ۷۷ هزار پناهجوی افغان با ویزای بشردوستانه موقت در آمریکا به سر می‌برند و مهلت دو ساله ویزای آن‌ها در حال پایان است. دولت آمریکا برای تمدید ویزای بشردوستانه به مدت دو سال هم مجوز داده است؛ با این حال این افراد برای ماندن در آمریکا، به اقامت دائم نیاز دارند و این مسئله‌ای است که همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.