ما در دوره جدیدی از ارعاب سوریه قرار گرفته‌ایم که با سریال کوتاه دیگری آغاز شد. درباره روابط ریاض و دمشق داستان‌هایی می‌شنویم که از پرداخت‌ پول در ازای جلوگیری از قاچاق کپتاگون، پول دادن برای بازسازی سوریه و کمک مالی برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب حکایت دارند. البته داستان‌های دروغین معمولا با پایان یافتن فصلشان در افق محو می‌شوند؛ درست همان‌گونه که در گذشته یکی از شاهان لخمی گفت: «موضوع چه راست و چه دروغ، گفته شد؛ اکنون عذرخواهی چه مفهومی دارد؟»

برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب چقدر هزینه کردید؟ هیچ‌ کس برای بازگشت هیچ کشوری به اتحادیه عرب یا کشورهای مخالف دلاری پرداخت نکرده است و نخواهد کرد. در واقع بازگشت به اتحادیه عرب یکی از خواسته‌های خود سوریه است. دمشق کرسی سوریه در اتحادیه عرب را از آن خود می‌داند و هنوز هم کرسی‌هایش را در تمامی سازمان‌های بین‌المللی که مهم‌ترین آن‌ها سازمان ملل متحد است، حفظ کرده است. اگر اپوزیسیون سوریه هم قدرت را به دست می‌گرفت، بر همین کرسی تکیه می‌زد، اما نتوانست به پیروزی برسد.

از سوی دیگر، بازگشت سوریه به اتحادیه عرب در توازن قوا در منطقه تغییری ایجاد نمی‌کند؛ زیرا این بازگشت با تغییر مواضع و محورها همراه نیست. بدون شک، بازگشت به مسیر درست به سازش و آشتی منجر می‌شود که به نوبه خود اوضاع را به سمت آرامش سوق می‌دهد؛ درست مانند آشتی دولت اردوغان با عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر که به از سرگیری گردشگری و تجارت و توقف تنش‌های رسانه‌ای میان طرف‌ها منجر شد.

با این حال، پس از بازگشت سوریه نه تغییر قابل‌ذکری در سطح منطقه پدید آمد و نه کشمکش‌های دیگر به پایان رسیدند. در ارتباط با بازگشت دولت اسد به اتحادیه عرب، همه کشورها به استثنای سه کشور با دمشق رابطه دارند و سه کشور مزبور نیز به‌زودی روابط خود با دمشق را از سر خواهند گرفت. به هر حال، امید است آشتی میان کشورهای منطقه به بازگشت بیشتر مردم سوریه به خانه‌ها و خانواده‌هایشان کمک کند.

آیا سوریه برای بازگشت به اتحادیه عرب چیزی دریافت کرده است؟ در پاسخ می‌توان گفت: بعید است دمشق بابت «دستاوردهای» بازگشت به اتحادیه عرب و احیای روابط از جمله همکاری در جلوگیری از قاچاق کپتاگون به عربستان سعودی حتی یک دلار بگیرد؛ زیرا چنین پاداشی به کشورهای دیگر نیز انگیزه می‌دهد تا با قاچاقچیان مواد مخدر مسامحه کنند سپس در ازای جلوگیری از فعالیت‌های آن‌ها چیزی به دست آورند.

پاداش احتمالی برای همکاری در مبارزه با مواد مخدر موافقت با از سرگیری تجارت، رفع تحریم‌ها و همکاری اقتصادی است که برای دو طرف سودمند است. کشورهایی که در قبال تبدیل شدن به منبع یا گذرگاه اقلام ممنوعه مانند مواد مخدر و اسلحه بی‌توجه و سهل‌انگارند، بعدها پس از مواجه شدن با چالش محدودیت صادرات کشاورزی، صنعتی و خدماتی خود بهای مسامحه با قاچاق را می‌پردازند. به عبارت دیگر، نبود روابط و مبادلات تجاری کشورها را به سمت مسامحه با قاچاقچیان سوق می‌دهد؛ زیرا در آن صورت، پای منفعتی در میان نیست که از دست دادنش آن‌ها را بترساند.

البته موثرترین سلاح در دست دولت‌های در حال توسعه منطقه اعمال تحریم‌های اقتصادی و بستن بازارها به روی کشورهایی است که به منبع قاچاق یا گذرگاه آن تبدیل شده‌اند. به همین دلیل، کشورهای همسایه در مرزهای کشورهایی که دولت‌های آن‌ها ضعیف یا ناکام‌اند، دیوارهای طولانی و بلند می‌سازند و پیوسته در تلاش‌اند با استفاده از نیروهای مسلح، مرزبانان و نیروهای مبارزه با مواد مخدر از تلاش‌هایی که برای قاچاق انجام می‌شود، جلوگیری ‌کنند.

هرچند قاچاق به ظاهر تجارتی پرسودی به نظر می‌رسد، این اقدام غیرمجاز شمشیری دولبه است. به عنوان مثال، ایران از گذشته تاکنون به عنوان مسیر ترانزیت و گذرگاه بزرگ بین‌المللی مواد مخدر افغانستان اعم از تریاک، هرویین، کوکایین و حشیش بوده است. با آنکه قاچاق در برخی موارد دشوار به تهران از لحاظ مالی کمک کرد، این پدیده آسیب‌های بسیاری به ایران رساند. توزیع روزافزون مواد مخدر در این کشور به یک همه‌گیری جدی تبدیل شد و اکثر کشورهایی که با ایران رابطه دارند، عبور کالاهای خود از قلمرو این کشور را محدود کرده‌اند.

با وجود پول هنگفتی که در تجارت مواد مخدر ردوبدل می‌شود، اکثر افراد جامعه و اقتصاد کشورهایی مانند افغانستان، سوریه و لبنان از این تجارت غیرمجاز سودی نمی‌برند. سود ناشی از خریدوفروش مواد مخدر به جیب گروه‌های محدودی می‌رود که در این تجارت نقش دارند. در واقع، تجارت مواد مخدر به تجارت قانونی این کشورها آسیب زده و آن‌ها را از اکثر بازارهای کشورهای حاشیه خلیج فارس محروم کرده است.

خطرات ناشی از این تجارت تنها به نابودی جوانان جامعه و نیروی اصلی آن در کشورهایی که در معرض این بحران اجتمای قرار دارند، محدود نمی‌شود، بلکه امنیت آن کشورها را نیز تهدید می‌کند؛ به‌ويژه اینکه مواد مخدر عامل اصلی ظهور باندهای تبهکار سازمان‌یافته و سازمان‌های تروریستی‌اند. علاوه بر این، قاچاقچیان مواد مخدر با جمع‌آوری اطلاعات، قاچاق و حمل سلاح مقام‌های محلی را به‌شدت تضعیف می‌کنند.

البته هیچ کس این توهم را ندارد که قاچاق کپتاگون به‌سرعت متوقف شود؛ زیرا فروشندگان و قاچاقچیان مواد مخدر به این راحتی از پای نمی‌نشینند و این کارزار همچنان ادامه خواهد داشت.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط