دوازدهم ماه مه، از طرف سازمان جهانی بهداشت روز جهانی پرستار نام گذاشته شده است. از این روز نه تنها در افغانستان تجلیل نمی‌شود، بلکه پرستاران در این روز و هر روز دیگر ساعات دشوار و طاقت‌فرسای کاری را بدون هیچ امیدی به یک زندگی بهتر می‌گذرانند. 

حقوق ماهیانه یک پرستار چه زن و چه مرد در یک بیمارستان خصوصی در افغانستان، از سال‌ها پیش به این سو، هشت هزار افغانی بوده است که معادل کمتر از صد دلار آمریکایی می‌شود. اما در حال حاضر، پرستاران می‌گویند که حتی همین مبلغ را نیز به طور کامل دریافت نمی‌کنند. 

حبیبه (نام مستعار)، پرستار بخش زنان و زایمان در یک بیمارستان خصوصی در کابل، به ایندیپندنت فارسی گفت: «پس از سقوط دولت به دست طالبان، دیگر حقوق ماهیانه‌مان را به‌طور کامل دریافت نکرده‌ایم. گاهی چهار هزار افغانی، گاهی سه هزار افغانی به ما می‌دهند.» او گفت که این پول به هیچ‌وجه کفاف زندگی خانواده‌اش را نمی‌دهد، اما چاره‌ای جز این ندارد، زیرا گزینه بعدی، گرسنگی کشیدن است.

در کشوری که بیشتر از چهار دهه جنگ را تحمل کرده و هنوز هم هر روز از کوچه و بازار آمبولانس‌ها زخمی و جسد به بیمارستان‌ها می‌برند، پرستاران دشوارترین شغل ممکن را دارند. البته کمبود امکانات در سیستم بهداشت و شیوع انواع بیماری‌ها در میان مردم نیز کار این قشر را دشوارتر می‌کند.

در چنین وضعیتی، منطقا نیاز است که پرستاران بیشتری در صحنه باشند و البته این پرستاران باید مورد حمایت قرار گیرند و دست‌کم توانایی تامین هزینه‌های زندگی روزمره خانواده‌هایشان را داشته باشند تا بتوانند به طور شبانه‌روزی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی در خدمت مردم باشند. اما روال معمول در افغانستان، از سال‌ها پیش به این سو، برعکس این بوده و با سلطه طالبان بر افغانستان اوضاع بدتر شده است.

حقوق پرستاران بیمارستان‌های دولتی، چیزی حدود ۱۵ هزار افغانی است، اما با سلطه طالبان بر افغانستان و از بین رفتن شریان‌های مالی که سیستم بهداشت افغانستان را به‌طور کامل حمایت می‌کرد، حقوق این پرستاران نیز کاهش یافته است.

البته تنها بحث حقوق و امتیازات مالی مطرح نیست، پرستاران در افغانستان با انواع بدرفتاری‌ها از طرف مدیریت بیمارستان‌ها، پزشکان و بیشتر از همه از طرف بیماران و همراهانشان مواجه‌اند. برخلاف کشورهای دیگر، پرستاران در افغانستان، با وجود کار زیاد و طاقت‌فرسا، از هیچ‌گونه احترام و اهمیتی برخوردار نیستند.

این مشکل هم برای بسیاری از پرستاران در افغانستان دیگر عادی شده است. اما آنچه در یک سال و نُه ماه گذشته دست و گریبان پرستاران به‌ویژه پرستاران زن را گرفته است، محدودیت‌هایی است که طالبان علیه آنان وضع کرده‌اند.

پرستاران زن چه در بیمارستان‌های خصوصی و چه در بیمارستان‌های دولتی، اولا اجازه ندارند مانند گذشته در بخش بیماران مرد فعالیت کنند که این کار سبب می‌شود شمار زیادی از پرستاران شغلشان را از دست بدهند. مورد دوم این است که حتی پرستاران در بخش بیماران زن نیز مکلف به داشتن حجاب کامل، صورت پوشانده‌شده با ماسک، و لباس‌های گشاد و بلندند. 

سارا (نام مستعار)، پرستار یک بیمارستان دولتی، به ایندیپندنت فارسی گفت: «ریاست بیمارستان به ما هشدار داده که حتی لباس فرم پرستاری ما نباید کمربند داشته باشد.» به این معنا که لباس باید کاملا گشاد و پایین‌تر از زانوها باشد.

او همچنان گفت که سربازان طالبان در ورودی بیمارستان «رفت‌وآمد ما را زیر نظر دارند که با چه پوششی از خانه می‌آییم یا به خانه می‌رویم و آیا محرم شرعی با خود داریم یا خیر».

وضع این همه محدودیت از یک طرف و بحران اقتصادی از سوی دیگر، سبب شده است که شمار زیادی از زنانی که تا دوسال گذشته پرستار یا ماما بودند، کارشان را از دست بدهند. این زنان اکنون از بیکاری و وضعیت بد اقتصادی شکایت دارند. البته بیکاری این پرستاران تنها به معنای وضعیت بد اقتصادی خودشان نیست، بلکه به معنای کم شدن کادر درمانی و در نتیجه کاهش رسیدگی به بیماران، به‌ویژه بیماران زن در بیمارستان‌ها است.

در دو دهه گذشته، از طریق برنامه‌های حمایتی سازمان جهانی بهداشت، سازمان توسعه بین‌المللی ایالات متحده (USAID) و دیگر کشورهای کمک‌کننده، صدها برنامه آموزشی، شغل‌آفرینی و ارتقای ظرفیت برای پرستاران و ماماها در افغانستان ایجاد شده بود. البته این برنامه‌ها نیز به‌دلیل فساد موجود در سیستم، نتیجه چشم‌گیری نداشتند و باعث بحران امروزی شدند؛ اما به هر حال، با قطع این بودجه‌های کمکی، وضعیت نه تنها برای پرستاران و ماماها که برای سراسر سیستم بهداشت افغانستان بسیار دشوار شده است. در کمتر از دوسال گذشته، نزدیک به دوهزار مرکز مراقبتی و درمانی کوچک و بزرگ در سراسر افغانستان تعطیل شدند و حجم فشار بر بیمارستان‌های مرکزی در شهرهای بزرگ چندین برابر شده است.