گنبد آهنین سامانه‌ای متشکل از یک واحد رادار و یک مرکز کنترل است که موشک‌های شلیک‌شده را شناسایی و شکار می‌کند. این سیستم سیار است و گفته می‌شود تنها یک واحد از این سیستم برای محافظت از شهری نسبتا کوچک کافی است. اما مشکل اینجاست که این سامانه دفاعی پیشرفته در برابر رگبار موشکی و پرتابه‌های کوچک اثربخشی چندانی ندارد.

تضاد میان گزارش‌های موجود نشان می‌دهد ارتش اسرائیل در حال بررسی این موضوع است که چرا سامانه دفاعی موشکی گنبد آهنین در بعدازظهر سه‌شنبه، کمتر از حد انتظار عمل کرده است.

به گزارش اورشلیم پست، یکی از پیش‌زمینه‌های درگیری اطلاعاتی این است که تا ماه گذشته اثربخشی گنبد آهنین در برابر موشک‌های غزه پیشرفت کلی داشت. گنبد آهنین در نوامبر سال ۲۰۱۲، ۸۵ درصد و در سال ۲۰۱۴، ۹۰ درصد موثر بود.

دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، صبح روز چهارشنبه اعلام کرد که میزان اثربخشی در برابر بیش از ۱۰۰ موشکی که بین سه‌شنبه و چهارشنبه شلیک شد، حدود ۹۰ درصد بود.

با این حال، زمان شلیک حدود ۲۶ موشک از غزه در بعدازظهر روز سه‌شنبه، اثربخشی رهگیری راکت‌هایی که درواقع تهدید محسوب می‌شد به ۶۰ درصد رسید. همان موقع برخی از شدیدترین تلفات در سمت اسرائیل رخ داد.

این اختلاف را چگونه می‌توان توضیح داد؟

نخست اینکه به نظر می‌رسد هاگاری به ۱۰۰ موشک کامل در بازه‌ای ۳۰ ساعته اشاره می‌کند، درحالی ‌که گویا انتقاد و پژوهش‌ داخلی بر رگبار راکت‌های بعدازظهر غزه متمرکز بود.

ممکن است موشک‌های بعدازظهر اسرائیل را بیشتر غافلگیر کرده باشد؟

این احتمال هست که ارتش اسرائیل تمام باتری‌های گنبد آهنینش را در جای خود قرار نداده، یا بعدازظهر آن‌ها را پر نکرده باشد، حتی احتمال می‌رود کمی فریب‌خورده و حفاظ آن را بعد از شلیک چند موشک صبح سه‌شنبه، پایین آورده باشد.

برعکس، نیروهای دفاعی اسرائیل تا شامگاه سه‌شنبه و صبح چهارشنبه فرصت آماده‌سازی داشتند و منتظر راکت‌های بیشتری از غزه بودند، چرا که نیروی هوایی اسرائیل قصد داشتند به دارایی‌های گروه‌های تروریستی حمله کنند.

همین موضوع آمادگی دلیل سطح اثربخشی بی‌سابقه‌ ارتش اسرائیل در اوت ۲۰۲۲ را توضیح می‌دهد. اورشلیم برای آن عملیات بیش از بسیاری عملیات دیگر در حدود ۱۰ سال گذشته، برنامه‌ریزی کرده بود. با این حال، منابع اعلام کردند که آمادگی عمومی دلیل عملکرد ناامیدکننده گنبد آهنین در بعدازظهر روز سه‌شنبه نبوده است و تاکید کرده‌اند که ارتش اسرائیل در روزهای آینده احتمالا گزارشی درباره همین موضوع منتشر می‌کند.

سرانجام اینکه «افت» اثربخشی هنوز آن‌قدرها چشمگیر نیست و ممکن است اصلا به چشم نیامده باشد، مگر در برخی حملات موشکی علیه اسرائیل در شمال که پیش‌تر در ماه آوریل رخ داد.

دلیل بحث‌برانگیز بودن این موضوع آن است که تنها تعدادی موشک از سد سپر موشکی عبور کرده‌اند و هیچ اسرائیلی کشته نشده است. درواقع بیشتر نگرانی‌ها معطوف به آینده است: اگر غزه نقطه‌ضعفی تازه‌ در سامانه دفاع موشکی اسرائیل یافته باشد و از آن بهره‌برداری کند، در صورت وقوع یک درگیری طولانی‌مدت همراه با شلیک هزاران موشک، آیا اسرائیلی‌های بیشتری در معرض خطر قرار خواهند گرفت؟

افزون بر این، در سطح راهبردی، داشتن سامانه دفاع هوایی گنبد آهنین با اثربخشی ۸۵ تا ۹۶ درصد، به دولت اسرائیل انعطاف‌پذیری بیشتری می‌دهد تا با تمدید یک درگیری به چند ساعت یا چند روز، به اهداف مشخصی دست یابد، نه اینکه بیشتر نگران موفقیت حملات موشکی غزه در کشتار تعداد چشمگیری از غیرنظامیان باشد.

با این حال، انتظار نمی‌رود که این قابلیت‌ها به اندازه سامانه موشکی ضدهوایی بسیار پیشرفته‌تر اس-۳۰۰ در سوریه که روسیه آن را نصب کرد، روی عملیات ارتش اسرائیل تاثیرگذار باشد. یکی از دلایل این امر آن است که حتی پیشرفته‌ترین سامانه اس‌ای-۱۸ نیز تنها حدود ۱.۵ کیلومتر برد دارد و بیشتر هواپیماهای اسرائیلی از ارتفاع سه کیلومتری به غزه حمله می‌کنند. هیچ گزارشی مبنی بر اصابت یا حتی تماس نزدیک اس‌ای-۸۰۰ علیه رزمایش‌های هواپیماهای پیشرفته و توان دفاعی پیشگیرانه اسرائیل گزارش نشده است.

تنها حوزه‌ای که برخی از این سامانه‌های ضدهوایی در آن تاثیرگذارند، مقابل هلی‌کوپترهای اسرائیلی است که در حملات هوایی کمتر هدف قرار می‌گیرند. حزب‌الله در سال ۲۰۰۶ موفق شد یک هلی‌کوپتر اسرائیلی را سرنگون کند.

ولی مادام که از هلی‌کوپتر استفاده راهبردی می‌شود و با در نظر گرفتن این نکته که هلی‌کوپترهای اسرائیلی اکنون به سامانه‌های دفاعی پیشگیرانه جدیدی مجهزند، به نظر می‌رسد که دفاع ضدهوایی حماس بیشتر جنبه نمایشی دارد.

به‌طورکلی و با وجود برخی مشکلات در این حوزه‌ها، اگر اسرائیل تصمیم بگیرد که در آینده عملیاتی طولانی انجام دهد، همچنان از منظر راهبردی در موضع قدرت قرار دارد.