رئیس جمهوری آلمان در سالگرد قیام گتو در ورشو: «ما را ببخشید»

روسای جمهوری آلمان، لهستان و اسرائیل همراه با یکدیگر در مراسم یادبود در ورشو شرکت کردند

مراسم هشتادمین سالگرد قیام گتو ورشو با حضور روسای جمهوری آلمان و اسرائيل - ورشو ۱۹ آوریل ۲۰۲۳  - JANEK SKARZYNSKI / AFP 

هشتادمین سالگرد آغاز «قیام گتو» در ورشو که طی آن بزرگ‌ترین مقاومت یهودیان علیه آلمان نازی شکل گرفت، روز چهارشنبه، ۱۹ آوریل (۳۰ فروردین)، با رویدادهای مختلفی گرامی داشته شد. فرانک والتر اشتاین‌مایر و اسحاق هرتزوگ، روسای جمهوری آلمان و اسرائيل، به این مناسبت به لهستان سفر کرده‌اند و همراه با همتای لهستانی خود در مراسم یادبود حضور به‌عمل رساندند. اسرائیل همه ساله روز یادبود هولوکاست را همزمان با سالگرد قیام گتو ورشو در تقویم یهودی، با مراسم‌های مختلف گرامی می‌دارد، و شاهزاده رضا پهلوی نیز از مهمان‌هایی بود که امسال در این مراسم در اورشلیم شرکت کرد. 

قیام گتو ورشو همزمان با عید یهودی پسح در ۱۹۴۳ با همکاری گروه‌های مختلف یهودی کمونیست، سوسیالیست و صهیونیست‌های چپ و راست آغاز شد و حدود یک ماه به طول انجامید. 

آندری دودا، رئیس‌ جمهوری لهستان، بعدازظهر چهارشنبه، ۱۹ آوریل، گفت مبارزان یهودی قیام ۱۹۴۳، هم قهرمانان ملی لهستان‌اند و هم قهرمان یهودیان. او همراه با هرتزوگ و اشتاین‌مایر، در مراسمی رسمی سخن می‌گفت که پای «بنای یادبود قهرمانان گتو» برگزار شد. این بنا در نقطه‌ای قرار دارد که شاهد چندین مورد از درگیری‌های مسلحانه این خیزش بود. 

دودا گفت: «امروز ما در برابر قهرمانان قیام گتو ورشو سر تعظیم فرود می‌آوریم.» او از تمام «آنان که علیه نفرت و نازیسم و برای آزادی و کرامت مبارزه کردند» تجلیل کرد. 

با گذشت هشتاد سال، هیچ‌یک از بازماندگان این قیام تاریخی امروز زنده نیستند و مارک ادلمان، آخرین فرمانده بازمانده قیام، در سال ۲۰۰۹ درگذشت. ادلمان پس از جنگ در لهستان باقی ماند و برای زنده ماندن خاطره این رویداد در کشورش تلاش کرد. سیمکا روتم، از مبارزانی که کوشید برخی یهودیان را از تونل‌های فاضلاب از گتو خارج کند، بعدها مقیم اسرائیل شد و سال ۲۰۱۸ در این کشور درگذشت. 

برخی افرادی که در کودکی شاهد قیام گتو ورشو بودند نیز روز چهارشنبه در مراسم‌های یادبود این قیام شرکت کردند.

رئیس‌ جمهوری اسرائیل در سخنان خود در ورشو گفت: «باید به‌ یاد داشته باشیم. شر مطلق در قامت نازی‌ها و همدستان‌ آن‌ها موجود بود، و خیر مطلق در قامت قربانیان و شورشیان از تمام ملت‌ها.» 

اشتاین‌مایر در سخنان خود خواهان بخشیده شدن کشورش به دلیل انجام جنایاتی شد که در جنگ جهانی دوم مرتکب شده بود. او نخستین رئیس‌ جمهوری تاریخ آلمان است که در مراسم یادبود این قیام شرکت می‌کند. اشتاین‌مایر گفت: «امروز نزد شما ایستاده‌ام و خواهان بخشایش [آلمان] از جنایاتی‌ هستم که آلمانی‌ها در اینجا مرتکب شدند.» 

رئیس‌ جمهوری آلمان همچنین از فرصت استفاده کرد تا از همتای روس خود، ولادیمیر پوتین، به دلیل حمله روسیه به اوکراین، انتقاد کند. 

گمان می‌رود حدود هفت هزار یهودی در نبردهای این خیزش کشته شده باشند. نازی‌ها در واکنش به این قیام، کل گتو را به آتش کشیدند و شش هزار نفر دیگر نیز در این آتش‌سوزی جان باختند. از نازی‌ها نیز ۳۰۰ نفر کشته شد. نازی‌ها در طول دوران قدرت خود حدود شش میلیون یهودی را کشتند.

هالینا بیرن‌بائوم ۹۳ ساله که از بازماندگان هولوکاست است، اندکی پیش از مراسم یادبود گفت: «این شورش خودکشی بود. ما امکان پیروزی نداشتیم، اما باید به آن‌ها آسیب می‌زدیم.»

بیشتر از جهان