همان‌گونه که پادشاهی عربستان سعودی در مسیر ترسیم‌شده در چشم‌انداز ۲۰۳۰ با ثبات گام برمی‌دارد، این امر ناظران نه چندان تیزبین را که به جای ارائه تحلیل‌های متفاوت، فقط کلیشه‌های موجود را جار می‌زنند، همچنان شوکه می‌کند. تایید مشارکت عربستان سعودی در سازمان همکاری شانگهای از طرف کابینه این کشور به‌طور ناگهانی رخ نداد. طی چهار سال گذشته، فرایندی دقیق همراه با چندین قرارداد دوجانبه و چندجانبه در جریان بود. در سال ۲۰۱۹، ریاض درخواست کرد تا در جایگاه «طرف گفت‌وگو» پذیرفته شود، این درخواست رسما در سپتامبر ۲۰۲۱ تایید و رسما یک سال بعد به این کشور اعطا شد. در حال حاضر، سایر «طرف‌های گفت‌وگو»، ترکیه، مصر و قطرند و در عین حال، قرار است در ماه آوریل عضویت کامل به ایران اعطا شود. روند عضویت کامل شامل چند مرحله و همچنین توافق همه اعضای کنونی می‌شود. به نظر می‌رسد که هیچ مانعی بر سر راه پیوستن پادشاهی عربستان سعودی به این سازمان از طرف کشورهای عضو و دبیرخانه آن وجود ندارد.
از دید عربستان سعودی، روند آغاز همکاری با سازمان همکاری شانگهای که تحت رهبری چین قرار دارد، با انگیزه تنوع بخشیدن به مشارکت‌های چندجانبه در سطح جهانی و منطقه‌ای صورت پذیرفته است. طی دهه‌ها، پادشاهی عربستان سعودی یک سیاست خارجی مبتنی بر منافع خود را دنبال کرده است که در مواردی، به‌عنوان مثال در مورد تحریم نفت در سال‌های ۷۴-۱۹۷۳، موجب تعجب چشمگیر جهان شده است. از آنجا که پکن بزرگ‌ترین شریک تجاری ریاض است، کاملا طبیعی است که این کشور مناسبات خود را با دومین ابرقدرت جهان استحکام ببخشد. عربستان سعودی علاقه‌مند است تا با جمهوری‌های آسیای مرکزی و همچنین پاکستان، روسیه و هندوستان از طریق تریبونی که سران حکومت‌ها و دولت‌ها هر دو سال یک بار در آن با هم ملاقات می‌کنند، همکاری‌های عمیق داشته باشد. پذیرفتن این مشارکت همچنین خلاء موجود در توسعه سیاست خارجی عربستان سعودی در مورد کشورهای آسیای مرکزی و اوراسیا را نیز پر می‌کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
سازمان همکاری شانگهای که تاکنون دو رقیب اصلی یعنی هندوستان و پاکستان را بر سر یک میز آورده است، اکنون شاهد آن خواهد بود که عربستان سعودی و ایران، پس از سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی، در این سازمان نیز کنار یکدیگر قرار خواهند گرفت. پس از پیشرفت اخیر مذاکرات در پکن، این کشور متعهد به بهبود مناسبات دوجانبه خود شده‌اند. در گام نخست، مناسبات دیپلماتیک قطع‌شده از سرگرفته خواهد شد. پس از آن، رئیس‌جمهوری ایران احتمالا از عربستان سعودی دیدار خواهد کرد. در حال حاضر، همه چیز تا حد زیادی به فضای به وجودآمده و اقدام‌ها برای اعتمادسازی بستگی دارد که طرفین بر سر آن توافق کرده‌اند. با توجه به دوران قطب‌بندی‌ها، بی‌نظمی و هرج‌ومرج موجود در امور جهانی، پادشاهی عربستان سعودی امیدوار است تا مناسبات خود به‌ویژه با همسایگان متخاصم را بهبود بخشد. این موضوع با روح سازمان همکاری شانگهای سازگاری دارد که از اعضای خود می‌خواهد تا اختلاف‌ها را کنار گذاشته و بر مشترکات خود تمرکز داشته باشند.
برخی ناظران چنین گمانه‌زنی می‌کنند که ورود عربستان سعودی به سازمان همکاری شانگهای از پیامدهای جانبی پیشرفت در مذاکرات در پکن است. اما آن‌ها کاملا در اشتباه‌اند. ریاض فرایند این عضویت را حدود نیم دهه پیش آغاز کرد، آن هم زمانی که انتظار تجدید رابطه با ایران اصلا نمی‌رفت.
از سوی دیگر، ایران از ژوئیه ۲۰۰۵ برای عضویت در این بلوک تلاش کرده است، اما سیاست‌ها و رفتارهایی که از طرف این کشور به تحریم‌ها منجر شد، مانعی بر سر راه ورود آن بود. هرچند با امضای برجام در ژوئیه ۲۰۱۵ فشارها کاهش یافت، اما سیاست‌های دولت ترامپ باعث شد که برخی از کشورهای عضو با عضویت تهران مخالفت کنند.
اهداف اصلی سازمان همکاری شانگهای شامل این موارد می‌شود: تقویت اعتماد متقابل و حسن همجواری بین کشورهای عضو؛ ارتقا همکاری‌های موثر منطقه‌ای در زمینه‌های سیاسی، تجاری-اقتصادی، تحقیقات، فناوری و فرهنگ و همچنین در عرصه تحصیلات، انرژی، راه و ترابری، گردشگری، حفاظت از محیط زیست و سایر حوزه‌ها؛ تلاش‌های مشترک برای حفظ و تامین صلح، امنیت و ثبات در منطقه؛ حرکت به سوی ایجاد یک نظام سیاسی و اقتصادی بین‌المللی جدید، دموکراتیک، عادلانه و منطقی؛ و ایجاد سیاست درونی مبتنی بر اصول اعتماد متقابل، منفعت متقابل، برابری، رایزنی متقابل، احترام به تکثر فرهنگی و همچنین میل به توسعه مشترک، و در عین حال، داشتن یک سیاست بیرونی منطبق با اصول تعهد نکردن و هدف قرار ندادن هیچ یک از طرفین و داشتن صراحت و صداقت.
شورای سران حکومت، که عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیری سازمان همکاری شانگهای است، یک بار در سال تشکیل جلسه می‌دهد و تصمیم‌ها و رهنمون‌هایی در مورد امور مهم این بلوک را به تصویب می‌رساند. اعضای این شورا همچنین هر سال گردهم می‌آیند تا در مورد استراتژی همکاری چندجانبه و حوزه‌های دارای اولویت این بلوک بحث و گفت‌وگو کنند، موضوعات مهم اقتصادی و سایر همکاری‌ها جاری را حل‌وفصل کنند و بودجه سالانه سازمان را تایید کنند.
این بلوک نه تنها در حال گسترش است بلکه هویت آن نیز در حال تغییر است. با وجود ظهور چین به‌عنوان یک ابرقدرت، همه کشورهای عضو انتظارات مشابهی از این بلوک ندارند. یقینا سازمان همکاری شانگهای صرفا به‌عنوان نوعی از ائتلاف امنیتی که مقبولیت آن را افزایش می‌دهد، در حال ظهور نیست. بلکه این سازمان یک تریبون ژئوپلیتیک و ژئو-اقتصادی است که از منابع طبیعی، نیروی انسانی و ارتباط‌های درونی لازم برخوردار است. با این همه، سازمان همکاری شانگهای هر دو سال یک بار، مانورهای ضدتروریستی برگزار می‌کند که باعث می‌شود نیروهای نظامی که معمولا در مانورهای نظامی شرکت نمی‌کنند، در تریبون‌های دوجانبه و چندجانبه شرکت کنند. به جز این تعامل تاکتیکی، موضوعات امنیتی مطرح نیستند. از آنجا که برخی از رقبای سرسخت در این پلتفرم (بستر) شرکت دارند، این بلوک از هر سو با آزمون‌های دشوار متعددی در آینده مواجه است.
پادشاهی عربستان سعودی بازوی مالی قوی‌تر و تکثر عقیدتی بیشتری را با خود به سازمان همکاری شانگهای می‌آورد که موجب کاهش انزوای کنونی و پیشرفت آهسته آن در حال حاضر خواهد شد. عربستان سعودی می‌تواند در تقویت کنسرسیوم بین-بانکی این بلوک تاثیرگذار باشد. به‌رغم تمایل پکن و مسکو، همچنان در درون این سازمان علیه مرتبط کردن زیرساخت مالی سازمان همکاری شانگهای با بانک بریکس مخالفت‌هایی وجود دارد. پیوستن به سازمان همکاری شانگهای فرصتی را برای اقتصاد و شرکت‌های عربستان سعودی به وجود می‌آورد تا در بازارهای مختلف با نرخ بازگشت سرمایه بهتر – یعنی همان چیزی که چشم‌انداز ۲۰۳۰ به دنبال آن است – سرمایه‌گذاری کنند.
