خبرگزاری فرانسه در گزارشی، ضمن گفت‌وگو با تحلیلگران، اشاره کرد که رژیم مذهبی حاکم بر ایران در واکنش به ماه‌ها اعتراض‌ بی‌سابقه، دچار دودستگی شده است و تصمیم‌گیرندگان در جمهوری اسلامی میان سرکوب و آنچه ژست‌های آشتی‌جویانه در تلاش برای فرونشاندن نارضایتی‌ها تلقی می‌شود، اختلاف نظر پیدا کرده‌اند.

 نادر هاشمی، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه دنور، در این زمینه گفت: «پیام‌های متناقضی که ما از رژیم ایران دریافت می‌کنیم، حاکی از یک بحث داخلی در مورد چگونگی برخورد با اعتراض‌های جاری است. در بیشتر رژیم‌های خودکامه، در مورد میزان سرکوبگری در طول بحران‌ها اختلاف نظر به وجود می‌آید.»

برگزاری دادگاه‌ تجدیدنظر برای چند معترض محکوم به اعدام و آزادی برخی از بازداشت‌شدگان برجسته نشانه‌هایی از آن است که برخی به دنبال رویکرد نرم‌تری‌اند، اما در عین حال، افراد تندرو به اعدام بی‌رحمانه معترضان متوسل می‌شوند.

تظاهراتی که از شهریور ۱۴۰۱ و پس از کشته شدن مهسا امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد آغاز شد، به درخواست برای پایان دادن به جمهوری اسلامی تبدیل شده و این خیزش مردمی که بزرگ‌ترین چالش برای روحانیون حاکم بر ایران از سال ۱۳۵۷ است، با سرکوب و خشونت مرگ‌بار پاسخ داده شده و صدها کشته به جا گذاشته است.

بنا بر اعلام قوه قضاییه جمهوری اسلامی، هزاران نفر دستگیر و ۱۴ زندانی به اعدام محکوم شده‌اند. در این میان، تاکنون چهار مرد جوان اعدام شده‌اند و برای شش مورد از ۱۴ مورد اعاده دادرسی اعلام شده است.

مهرزاد بروجردی، کارشناس ایرانی مقیم ایالات متحده و یکی از نویسندگان کتاب «ایران پس از انقلاب: کتاب راهنمای سیاسی»، در تشریح این وضعیت گفت: «مقام‌های جمهوری اسلامی می‌دانند که اعدام‌های گروهی مردم بیشتری را به خیابان‌ها می‌آورد اما می‌خواهند این پیام را ارسال کنند که در بازداشت و اعدام معترضان کوتاهی نمی‌کنند تا شاید مردم مرعوب شوند.»

در پی آنچه برخی تحلیلگران تلاشی برای آرام کردن اوضاع می‌دانند، دو فعال سیاسی سرشناس به نام‌های حسین رونقی و مجید توکلی که روزهای اول اعتراض‌ها دستگیر شدند، بعد از چند هفته‌ آزاد شدند. در همین حال، بازداشت‌های گسترده و اعدام مخالفان ادامه یافت.

بروجردی با تاکید بر اینکه «رژیم از همه‌چیز برای پیش بردن مقاصد خود استفاده می‌کند»، به اعمال فشار بر معترضان، حبس‌های طولانی‌مدت و اعدام‌ها اشاره کرد و او افزود: «آن‌ها در تلاش برای تدوین یک سیاست واضح‌تر، همه این راهکارها را آزمایش می‌کنند تا ببیند از کدام طریق می‌توانند صدای مردم را خاموش کنند.»

 انوش احتشامی، مدیر موسسه مطالعات خاورمیانه و اسلامی در دانشگاه دورهام بریتانیا، معتقد است که وعده برگزاری دادگاه تجدیدنظر برای محکومان به اعدام تا حدی نشان‌دهنده تاثیر فشار‌های خارجی و داخلی است. او تاکید کرد: «با وجود کارایی این فشارها، نباید فراموش کرد که در داخل رژیم نیز در مورد نحوه رسیدگی به این موضوع اختلاف نظر وجود دارد. محاکمه مجدد و آزادی مخالفان نوعی اقدام مماشات‌گونه برای آرام کردن اوضاع است. در حالی که چنین اقدا‌م‌هایی ممکن است بی‌اهمیت به نظر برسند، از منظر سران رژیم که به موضوع نگاه کنیم، آن‌ها فکر می‌کنند که بزرگوارانه عمل می‌کنند و به فشار عمومی پاسخ می‌دهند.»

بازداشت‌های کوتاه‌مدت چهره‌های شناخته‌شده یکی از راهکارهای دیگر سران جمهوری اسلامی برای ارعاب افراد تاثیرگذار است. ترانه علیدوستی، بازیگر شاخص سینمای ایران، پس از ۱۸ روز بازداشت به دلیل حمایت از تظاهرات، با قرار وثیقه آزاد شد. برخی تحلیلگران این استراتژی نگه‌ داشتن و رها سازی را نوعی ارعاب می‌دانند اما به گفته هاشمی، بخشی از هدف رژیم از چنین اقدام‌هایی بررسی واکنش‌ها است.

در همین حال افشین شاهی، دانشیار مطالعات خاورمیانه دانشگاه کیل بریتانیا، گفت: «نرمشی که مقام‌ها گاه نشان می‌دهند، تلاشی برای جلوگیری از جناح‌گرایی بیشتر در نهاد امنیتی است، زیرا برخی از اعضای آن با خونریزی مرگ‌بار مخالفت می‌کنند.»

او افزود که به نظر نمی‌رسد رژیم در پاسخ به خشم عمومی، استراتژی روشنی داشته باشد؛ چنانچه بر خلاف آزادی برخی معترضان، سایر چهره‌های سرشناس ماه‌ها در زندان مانده‌اند. آرش صادقی، فعال قدیمی، و روزنامه‌نگاران ایرانی در میان افرادی‌اند که هنوز در زندان به سر می‌برند.

او همچنین اشاره کرد که محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، اواسط آذر گفت که گشت ارشاد کنار گذاشته شده است؛ اما هیچ نهاد دیگری این را تایید نکرد. شاهی افزود: «چنین مواردی منعکس‌کننده درگیری‌های داخلی است و نشان می‌دهد که دست‌کم بخشی از رژیم حاکم طرفدار شیوه‌ای کمتر وحشیانه است.»

به گفته انوش احتشامی، برخی از مقام‌ها صحبت در مورد سازش را شروع کرده‌اند، هرچند هنوز زود است که بدانیم این سازش چیست. او تاکید کرد: «به طور کلی فکر نمی‌کنم آن‌ها بتوانند چیزی را که مردم می‌خواهند، ارائه کنند. با این حال، رژیم در طول تاریخ نشان داده است این توانایی را دارد که در صورت لزوم، برای بقای خود امتیاز بدهد. نباید فراموش کنیم که این رژیم ۴۴ سال دوام آورده است، زیرا می‌تواند با نگاهی منفعت‌گرایانه تصمیم‌هایی برای بقا بگیرد.»