محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر جدید عراق، پس از ‌آنکه زمام امور را در دست گرفت، بلافاصله اعلام کرد که حکومتش روابط خود را با کشورهای منطقه و جهان، بر مبنای یک سیاست خارجی متوازن استوار خواهد کرد. در اعلامیه‌ای‌ که دفتر نخست‌وزیری آن را منتشر کرد، توضیح داده شده بود که روابط متوازن مورد نظر، بر اساس منافع مشترک و حفظ حاکمیت ملی عراق، برقرار خواهد شد.

هرچند نخست‌وزیر جدید عراق از همکاری جریان‌های طرفدار ایران در مجلس نمایندگان بهره برد، اما با وجود آن، انتظار می‌رود که او سیاست متوازن در روابط خارجی را دنبال و روابط دوستانه‌ای را هم با جمهوری اسلامی ایران و هم با ایالات متحده آمریکا برقرار کند و در عین حال، روابطی را که نخست‌وزیران قبلی با جهان عرب، ایجاد کرده بودند، حفظ کند.

محمدالسودانی که در سال ۱۹۷۰ در عراق به دنیا آمده، متعلق به خانواده‌ای است که چندین فرد آن عضویت حزب دعوت اسلامی شیعه‌مذهب مخالف صدام حسین را داشتند. حتی اطلاعاتی نیز وجود دارد که رژیم صدام، پدر و ۵ نفر از اعضای خانواده‌ او را اعدام کرده است. اما با وجود آن، السودانی برخلاف سایر اعضای حزب الدعوه به ایران مهاجرت نکرد، بلکه در عراق باقی ماند و دور از رسانه‌ها به تحصیلات خود در رشته کشاورزی ادامه داد. پس از اینکه رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ سرنگون شد، السودانی وارد صحنه سیاست شد و یک سال بعد، به‌عنوان شهردار العماره و سپس استاندار میسان منصوب شد. بعد از آن، نوری‌المالکی او را به‌عنوان وزیر وارد کابینه کرد و مسئولیت چندین وزارتخانه را یکی بعد از دیگری به او سپرد. حتی پس از اینکه نوری‌المالکی در ۲۰۱۴ مجبور به استعفا شد، السودانی در سال ۲۰۱۵، به‌عنوان سرپرست وزارت بازرگانی و در سال ۲۰۱۶، به‌عنوان سرپرست وزارت صنعت و معادن در حکومت باقی ماند.

محمدالسودانی‌ که روابط دوستانه‌ای با سیاست‌مداران و جریان‌های طرفدار ایران برقرار کرده بود، پس از استعفای نمایندگان جریان صدر از مجلس، با به دست آوردن تایید آن‌ها در ۱۷ اکتبر ۲۰۲۲، از طرف مجلس نمایندگان عراق به عنوان نخست‌وزیر برگزیده شد. تایید السودانی از طرف جریان‌های طرفدار ایران از جمله «چارچوب هماهنگی»، این گمانه‌زنی‌ها را برانگیخت که او وابسته به ایران است. گمانه‌زنی‌ها زمانی تشدید شد که السودانی برخی از شخصیت‌های جنجالی طرفدار ایران را در سمت‌های مهم دولتی گمارد، از جمله نعیم‌العبودی را که از اعضای برجسته «عصائب اهل‌حق» به شمار می‌رود، در سمت وزارت آموزش عالی گمارد. البته عصائب اهل‌ حق سازمان شبه‌نظامی است که به ایران وابستگی دارد و واشنگتن آن را یک سازمان تروریستی می‌داند. همچنین، السودانی ربیع نادر را به سمت رئیس دفتر مطبوعاتی نخست‌وزیر منصوب کرد که پیشینه کار و فعالیت در عصائب اهل‌ حق و در گردان‌های حزب‌الله را در کارنامه خود دارد.

البته با توجه به روابط تجاری و دینی که میان عراق و ایران از سال ۲۰۰۳ به این سو، ایجاد شده است، بر هر نخست‌وزیری در عراق، لازم است که روابط دوستانه‌ای با ایران برقرار کند. عراق دومین بازار بزرگ صادرات ایران به شمار می‌رود. افزون بر آن، مدت درازی است که عراق برق و گاز مورد نیاز خود را نیز از ایران وارد می‌کند. حتی مصطفی‌الکاظمی که به آمریکا نزدیک است، در زمان نخست‌وزیری‌ خود، روابط متوازنی با ایران برقرار کرده بود.

گرچه مقام‌های آمریکایی علاقمند بودند که الکاظمی در سمت نخست‌وزیری عراق باقی بماند، اما اکنون آن‌ها به داشتن روابط مستحکم با السودانی، ابراز تمایل می‌کنند. السودانی هم به نوبه خود به این امر علاقمندی نشان داده است. در حال حاضر، ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی در عراق حضور دارند که به ارتش عراق آموزش می‌دهند و در مورد چگونگی برخورد با تهدید بقایای داعش، خدمات مشورتی ارائه می‌کنند.

به نظر می‌رسد محمدالسودانی به بقای مربیان نظامی آمریکایی در عراق علاقه دارد و بر این باور است که ارتش عراق تا به حال، هم آموزش‌های بیشتری نیاز داشته است تا توانایی‌هایش را افزایش دهد و بتواند به تنهایی جنگ علیه داعش را پیش ببرد. افزون بر آن، دلیل اعلام‌نشده دیگری نیز برای حضور نظامی آمریکا، وجود دارد که عبارت است از ایجاد توازن در عراق در مقابل نفوذ سپاه پاسداران ایران و شبه‌نظامیان وابسته به تهران.

در همین حال، السودانی اشاره کرد که عراق از سیاست اوپک‌پلاس مبنی بر پایین آوردن تولید نفت برای بالا نگه داشتن قیمت‌ آن، پیروی نخواهد کرد. او در این رابطه به خبرنگاران گفت با توجه به اینکه عراق برای مقابله با مشکلات اقتصادی خود، نیاز به واردات بیشتر دارد، نمی‌تواند نتایج پایین آوردن تولید نفت را تحمل کند. البته السودانی درک می‌کند که سیاست ایستادگی در مقابل پایین آوردن تولید نفت، نتایج مثبتی برای اقتصاد عراق دارد، اما از تاثیر ضمنی این سیاست نیز آگاه است که می‌تواند روابط عراق را با دولت بایدن که طرفدار افزایش تولید نفت و پایین آوردن قیمت آن در بازارهای جهانی است، تقویت کند.

شایان ذکر است که نخستین سفر السودانی به‌عنوان نخست‌وزیر به خارج، نه به ایران، بلکه به اردن صورت گرفت. این سفر که در ۲۱ نوامبر انجام شد، نه تنها بیانگر استحکام روابط میان عراق و اردن بود، بلکه بر لزوم تقویت هرچه بیشتر روابط عراق، مصر و اردن که در طول دو سال گذشته تلاش‌هایی برای گسترش آن جریان داشت، نیز تاکید کرد.

السودانی تقویت روابط دوستانه با عربستان سعودی را نیز مورد تاکید قرار داده و از وجود روابط مستحکم سیاسی و اقتصادی میان عربستان سعودی و عراق که در سال‌های گذشته ایجاد شده و از تشکیل شورای عالی هماهنگی مشترک میان بغداد و ریاض، اظهار خرسندی کرده است. او همچنین، نقش پیشگام عربستان سعودی در منطقه را ستوده است.

در ارتباط با پیشنهاد پیوستن عراق به شبکه برق عربستان سعودی، السودانی گفت: «می‌توان چندین پیشنهاد را به گونه‌ای در عمل پیاده کرد که هم به تقویت روابط اقتصادی میان هر دو کشور منجر شود و هم مواضع آن‌ها را در قبال مسائل مختلف دیگر، هماهنگ کند و ثبات و امنیت را در منطقه قوت بیشتری ببخشد».

چنین به نظر می‌رسد که سعودی‌ها، سیاست آرام و خردگرایانه‌ای را در قبال عراق و منطقه اعمال می‌کنند. آن‌ها هرچند تاکنون هیچ‌گونه اظهار نظری در باره عراق ارائه نکرده‌اند که بتوان از آن برداشت منفی کرد، اما به نظر می‌رسد که آن‌ها منتظرند ببینند که السودانی تا چه اندازه به ایران نزدیک می‌شود.

از این رو، ایجاب می‌کند که السودانی توانایی خود را برای حفظ توازن‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به‌گونه‌ای که منافع همه کشورهای منطقه را برآورده کند، به اثبات برساند. آیا او موفق به انجام چنین کاری خواهد شد؟ گذر روزها و هفته‌های آینده پاسخ این پرسش را خواهد داد.