آخرین اجلاس وزیران نفت و انرژی اوپک‌پلاس در سال ۲۰۲۲ در حالی برگزار شد که بازار نفت با چالشی جدی روبرو نشده بود. پس از تصمیم اروپا برای تعیین سقف قیمت نفت روسیه، انتظار می‌رفت روسیه در کنار سایر اعضای اوپک‌پلاس در آستانه سال ۲۰۲۳، به تحولات بازار جهانی انرژی پاسخ مناسبی دهند.

در هفته‌های گذشته بین دولتمردان عربستان سعودی، امارت متحده عربی و عراق تماس‌های متعددی صورت گرفت تا پیش از برگزاری این اجلاس، هماهنگی لازم انجام شود. در این بین، تداوم سیاست سختگیرانه کرونای صفر چین و کاهش رشد اقتصادی این کشور باعث شد در آستانه سال ۲۰۲۳، نگرانی‌ها در مورد احتمال بروز مشکل در بخش تقاضا افزایش یابد. هرچند شروع تعطیلات سال نو در اکثر کشورها به افزایش تقاضا منجر خواهد شد و در هفته‌های آینده، این می‌تواند به‌نوبه خود افزایش قیمت بنزین در آمریکا و سایر کشورها را در پی داشته باشد.

با نگاهی به تحولات بازار جهانی انرژی می‌توان به‌راحتی مشاهده کرد که در این دو سال، اوپک ظرفیت بالای خود برای ایجاد توازن در بازار نفت و تامین نفت موردنیاز بازار را به‌خوبی نشان داده است. این سازمان در مدت یادشده، در راستای منافع ملی کشورهای عضو تصمیم‌گیری کرده و فشارهای خارجی از طرف کشورهای مصرف‌کننده در روند تصمیم‌گیری این سازمان تاثیر زیادی نداشته است.

تعیین سقف قیمت نفت روسیه از سوی اروپا

اعضای گروه۷ در ماه سپتامبر، با هدف اعمال فشار بر روسیه به منظور پایان دادن به جنگ اوکراین، تصمیم گرفتند برای نفت وارداتی از روسیه سقف قیمت در نظر بگیرند. اعضای اتحادیه اروپا پس از سه ماه بحث و گفت‌وگو، در نهایت هفته گذشته در مورد تعیین سقف قیمت نفت روسیه به توافق رسیدند تا با کاهش تدریجی ظرفیت صادرات نفت روسیه و کاهش درآمد ارزی این کشور، اقتصاد این کشور را با چالشی جدی مواجه کنند.

مسکو با اعتراض به این تصمیم اروپا، آن را عاملی برای افزایش قیمت نفت در سال ۲۰۲۳ عنوان کرد. کریل، رئیس مرکز توسعه انرژی روسیه، گفت که بهای جهانی نفت احتمالا به دلیل اعمال تعیین سقف ۶۰ دلاری اتحادیه اروپا، از ۱۰۰ دلار فراتر می‌رود. به گفته او، پس از تعیین سقف اروپا برای نفت صادراتی روسیه، احتمال می‌رود صادرات نفت روسیه در ماه‌های دسامبر و ژانویه، یک تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز کاهش یابد. باید در نظر داشت که در سال ۲۰۲۱، حدود ۵۰ درصد نفت صادراتی روسیه به اروپا فرستاده می‌شد.

سهمیه تولید نفت برای اعضای اوپک‌پلاس در ژانویه ۲۰۲۳

بر اساس بیانیه نهایی اوپک و با توجه به سهمیه‌بندی جدید، کاهش ظرفیت تولید نفت کشورهای اوپک‌پلاس در ژانویه ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت. اوپک‌پلاس تصمیم گرفت تولید داوطلبانه خود را از نوامبر ۲۰۲۲ تا دسامبر ۲۰۲۳، در مقایسه با ظرفیت موردنیاز بازار و بر اساس داده‌های اوت ۲۰۲۲، تنظیم کند. ظرفیت تولید نفت عربستان سعودی در ژانویه ۲۰۲۳، حدود ۱۰ میلیون و ۴۷۸ هزار بشکه در روز براورد شد که نسبت به اوت گذشته، ۵۲۶ هزار بشکه در روز کمتر است. تولید نفت الجزایر نیز نسبت به ظرفیت اوت گذشته، ۴۸ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت.

در مجموع باید گفت که با توجه به سهمیه نهایی تولید نفت کشورهای اوپک‌پلاس، ظرفیت تولید اعضا به ۱,۰۰۷ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. همچنین تولید نفت عراق در ماه آینده به چهار میلیون و ۴۳۱ میلیون بشکه در روز می‌رسد که نسبت به سطح تولید در ماه اوت، ۲۲۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت.

تعیین سقف قیمت نفت به نفع کشورهای آسیایی

روسیه در ماه‌های گذشته برای حفظ سهمش در بازار و تامین نیازهای ارزی خود به کشورهای آسیایی از جمله هند و چین نفت با تخفیف زیاد می‌فروخت. در بین کشورهای منطقه هم ترکیه فرصت را برای خرید نفت ارزان روسیه مناسب یافت. با تصمیم اروپا برای تعیین سقف قیمت نفت روسیه، بازهم چین، هند و ترکیه از روسیه نفت ارزان خواهند خرید. ترکیه تابستان گذشته با کاهش خرید نفت از عراق و نروژ، میزان خرید نفت از روسیه را افزایش داد.

کاهش سهم ایران در بازار نفت چین

جمهوری اسلامی که این روزها هم با بحران بنزین و هم با بحران گاز طبیعی روبرو است، در اوپک تاثیرگذاری خاصی ندارد. نفت ارزان روسیه هم باعث شده است سهم نفت ایران در بازار چین کاهش یابد. نفت ایران از این به بعد باید در بازار شرق آسیا با نفت ارزان روسیه رقابت کند.

با توجه به نگرانی‌ها از بروز رکود اقتصادی در برخی کشورهای مهم مصرف‌کننده نفت، در کنار مشکلات اقتصادی اروپا، به نظر می‌رسد اوپک‌پلاس در سال ۲۰۲۳ نیز نه‌تنها تحولات جهانی– حوادث ژئوپلیتیک و چشم‌انداز اقتصادی کشورهای عمده مصرف‌کننده نفت– را به‌دقت رصد کند، بلکه با توجه به چشم‌انداز نه‌چندان مثبت اقتصاد جهان برای حفظ منافع اعضا در بازار سال آینده نیز سیاست واحدی اتخاذ خواهد کرد.

اعضای اوپک‌پلاس در اجلاس اخیر تصمیم گرفتند نشست کمیته مشورتی اوپک هر دو ماه یک‌ بار و اجلاس وزیران نفت و انرژی این سازمان هر شش ماه یک‌ بار برگزار شود. اجلاس بعدی وزرای نفت و انرژی اوپک‌پلاس ۳ و ۴ ژوئن ۲۰۲۳ برگزار خواهد شد.

اعضا با توجه به تحولات بازار، به کمیته مشترک نظارتی اختیار دادند در صورت لزوم و با توجه به شرایط بازار، جلسات بیشتری برگزار کند. بین کشورهای عضو، عراق بیش از همه دنبال افزایش ظرفیت تولید در سال آینده است. در پایان اجلاس، حیان عبدالغنی، وزیر نفت عراق، با تاکید بر پایبندی اوپک‌پلاس به توافق قبلی و تمایل این سازمان بر تداوم میزان کاهش ظرفیت تولید تا پایان ۲۰۲۳، گفت که این تصمیم اوپک با در نظر گرفتن تغییرات و تحولات اضطراری اتخاذ شده است. عبدالغنی بر وجود تفاهم بین همه اعضای اوپک‌پلاس در مورد تمام موضوع‌های موردبحث از جمله موارد مربوط به کمیته وزارتی کنترل تولید تاکید کرد.

در اجلاس قبلی در ماه اکتبر، اعضای این سازمان بر کاهش ظرفیت دو میلیون بشکه‌ای توافق کردند. این تصمیم با اعتراض دولت بایدن روبرو شد. برخی رسانه‌ها مدعی شدند که دولت آمریکا از اوپک‌پلاس خواسته است اجرای این تصمیم را به پس از برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای ایالات متحده موکول کند. با توجه به شروع تعطیلات سال نو میلادی از هفته آخر دسامبر، می‌توان انتظار داشت که قیمت بنزین در آمریکا افزایش یابد. افزایش قیمت حامل‌های انرژی هم به افزایش میزان تورم منجر خواهد شد.

در سالی که جمهوری اسلامی با تحریم‌ها و سرکوب مردم معترض به وضع نابسامان اقتصادی و نبود آزادی‌های فردی مواجه است، ونزوئلا به‌تدریج در حال بازگشت رسمی به بازار نفت و عراق درصدد افزایش ظرفیت تولید نفت در سال آینده است. عربستان سعودی و امارات متحده عربی هم در بازار نفت و هم در روند گذار انرژی به‌سرعت برنامه‌های کوتاه‌مدت توسعه‌ای خود را اجرایی می‌کنند. روسیه نیز کاهش تدریجی نفوذ خود در بازار را شاهد است.

اگر مشکلات اقتصادی کشورهای مصرف‌کننده انرژی در سال ۲۰۲۳مدیریت نشوند، می‌توان انتظار داشت اوپک‌پلاس بازهم برای ایجاد ثبات در بازار تصمیم‌های مهمی اتخاذ کند. سال ۲۰۲۳ برای اوپک‌پلاس به منظور ایجاد توازن در بازار سال مهمی خواهد بود.