افزایش تولید نفت شیل در آمریکا نقشی محوری در بازارهای انرژی جهان و معتدل کردن قیمت نفت داشته است. اما چشم‌انداز تولید گاز و نفت شیل آمریکایی روز به روز شکننده‌تر می‌شود. در این حالی است که قیمت نفت مدتی است پایین‌تر از حد انتظار مانده و سودآوری تولیدکنندگان ضربه خورده و اشتهای سرمایه‌گذاران برای ورود به صنعت نفت و گاز کاهش یافته است. نگرانی‌های زیست‌محیطی و اقلیمی هم باعث شده بعضی سرمایه‌گذاران از این صنعت خارج شوند و این‌گونه ورود سرمایه لازم برای رشد تولید دشوارتر می‌شود.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا در آخرین تخمین کوتاه‌مدت خود از انرژی اشاره کرد که تولید نفت خام در آمریکا در سال ۲۰۱۹ روزی ۱/۳ میلیون بشکه رشد خواهد داشت و به متوسط سالیانه ۱۲/۳ میلیون بشکه در روز می‌رسد و در سال ۲۰۲۰ با کاهش رشد به ۰/۹ میلیون بشکه در روز به متوسط سالیانه ۱۳/۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد. بعضی تحلیل‌گران تخمین‌ها را از این‌هم پایین‌تر آورده‌اند. گزارش جدید «آی اچ اس مارکیت» تخمین زده که رشد تولید نفت در آمریکا در سال ۲۰۲۰ به روزی ۴۴۰ هزار بشکه می‌رسد و در سال ۲۰۲۱ در همین میزان باقی می‌ماند. با توجه به این‌که رشد سالیانه در سال ۲۰۱۸ نزدیک به روزی ۲ میلیون بشکه بود این ارقام را باید کاهشی چشمگیر به حساب آورد.

واکنش شیل به چرخه بالا و پایین قیمت نفت

رشد در تولید نفت خام آمریکایی اساسا از ذخایر شیل در ۴۸ ایالت پایین آمده است. تولید شیل چرخه سرمایه‌گذاری و تولید کوتاه‌تری از تولید نفت معمول دارد (مثلا پروژه‌های ساحلی معمولا تنها پس از سال‌ها تخمین و توسعه به بهره‌برداری می‌رسند). این ماهیت چرخه کوتاه در تولید شیل باعث شده بیش از بقیه تحت تاثیر نوسانات در قیمت نفت باشد. طبق آمار «اداره اطلاعات انرژی» تولید نفت خام شیل ظرف چهار تا شش ماه از تغییر قیمت نفت تاثیر می‌پذیرد. یعنی قیمت نفت به سودآوری بیشتر و تشویق تولید منجر می‌شود و برعکس.

بدین‌سان، مشابه فروپاشی قیمت نفت در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ انتظار می‌رود کاهش تولید نفت شیل منجر به کاهش قیمت نفت بشود چرا که بر گردش نقدی تولیدکنندگان و قابلیت‌شان برای سرمایه‌گذاری تاثیر دارد. بسیاری از تولیدکنندگان نفت شیل برای رسیدن به سوددهی نیاز به قیمت بشکه‌ای ۵۵ دلار دارند. انتظار عمومی در حال حاضر این است که قیمت نفت بالا نخواهد رفت. طبق برخی تخمین‌ها متوسط قیمت نفت اینترمدیت وست تگزاس در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ حدود بشکه‌ای ۵۰ دلار خواهد بود. با این‌ حساب تولیدکنندگان شیل، بخصوص تولیدکنندگان کوچک و مستقل، برای حفظ حیات اقتصادی خود با دشواری‌های بسیاری روبرو خواهند بود.

تغییر روحیه سرمایه‌گذاران

اما فرای چرخه معمولا نوسانات در قیمت نفت عامل دیگری در محدود کردن رشد تولید نقش دارد و آن تغییر روحیات سرمایه‌گذاران و خواست‌شان برای انضباط سرمایه است. چشم‌انداز کلان‌اقتصادی کنونی باعث افزایش نگرانی سرمایه‌گذاران درباره قابلیت شرکت‌های نفت و گاز برای ایجاد چرخش نقدینگی و کاهش اشتهایشان برای سرمایه‌گذاری در کالاهای انرژی شده است.

تولید شیل عملیاتی سرمایه‌بر است چرا که در ابتدا کاهش‌های بسیار شدید دارد (چاه‌های نفت شیل اول میزان عظیمی نفت تولید می‌کنند و سپس با کاهش ناگهانی و شدید روبرو می‌شوند) و برای نگاه داشتن ثبات تولید نیاز به تزریق مدام سرمایه دارد. سرمایه‌گذاران در گذشته با این هزینه، حتی در زمان پایین بودن قیمت نفت کنار می‌آمدند. این‌گونه بود که تولیدکنندگان شیل می‌توانستند میزان تولید را حفظ کنند. حالا اما سرمایه‌گذاران دنبال شرکت‌هایی با ویژگی‌های متفاوت هستند.

این تغییر باعث شده سهام شرکت‌های کاوش و تولید نفت پایین بیاید و هزینه دستیابی به سرمایه افزایش بیابد. حضور شرکت‌های انرژی در ۵۰۰ شرکت اول بازار سهام به شدت پایین آمده است. در ۱۲ ماه گذشته قیمت‌های سهامِ بزرگ‌ترین شرکت‌های کاوش و تولید کاهشی ۳۵ درصدی داشته و این در مورد شرکت‌های کوچک‌تر و مستقل بیش از ۶۰ درصد بوده است.

این بخش بدین‌سان با کاهش هزینه‌های خود بر انتظار سرمایه‌گذاران برای بازگشت سرمایه تمرکز کرده است. اما با توجه به قیمت پایین نفت این هدفی چالش‌برانگیز است. چنان‌که در گزارش «آی اچ اس مارکیت» می‌خوانیم به‌ویژه تولیدکنندگان کوچک و مستقل سخت ضربه می‌خورند چرا که بازارهای بدهی حاضر به ارائه بدهی نیستند مگر به بزرگترین تولیدکنندگان شیل. طبق تخمین «آی اچ اس» میزان سالیانه‌ای که در حیطه حفاری غیر ساحلی خرج سرمایه می‌شود  تا سال ۲۰۲۱  نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار کاهش خواهد داشت. 

مساله نگرانی‌های زیست‌محیطی را نیز نباید فراموش کرد. این نگرانی‌ها به مخفف انگلیسی «ئی اس جی» معروف شده‌اند: زیست‌محیطی، اجتماعی و حکمرانی. این نگرانی‌های سه‌گانه باعث کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز شده‌اند چرا که هزینه تولیدکنندگان را بالا می‌برند و در دسترس بودن سرمایه را کاهش می‌دهند. مقررات زیست‌محیطی باعث می‌شود تاریخ تکمیل پروژه‌های جدید به تاخیر بیافتد.

عصر رشد شیل تمام نشده

این عوامل باعث شده بعضی‌ها از این صحبت کنند که تولید نفت شیل در آمریکا پس از چند سال رشد انقلابی به اوج خود رسیده است. اما عصر نفت شیل آمریکا تمام نشده و تحلیل‌گران بر این باورند که این صنعت با تغییر ساختار دارد خود را با واقعیت‌های کنونی بازار وقف می‌دهد. باضافه کوتاه بودن چرخه تولید نفت شیل به آن امکان می‌دهد که اگر قیمت نفت دوباره از ۶۵ دلار بالاتر رفت تولید خود را به رشد روزی ۸۰۰ هزار بشکه بازگرداند.

در ماه‌های پیش‌رو احتمالا شاهد به هم پیوستن شرکت‌های کوچک‌تر و مستقل خواهیم بود. شرکت‌های عمده نفت و گاز هم میزان فعالیت شیل خود را افزایش داده‌اند که بیشتر بخاطر جذاب بودن چرخه کوتاه سرمایه‌گذاری شیل و کم‌ بودن ریسک آن است. این شرکت‌ها از چرخه کامل هیدروکربن برخودارند و در نتیجه می‌توانند حتی در زمان پایین بودن قیمت نفت هم، ارزش ایجاد کنند و این‌گونه از نوسانات قیمت در امان بمانند.