ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز یکشنبه، ۲۷ شهریور ۱۴۰۱، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، اعلام کرد حکومت ایران آماده تبادل زندانی‌ها با ایالات متحده آمریکا است. به‌گفته کنعانی دولت ایران تبادل زندانی‌ها را مشروط به احیای توافق برجام نمی‌داند و حتی اگر این توافق هسته‌ای احیا نشود، آماده تبادل زندانی‌ها است.

کنعانی گفت:«ما وقتی اعلام کردیم موضوع تبادل زندانیان ارتباطی با روند برجام ندارد به این معنی است که با برجام یا بی‌برجام آمادگی داریم که بحث تبادل زندانیان را به‌عنوان یک موضوع انسانی حل‌وفصل کنیم.»

سخنگوی وزارت خارجه دولت سیزدهم در عین‌حال خاطر نشان کرد که پیش‌تر بر سر موضوع تبادل زندانی‌ها مذاکراتی انجام شده و توافق‌های لازم میان جمهوری اسلامی و دولت آمریکا صورت گرفته است. او در ادامه این بخش از اظهاراتش گفت: «اکنون تصمیم دولت آمریکا است که این توافق را انجام دهد یا نه؛ ما برای انجام این توافق آماده‌ایم.»

کنعانی پیش از این نیز بارها این رویکرد جمهوری اسلامی ایران در مورد تبادل شهروندهای آمریکایی زندانی در ایران را مطرح کرده بود. او در ۲۶ مرداد سال جاری در همین رابطه چنین گفت: «جمهوری اسلامی ایران به‌صورت مستقل از برجام، بارها از کانال‌های مختلف آمادگی خود را برای پرداختن به مسئله زندانیان، به‌طرف آمریکایی اعلام کرده است.»

محمد جعفر منتظری، دادستان کل کشور، نیز در اظهاراتی به تاریخ ۹ شهریور ۱۴۰۱ گفت به‌دلیل آنکه جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با موضوع تبادل زندانی‌ها قرارداد مشخصی با ایالات متحده آمریکا ندارد، باید تبادل زندانی‌ها میان این دو کشور از طریق مذاکرات دیپلماتیک انجام شود.

در حال حاضر چهار شهروند ایرانی – آمریکایی در زندان‌های ایران به‌سر می‌برند: سیامک نمازی، باقر نمازی، مراد طاهباز و عماد شرقی.

در میان این افراد سیامک نمازی، که قریب به ۷ سال پیش بازداشت شد، قدیمی‌ترین زندانی دو تابعیتی در داخل ایران به‌حساب می‌آید. او از جمله بازرگان‌های آمریکایی بود که به‌منظور امضای توافق برجام تلاش کرد و پس از انعقاد این قرارداد، در تیر ماه ۱۳۹۴، به ایران بازگشت که منجر به بازداشت و زندانی شدن او شد.

بسیاری از ناظران سیاسی معتقدند جمهوری اسلامی ایران به‌واسطه بازداشت و زندانی کردن شهروندهای دو تابعیتی قصد امتیاز گرفتن از کشورهای غربی را دارد و از این امر به‌عنوان یک اهرم سیاسی استفاده می‌کند.

جیم ریش، سناتور جمهوری‌خواه مجلس سنای ایالات متحده آمریکا و از اعضای کمیته روابط خارجی سنای این کشور، در ابتدای ماه گذشته میلادی گفت جمهوری اسلامی ایران نه تنها در خارج از مرزهایش از «تروریسم» حمایت می‌کند بلکه در داخل ایران نیز «به بازی‌های سیاسی با جان آمریکایی‌های بی‌گناه ادامه می‌دهد.»

از سوی دیگر طرف‌های غربی مذاکرات احیای برجام، پس از دریافت دومین پاسخ تهران به پیش‌نویس ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا، اعلام کردند که، با توجه به موارد مطرح شده از سوی جمهوری اسلامی، روند مذاکرات به بن‌بست رسیده است.

مقام‌های جمهوری اسلامی ادعا می‌کنند که در پی آنند تا در جریان سفر قریب الوقوع ابراهیم رئیسی به نیویورک بتوانند بن‌بست ایجاد شده در روند مذاکرات را از میان بردارند. محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده حکومت ایران، با انتشار توییتی نوشت همراهی علی باقری کنی، معاون سیاسی وزارت خارجه، با ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم جمهوری اسلامی، در سفر به نیویورک فرصت مناسبی ایجاد می‌کند که اعضای اتحادیه اروپا «آمریکا را ترغیب کنند تا به‌گونه‌ای هدفمند، معدود مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کنند.»

ابراهیم رئیسی روز دوشنبه، ۲۸ شهریور ۱۴۰۱، تهران را به مقصد نیویورک ترک خواهد کرد تا در نشست سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت کند؛ سفری که، با توجه به مشارکت فعال رئیسی در نقض گسترده حقوق بشر در ایران، اعتراض‌های جدی  مخالف‌های جمهوری اسلامی ایران و برخی مقام‌های سیاسی ایالات متحده آمریکا را در پی داشته است.