ملا محمد یعقوب مجاهد ۳۰ سال دارد و فرزند بزرگ ملا عمر، بنیانگذار و رهبر پیشین طالبان، است. او روز سه‌شنبه ۱۴ تیر، با عبور از فرش قرمزی که برایش در فرودگاه کابل پهن شده بود، در راس هیئتی از نهادهای امنیتی طالبان، با هواپیمای ویژه قطری، وارد شهر دوحه شد. همراهان ملا یعقوب، عصر سه‌شنبه، یک ویدیو از کاروان خودروهای لوکسی که ملا یعقوب را از فرودگاه دوحه به محل اقامتش رساندند منتشر کردند. همراهان ملا یعقوب همچنین در این سفر عکس‌هایی از او منتشر کردند که نشان می‌دهند او در داخل هواپیما و در حالی که لیوان آبمیوه روی میزش قرار دارد با همسفرانش صحبت می‌کند. این نخستین سفر رسمی ملا یعقوب به خارج از افغانستان است. او فرزند بنیانگذار گروه طالبان است و افغانستان و امارت طالبان را میراثی از پدرش می‌داند که به او رسیده است.

هرچند بسیاری معتقدند که رهبری درانی‌ها یا جریان قندهار را ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر طالبان بر عهده دارد، اما ملا یعقوب به دلیل اینکه فرزند ملا عمر است، بیشتر از بقیه سران درانی‌ها مورد احترام اعضای طالبان است. امتیاز دیگر ملا یعقوب این است که نامش در فهرست تحریم‌های سازمان ملل متحد و آمریکا درج نشده است. سی‌گر (اداره بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان) در دسامبر سال گذشته، فهرستی از اعضای دولت طالبان را که تحت تحریم سازمان ملل و آمریکا قرار دارند منتشر کرد. هدف از انتشار این فهرست این بود که نشان دهد بسیاری از اعضای دولت فعلی طالبان، همان افرادی‌اند که در زمان ملا عمر نیز در حکومت این گروه حضور داشتند.

ملا محمد یعقوب در حکومت ملا عمر حضور نداشت و نامش در فهرست تحریم‌ها نیز درج نشده است و تنها مقام ارشد طالبان است که هیچ مانعی برای سفرهایش وجود ندارد. نام ملا یعقوب، با انتشار خبر مرگ ملا عمر در سال ۲۰۱۵، بر سر زبان‌ها افتاد. او تا پیش از آن در مدارس دینی پاکستان و در شهر کراچی تحصیل می‌کرد و گفته می‌شود در یکی از پایگاه‌های نظامی سپاه محمد، آموزش‌های نظامی را فرا گرفته است.

در سال ۲۰۱۵ که طالبان تلاش می‌کرد شکاف برجا مانده از مرگ ملا عمر در صفوف خود را پر کند، نام ملا یعقوب را با ‌عنوان عضو شورای رهبری و معاون اختر منصور، رهبر جدید این گروه اعلام کرد. ملا یعقوب ابتدا مسئولیت فرماندهی نیروهای طالبان را در ۱۵ استان بر عهده گرفت و سپس سیطره نفوذ و قدرتش را گسترش داد.

پس از کشته شدن اختر منصور در مه ۲۰۱۶، ملا یعقوب در همان سمت باقی ماند و به توسعه قدرتش در صفوف طالبان ادامه داد. کارشناسانی که فعالیت طالبان را از نزدیک دنبال می‌کردند معتقد بودند که ملا یعقوب، از افراد میانه‌رو و طرفدار مذاکرات صلح در شورای رهبری طالبان است.

هیچ عکسی از ملأ یعقوب تا سپتامبر ۲۰۲۱ که طالبان بر افغانستان مسلط شدند، منتشر نشد. اکنون ملا یعقوب به یکی از چهره‌های اصلی تصمیم‌گیرنده در صفوف طالبان تبدیل شده است. او تلاش می‌کند از خودش تصویر یک مرد قدرتمند، مورد احترام، میراث‌دار ملا عمر و همچنین مرفه و ثروتمند به نمایش بگذارد. ساعت‌های گرانبهایی که در دست دارد، لباس‌های آراسته، کفش‌های شیک و تعداد زیادی از خودروهای زرهی به‌جا مانده از مقام‌های دولت پیشین افغانستان، بخشی از نمایش‌های روزمره ملا یعقوب در افغانستان است.

در جناح دیگر طالبان که رقیب اصلی ملا یعقوب دانسته می‌شود، سراج‌الدین حقانی، رهبر خونریز شبکه حقانی قرار دارد. سراج‌الدین حقانی برخلاف ملا یعقوب که چهره میانه‌رو در جناح درانی‌ها شناخته می‌شود، بیشتر در راه‌اندازی مرگبارترین حمله‌ها، ترورها، آدم‌ربایی‌ها و کشتار غیرنظامیان شهرت دارد.

پس از مرگ ملا عمر و انتخاب اختر منصور به‌ سمت رهبری طالبان، سراج‌الدین حقانی نیز در سمت مشابه ملا یعقوب (عضو شورای رهبری و معاون رهبر طالبان) در این گروه گماشته شد. با این تفاوت که سراج‌الدین حقانی تجربه فراوانی در رهبری شبه‌نظامیان شبکه حقانی داشت، اما ملا یعقوب تجربه‌ای در این زمینه ندارد.

 سراج‌الدین حقانی، فرزند جلال‌الدین حقانی است. جلال‌الدین حقانی تا زمان مرگش در سال ۲۰۱۴، عضو شورای رهبری طالبان، معاون ملا عمر و رهبر شبکه حقانی بود.

میراث ملا عمر و جلال‌الدین حقانی، اکنون به ملا یعقوب و سراج‌الدین حقانی رسیده است. این دو نفر با ‌عنوان رهبر دو جناح داخلی طالبان که به نام‌ حقانی‌ها و درانی‌ها/قندهاری‌ها شهرت یافته‌اند، اکنون بر سر اینکه چه کسی بیشترین سهم در قدرت را داشته باشد در جنگ‌اند. هرچند سراج‌الدین حقانی و ملا یعقوب هر دو در پاکستان زاده و بزرگ شدند، در آنجا آموزش دیدند و از همان‌جا جنگ را در افغانستان رهبری کردند، اما سراج‌الدین حقانی نزد سازمان اطلاعات نظامی پاکستان (آی اس آی)، جایگاه شخص اول طالبان را دارد.

سراج‌الدین حقانی، به دلیل روابط پیچیده و عمیق با سازمان‌های تروریستی همچون القاعده، سپاه محمد، لشکر طیبه، تحریک اسلامی ازبکستان، حرکت اسلامی ترکستان شرقی و جماعت انصارالله، از احترام ویژه‌ای در میان شبه‌‌نظامیان فعال در افغانستان و پاکستان نیز برخوردار است. شبکه حقانی، هسته تروریستی طالبان است که یک چتر حمایتی برای سازمان‌های تروریستی که در افغانستان حضور دارند محسوب می‌شود و رهبرش سراج‌الدین حقانی است.

گزارش اخیر کارشناسان شورای امنیت سازمان ملل متحد که اوایل ژوئیه منتشر شد، تایید کرد که طالبان و به‌ویژه شبکه حقانی هنوز روابط نزدیکی با سازمان‌های تروریستی فعال در افغانستان و پاکستان دارند و با سلطه طالبان بر افغانستان، شمار زیادی از تروریستان برای زندگی به این کشور آمده‌اند.

میانجی‌گری سراج‌الدین حقانی میان تحریک طالبان پاکستان و حکومت آن کشور، نشانگر نفوذ شبکه حقانی در میان سازمان‌های تروریستی منطقه است. حقانی در ماه ژوئیه، به مدت دو هفته میزبان سران تحریک طالبان پاکستان و نمایندگان دولت پاکستان در کابل بود.

برخلاف سراج‌الدین حقانی که از جایگاه ویژه‌ای نزد دولت پاکستان و سازمان‌های امنیتی آن کشور برخوردار است، سران جناح قندهار یا درانی‌ها، از چنین جایگاهی در پاکستان برخوردار نیستند. ملا برادر و شیرعباس ستانکزی، دو تن از سران جناح قندهار، به‌ندرت به پاکستان سفر می‌کنند. ملا برادر از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ در پاکستان زندانی بود و شیر عباس ستانکزی هم به نزدیکی با سازمان‌های امنیتی هند متهم است.

نمایش ملا یعقوب در قطر

سفر ملا یعقوب به قطر، با دیدار شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر آغاز شد. دربار قطر، روز چهارشنبه، با انتشار عکس و ویدیو از این دیدار، از ملا یعقوب با ‌عنوان «وزیر دفاع افغانستان» یاد کرد و همچون یک مقام عالی‌رتبه دولتی از او استقبال کرد. ملأ یعقوب با شیخ محمد بن احمدالمسند، مشاور شورای امنیت ملی قطر، شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر خارجه قطر، سعید حمد العنیمی، فرمانده دانشکده «الخدمه الوطنیه» قطر، حمد عقیل‌النابت، رئیس ستاد نیروهای مسلح قطر، فرمانده مرکز عملیات مشترک قطر و بازرگانان افغانستان مقیم قطر دیدار کرد.

با سفر ملا یعقوب به قطر، موجی از تبلیغات در رسانه‌های طالبان و رسانه‌های همسو با این گروه در افغانستان شکل گرفت. محمد نعیم وردک و سهیل شاهین، دو تن از سخنگویان پیشین طالبان که اکنون مسئولیت دفتر سیاسی طالبان را در قطر به عهده دارند، ملا یعقوب را در دیدار با مقام‌های قطری همراهی می‌کنند. این دو نفر که نفوذ گسترده‌ای در میان رسانه‌های داخلی و خارجی دارند، تلاش می‌کنند حاشیه‌های سفر ملا یعقوب را در رسانه‌ها بازتاب دهند.

 برای مثال، ویدیویی از کاروان خودروهای تشریفاتی که ملا یعقوب را از فرودگاه تا محل اقامت همراهی کردند، به‌صورت گسترده در رسانه‌های طالبان و رسانه‌های داخلی افغانستان که از دستورهای این گروه پیروی می‌کنند بازتاب یافت. در گزارش‌هایی که از دیدارهای ملا یعقوب با مقام‌های قطر منتشر می‌شوند، هیچ پیام مشخصی ارائه نمی‌شود. رسانه‌های طالبان در این گزارش‌ها می‌نویسند که «دو طرف در مورد موضوع‌های مورد علاقه» بحث کردند.

به نظر می‌رسد این سفر علاوه بر اینکه به ملا یعقوب اطمینان می‌دهد دولت قطر از او و جناح درانی‌ها حمایت می‌کند، به نحوی به او آموزش می‌دهد که چگونه با دنیای خارج از کابل و قندها، ارتباط برقرار کند. امیر قطر، شاید نخستین مقام ارشد یک دولت خارجی است که ملا یعقوب با او دیدار می‌‎کند. سفر با هواپیمای ویژه نیز ممکن است نخستین تجربه او در سفر به خارج از افغانستان باشد.

استقبالی که از ملا یعقوب در قطر صورت گرفت، ممکن است برای سراج‌الدین حقانی، رقیب اصلی ملا یعقوب در ساختار رهبری طالبان خوشایند نباشد، اما این استقبال نشان می‌دهد که قطر روی میراث‌دار ملا عمر، حساب ویژه‌ای باز کرده است. دولت قطر که اکنون نمایندگی سیاسی آمریکا در افغانستان را نیز به عهده دارد، نقش کلیدی در تقویت طالبان و بازگشت این گروه به قدرت داشت. قطر در سال ۲۰۱۲، دفتر سیاسی طالبان را در دوحه گشود و در این مدت به سران طالبان در آن کشور پناه داد. اکنون خانواده‌های شماری از سران طالبان به‌ویژه سران جناح قندهار، در شهرهای قطر زندگی می‌کنند. حمایت قطر از ملا یعقوب و تلاش برای تقویت جایگاهش در میان اعضای رهبری طالبان، با توجه به اینکه او فرزند ملا عمر، بنیانگذار طالبان است، می‌تواند رقبای او را در این گروه به‌سرعت تضعیف کند.