بالاخره بعد از یک هفته شایعه‌ و حدس و گمان در رسانه‌های اجتماعی و وب‌سایت​‌های نزدیک به سازمان‌های امنیتی و شبه‌نظامی در ایران در مورد برکناری حسین طائب از مقام ریاست سازمان اطلاعات سپاه، سخنگو و مسئول روابط عمومی کل سپاه پاسداران از تعیین رئیس جدید این سازمان خبر داد، که به معنای برکناری حسین طائب است. ظاهرا مقام‌های سپاه پاسداران نیز نمی‌توانند آشکارا از برکناری طائب سخن بگویند.

برکناری حسین طائب هم یک رویداد امنیتی است و هم از روندهای امنیتی در ایران حکایت می‌کند. سازمان اطلاعات سپاه در میان ۱۶ سازمان اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی قدرتمندترین آن‌ها است و برکناری رئیس آن از نگرانی​‌های جدی امنیتی حکومت خبر می‌دهد. طائب نیز یکی از سرسخت‌ترین و سرکوبگرترین نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بود که کاملا بر اساس نگرش​‌ها و دستورالعمل‌های علی خامنه​‌ای عمل می‌کنند. بنابراین، برکناری او از سازمان بسیار قدرتمند اطلاعات سپاه به مسائل ایدئولوژیک، دعواهای شخصی یا رقابت‌های درون‌سازمانی در سپاه پاسداران مربوط نمی‌شود.

مشاغل کلیدی امنیتی او مانند معاونت هماهنگ‌کننده‌ بیت رهبری، معاونت فرهنگی ستاد مشترک سپاه، فرماندهی دانشکده​ فرهنگی دانشگاه امام حسین، جانشینی فرماندهی بسیج و فرماندهی این سازمان، فرماندهی حفاظت اطلاعات سپاه و معاونت ضد جاسوسی وزارت اطلاعات‌، شک و تردیدی در اعتماد علی خامنه​‌ای به طائب و قساوت و سنگدلی او در سرکوب معترضان باقی نمی‌گذارد. او این اعتماد را بالاخص در جریان سرکوب جنبش سبز افزایش داد و حتی در یک دوره برای وزارت اطلاعات نیز نامزد شد. اگر چنین است‌، چرا در این موقعیت دشوار امنیتی از کار برکنار می‌شود؟

برکناری طائب به سه روند تشدید‌شده در سال​‌های اخیر بازمی‌گردد: ۱- تشدید اعتراض‌های ضدحکومتی معلمان، بازنشستگان و کارگران در سراسر کشور و شنیده شدن شعارهای علیه خامنه​‌ای و به نفع حکومت پهلوی، ۲- موج اعتصاب‌ها در واحدها و شهرک​‌های صنعتی و ۳- حملات بی‌وقفه و موفق به نیروها و تاسیسات تحت نظر و مدیریت سپاه پاسداران.

وجه ناکارآمدی سازمانی

حذف نیروهای سپاهی درگیر در برنامه​‌های اتمی، موشکی و پهپادی سپاه و اخیرا حذف فرماندهان جوخه‌های ترور سپاه پاسداران بدون شک ناشی از ناکارآمدی سازمان حفاظت اطلاعات سپاه است. این حذف‌ها چنان قابل ‌توجه بود که مقام‌های اسرائیلی از «دکترین اختاپوس» خود در مواجهه با جمهوری اسلامی سخن گفته‌اند. به نظر می‌رسد «نفوذ دشمن» که مقام‌ها سال‌هاست از آن سخن می‌گویند نه در مطبوعات، سینما و نشر کتاب، بلکه در حوزه​‌های امنیتی و نظامی نیز اتفاق افتاده است.

ظاهرا تنها در این مورد است که ناکارآمدی موجب برکناری مدیران دولتی و حکومتی در ایران می‌شود. حکومت با برکناری طائب این نکته را که ۱۶ نهاد امنیتی و حفاظت اطلاعاتی شکست‌ خورده‌اند، عملا پذیرفته است.

وقتی ناکارآمدی نیروهای امنیتی و اطلاعاتی (افراد درون نظام مثل محسن رضایی و محمود احمدی‌نژاد تایید کرده‌اند) در کنار ادعاهای مربوط به قدرت برتر جمهوری اسلامی یا حتی برتری قدرت نظامی جمهوری اسلامی نسبت به ایالات متحده گذاشته می‌شود، حاکمان عریان‌تر از گذشته در برابر پایگاه اجتماعی و هم‌پیمانان خود قرار می‌گیرند.

محسن رفیق‌دوست، وزیر سپاه در دهه‌ ۶۰، گفته بود: «ازنظر وسایل دفاعی یا با آمریکا هم‌ترازیم یا از این کشور جلوتر هستیم.» (تابناک ۱۴ آبان ۱۴۰۰)‌ اما سایت پارچین، این قدرت دفاعی بی‌نظیر، با پهپادهای اسرائیلی در خاک ایران هدف حمله قرار می‌گیرد و طی دو هفته، حدود ۱۰ نیروی درگیر در برنامه​‌های نظامی رژیم حذف می‌شوند. خامنه​‌ای، فرماندهان نظامی و مقام‌های امنیتی رژیم برای آبروداری هم که شده باید طائب را برکنار می‌کردند.

وجه رفوزگی در حکمرانی

اما گسترش اعتراض‌های عمومی صرفا به ناکارآمدی نهادهای امنیتی یا مدیریت این نهادها مربوط نمی‌شود. مشاهدات گویای این نکته​‌اند که نهادهای امنیتی و نظامی و شبه‌نظامی حکومت در همه اعتراض‌ها پس از چند دقیقه حاضر می‌شوند و مردم را سرکوب می‌کنند. همچنین، سازمان سرکوب از تجهیزات و آموزش کافی برخوردار است و در اعتراض‌های بازنشستگان و کشاورزان،  حتی به افراد سالخورده با گلوله​‌های ساچمه‌ای و باتوم حمله ‌شده‌ است.

به همین دلیل، مشکل حکومت در به خانه فرستادن معترضان، ناکارآمدی یا کوتاهی ماشین سرکوب نیست، بلکه افزایش بی‌سابقه‌ نارضایتی به علت گسترش فقر، بی‌کاری و اعتراض در شرایط بسیار دشوار اقتصادی و معیشتی است؛ بازنشسته​‌ای که مستمری‌اش ۱۰ درصد افزایش یافته است، پس‌اندازش هرروز بی‌ارزش‌تر می‌شود و با تورم ۵۰ تا ۷۰ درصد نمی‌تواند در خانه​‌اش با آرامش به کتابخوانی، تماشای تلویزیون و ورق زدن آلبوم عکس​‌های خانوادگی مشغول باشد.

حکومت با برکناری طائب می‌خواهد به هواداران و دستگاه تبلیغاتی‌اش این پیام را ارسال کند که گسترش اعتراض‌ها به ناکارآمدی نیروهای امنیتی و سرکوب بازمی‌گردد و به ناکارآمدی در حکمرانی و فساد گسترده‌​ای که در تک تک سلول​‌های آن لانه کرده است ربطی ندارد. رئیس بنیاد شهید پس از افشای اختلاس در این «نهاد مقدس و انقلابی» حتی از میزان اختلاس اظهار بی‌اطلاعی می‌کند. اگر این اظهار بی‌اطلاعی شانه خالی کردن از مسئولیت نباشد، به معنای رخنه​ شدید فساد در همه​​ دستگاه​‌های حکومتی در «دولت انقلابی-جهادی» است.

البته وقتی حکمرانی در یک رژیم سیاسی به عملکرد دو ماشین سرکوب و تبلیغات محدود شود و دیگر نهادها نیز مسئول تامین امتیازها و رانت​ های قشر حاکم و هزینه​های این دو ماشین باشند، رفوزگی در کنترل اعتراض‌ها با رفوزگی در حکمرانی یکی است.

اعتصاب‌ها، نگران‌کننده‌تر از اعتراض‌های خیابانی

علی خامنه‌​ای و فرماندهان سپاه از نهادهای امنیتی انتظار دارند که از هرگونه اعتصاب و تعطیلی کسب‌وکارها در کشور جلوگیری کنند-‌ با ارعاب یا بازداشت فعالان سیاسی و صنفی- اما در دو هفته​ اخیر شاهد تعطیلی مغازه‌ها در بازارهای چندین شهر بزرگ، تعطیلی کارگاه‌ها در چندین شهرک صنعتی (مثل شهرک صنعتی محمودآباد اصفهان) و اعتصاب در واحدهای نفتی (عسلویه) و پتروشیمی‌ها (کیان و بوشهر) بوده​‌ایم. احتمال گسترش این اعتصاب‌ها هر حکومتی را که بر داغ و درفش متکی است و به ارزآوری این تاسیسات برای برنامه​‌های نظامی خود وابستگی شدید دارد هراسان می‌کند. گسترش اعتصاب‌های بی‌سابقه‌ در حالی صورت می‌گیرد که مخالفان حکومت از سازماندهی و هماهنگی آن‌ها عاجزند و نمی‌توانند به اعتصاب‌کنندگان کمک مالی برسانند.

ماشین سرکوب دارد به اعتراض‌ها عادت می‌کند

حتی اعدام‌​های گسترده در سه ماه اول ۱۴۰۱ (حدود ۱۰۰ اعدام) که در سال‌های اخیر (بعد از کاهش اعدام​‌های مربوط به مواد مخدر) بی‌سابقه بوده‌اند نتوانسته است مردم معترض را به خانه بفرستد یا اعتصاب‌کنندگان را از رها کردن کسب‌وکار بازدارد. اعتراض‌های عمومی در دوران دولت رئیسی تقریبا هر روز در برابر استانداری​‌ها، فرمانداری​‌ها، خیابان‌ها و میدان‌های شهرهای بزرگ و کوچک مشاهده می‌شود تا حدی که نیروهای امنیتی و سرکوب نیز به آن‌ها عادت کرده‌اند. این عادت برای مقام‌های رژیم نگران‌کننده است، چون روحیه​ نیروهای سرکوب را تضعیف می‌کند.

مقام‌های امنیتی و نظامی رژیم دریافته‌​اند که برخلاف دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸ نمی‌توانند با کشتار چند صد یا چندین هزار نفر مردم را به خانه‌ها بفرستند. به همین دلیل رهبر رژیم و روحانیان حکومتی مدام به ناراضیان اخطار می‌دهند که «القای ناکارآمدی و کار نابلدی مسئولان» کار دشمن است (علی خامنه‌ای ۳۱ خرداد ۱۴۰۱) ظاهرا «دشمنان» داخلی و خارجی در قانع کردن مقام‌ها به کار نابلدی حسین طائب موفق بوده‌اند.