جشنواره کن ۲۰۲۲ با حضور فیلم‌های «عنکبوت مقدس» و «برادران لیلا» یکی از پرحاشیه‌ترین دوره‌های این جشنواره را برای ایرانیان رقم زد. واکنش‌ فعالان سیاسی و هنری نزدیک به حاکمیت در ایران به این فیلم‌ها تا حدی بود که به نظر می‌رسد آینده سینمای ایران هم پس از این اتفاق‌ها، تحت‌الشعاع قرار گیرد.

محمد مهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد دولت رئیسی، در مورد توقیف فیلم «برادران لیلا» گفت: «طبق قانون، فیلم‌هایی که به جشنواره‌های خارجی می‌روند، باید مجوز اکران داشته باشند؛ چون اسکار فیلم بدون مجوز نمی‌پذیرد اما جشنواره کن اینطور نبود. به عوامل فیلم «برادران لیلا» اعلام شد که بدون اخذ مجوز نروند و چون مجوز اکران نگرفتند، مشمول اعمال قانون می‌شوند.»

وزیر فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی ایران در حالی از الزام دریافت پروانه نمایش فیلم‌ها برای حضور در جشنواره‌ها خبر داد که به گفته خود او، فیلم‌ها برای حضور در جشنواره فجر هم به دریافت مجوز نمایش نیازی ندارند و این تنها بخش کوچکی از تناقض‌ها میان آیین‌نامه‌ و قوانین و دستورالعمل‌های موجود در وزارت ارشاد است که در هر دوره و با هر مدیر، تعاریف و عملکردهای جدیدی را با خود به همراه می‌آورد.

پیش از این نیز روزنامه‌ جام جم، وابسته به صداوسیما، با انتشار گزارشی، مدعی شد که فیلم «برادران لیلا»، ساخته‌ سعید روستایی، «بایگانی» می‌شود. این روزنامه از قول یک مقام ارشد در سازمان سینمایی که نخواست نامش فاش شود، نوشت: «برادران لیلا بدون دریافت مجوز از شورای پروانه نمایش به جشنواره کن رفت و دیگر بعید است اعضای شورای پروانه نمایش به تماشای این فیلم مجاب شوند. حق هم دارند؛ اعتراضشان به این است که به چه دلیل ما الان باید فیلمی‌ را که دور دنیا چرخیده است، ببینیم. ما در سازمان سینمایی موظف‌ایم از بی‌قانونی و تکرار آن جلوگیری کنیم. اگر جز از این رفتار کنیم، جای تعجب دارد.»

این‌طور که به نظر می‌رسد، شدت برخورد دولت ابراهیم رئیسی با هنرمندان و سازندگان آثار هنری از دولت‎‌های قبلی نیز پیشی گرفته است و به شیوه سال‌های‌ اول انقلاب تنه می‌زند.

روز چهارشنبه، علاوه بر اخبار مربوط به فیلم «برادران لیلا»، اجرای نمایش «مخاطب» به کارگردانی جابر رمضانی هم در میانه اجرا، به دستور اداره‌ کل هنرهای نمایشی متوقف شد. جابر رمضانی در متنی که درباره توقف نمایش خود منتشر کرد، نوشت: «مخاطبان عزیز؛ طبق دستور مرکز هنرهای نمایشی به تماشاخانه ایرانشهر، نمایش «مخاطب» تا اطلاع ثانوی نمی‌تواند روی صحنه برود و صفحه بلیت‌فروشی آن از سایت تیوال حذف شده است.»

پیش از این، در هفته اول اردیبهشت، علی سرابی، کارگردان تئاتر «آن سوی آینه»، هم در حساب اینستاگرام خود از توقیف این نمایش خبر داد و نوشت: «بدون هیچ‌گونه اطلاعی، دقایقی پیش، سایت فروش بلیت نمایش «آن سوی آینه» با دستور مرکز هنرهای نمایشی بسته شد.»

وزارت ارشاد طی بیانیه‌ای، در مورد علت این توقیف اعلام کرد: «بر اساس روند تقاضای گروه و تالار درخواست کننده نمایش مذکور، چند هفته پیش از اجرا، بازبینی صورت گرفت و ضمن اعلام تصویب، موارد اصلاحی به گروه اعلام شد که بر آن توافق شد. بر همین منوال، پس از حدود دو هفته اجرا، بنا بر گزارش بازبینی حین اجرا و با عنایت به بررسی نظرهای تماشاگران در رسانه‌های متنوع هنری، به علت مغایرت اجراها با اجرای بازبینی، مقرر شد نمایش مجددا بازبینی شود که به گروه اطلاع داده شد.»

این نمایش پس از توقیف، با اجرای اصلاحیه‌ها سرانجام دوباره اجازه نمایش گرفت.

تئاتر «خونین‌زار» یکی دیگر از نمایش‌هایی‌ است که با وجود ۱۵۰ اجرا، ناگهان توقیف شد. این نمایش به کارگردانی سهراب حسینی که قرار بود در ماه رمضان ساعت ۲۳ روی صحنه برود، به دستور وزارت ارشاد متوقف شد. حسن مصطفوی، تهیه‌کننده این نمایش، در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد چگونگی اعلام توقیف می‌گوید: «قبل از اجرا در تماسی با مدیریت سالن شهرزاد، اعلام شد که این نمایش اجازه اجرا ندارد. با سایت فروش ما هم تماسی مشابه گرفته و اعلام شد که باید فروش بلیت را ببندند.»

پیش از این، توقیف نمایش در حین اجرا با وجود چند مورد سابقه، چندان مرسوم نبود و تنها در مواردی خاص پیش می‌آمد؛ اما به نظر می‌رسد که دولت رئیسی در حوزه ممیزی پا را یک قدم فراتر گذاشته است و بعد از صدور مجوز نمایش‌نامه و چند مرحله بازبینی، باز هم حین اجرا ممیزی می‌کند تا سانسور آثار بیش‌ازپیش اولویت متولی فرهنگ و هنر جمهوری اسلامی قرار بگیرد.

موج سانسور و توقیف تنها در عرصه تئاتر و سینما باقی نمانده و تلویزیون هم که بر ساخت تولیدات خود نظارت به‌نسبت بیشتری دارد، در سال جدید با حجم زیادی از توقیف روبه‌رو شده است. سریال بهرنگ توفیقی به تهیه‌کنندگی مهدی دارابی و نویسندگی سعید نعمت‌اله برای شبکه ۱ در ماه رمضان، سریال سیروس مقدم برای سیمافیلم که قرار بود ماه رمضان از یکی از شبکه‌ها روی آنتن برود، سریال محمدمهدی عسگرپور به تهیه‌کنندگی ایرج محمدی که قرار بود ماه رمضان به شبکه ۳ برسد و سریال ماه رمضان شبکه ۲ به تهیه‌کنندگی آرمان زرین‌کوب، بخشی از توقیفی‌های جدید صداوسیما هستند؛ یعنی سریال‌هایی که به سفارش خود این سازمان و قطعا با تایید فیلم‌نامه‌هایشان از نظر ممیزهای این سازمان ساخته شدند، هم زیر تیغ سانسور رفتند.

روزنامه هفت صبح آبان ۱۴۰۰، با اعلام این خبر نوشت: « پیمان جبلی (رئیس سازمان صداوسیما) در نخستین گام، دستور توقف ۱۵ سریال را که در مرحله پیش‌تولید یا در آستانه تولیدند، صادر کرد تا شورای معتمد او بتواند نظارت کافی داشته باشد. چه بسا برخی از این سریال‌ها برای همیشه متوقف بمانند.»

یکی دیگر از این موارد، سریال «جناب‌عالی» ساخته عادل تبریزی است. این سریال که قرار بود نوروز ۱۴۰۱ از شبکه نسیم پخش شود، پس از اعمال ۵۰ اصلاحیه در مرحله اول و اصلاحیه‌های بعدی، سرانجام چند روز مانده به پخش، توقیف شد.

رضا سخایی از بازیگران سریال «جناب‌عالی» در اعتراض به توقیف این سریال از طرف صداوسیما نوشت: «اوایل اسفند ۱۴۰۰ اعلام می‌شود سریال جناب‌عالی ساخته عادل تبریزی قرار است در ایام نوروز از شبکه نسیم پخش شود و در کنداکتور این شبکه قرار می‌گیرد؛ معنی این تصمیم این است که مدیر شبکه با پخش آن موافقت کرده‌ است؛ یعنی سریال دیده‌ شده و مشکلی در نمایش آن احساس نشده‌ است. ناگهان در تاریخ ۲۶ اسفند اعلام می‌شود با پخش آن مخالفت شده‌ است. عجب! یعنی مدیر یک شبکه تصمیم اشتباه گرفته است؟ آیا فرد دیگری تصمیم گرفته است؟»

این سریال پس از توقیف به پلتفرم نمایش خانگی تلویبیون پلاس، یکی از زیرمجموعه‌های صداوسیما، رفت و از آن طریق پخش شد.

البته پیمان جبلی به توقیف سریال‌های صداوسیما قانع نیست و قصد دارد بر شبکه‌های نمایش خانگی نیز اثر بگذارد. جایی که فیلمسازان برای فرار از سانسورهای عجیب صداوسیما، سریال‌هایشان را به آنجا می‌برند تا با سانسور کمتری به مخاطبان برسانند. پیمان جبلی سوم خرداد در دانشگاه شریف، با حمله به شبکه نمایش خانگی مدعی شد: «هیچ کدام از شما به همراه خانواده حاضر نخواهید شد پای یکی از قسمت‌های سریال‌ شبکه نمایش خانگی که الان در حال پخش است، بنشینید.»

پیمان جبلی در صحبت‌هایش اعلام کرد تا زمانی که به او بگویند مسئول این کار نیست، موظف است امنیت فرهنگی جامعه را حفظ کند.