در جاده‌ای که منتهی به میدان تحریر در مرکز بغداد می‌شود مردی بر گوشه پیاده‌رو افتاده؛ یا مرده و یا زخمی. 

سربازان و پلیس به سوی او می‌دوند و سربازان عراقیِ آن سوی میدان به سوی گوشه‌ای یورش می‌برند که در آن حدود صد نفر معترض جمع شده‌اند. آن‌ها پرچم‌های عراق بلند کرده‌اند و شعار «مسالمت‌آمیز» و «برای عراق» سر می‌دهند.

شمار معترضین از آن‌چه اول به نظر می‌رسد، بیشتر است، چرا که گروه‌های دائما در حرکت را از هم منفصل کرده‌اند. صدای شلیک ممتد مسلسل خودکار به گوش می‌خورد و البته تمام تیرها قرار است هوایی باشند. 

بالای یک جاده دود سیاه از سوزاندن تایر بلند شده و جاده‌های دیگر را پلیس با ماشین‌های سبز و سفیدش در همکاری با سربازان عادی با لباس فرم و سیاه‌پوشان «نیروی ضدتروریسم» مسدود کرده‌ است. 

شب که از راه می‌رسد اوضاع هم بدتر می‌شود.

یک نفر مطلع می‌گوید: «حداقل هشت یا ۱۰ محله بغداد با بستن سنگر و سوزاندن تایر خودشان را جدا کرده‌اند.» مقامات در تقلا برای حفظ کنترل هستند و گروه‌های جوانان به دنبال انسداد راه‌ها.

اگر برنامه دولت عراق در ابتدای این هفته این بود که تظاهرات‌های ضد فساد و بیکاری را که تعداد کمی در آن‌ها شرکت می‌کردند تبدیل به جنبشی توده‌ای کند، باید گفت که در کار خود خوب موفق شده است.

شبِ سه‌شنبه تظاهرکنندگان به سوی «منطقه سبز» روان بودند که بخش اعظم ساختمان‌های دولتی آن‌جا است و ازشان با شلیک آب داغ، گاز اشک‌آور، گلوله‌های لاستیکی و تیر تفنگ استقبال شد. 

دولت مدعی است که فقط دو نفر کشته شدند و صدها نفر مجروح، اما پزشکان بیمارستان که مشغول درمان زخمی‌ها هستند، می‌گویند رقم واقعی خیلی‌ بالاتر است. 

حیدر می‌گوید: «شدت برخورد نیروهای امنیتی با تظاهراتی که مسالمت‌آمیز بود غافلگیرمان کرد.» او درس وکالت خوانده و سه ماه است علیه بیکاری (بخصوص بین تحصیل‌کرده‌هایی که ۳۰۷ هزار نفرشان بیکارند) تظاهرات سازمان می‌دهد. 

تظاهرات‌ها مورد استقبال چندانی قرار نگرفته بودند تا این‌که پلیس و ارتش روز سه‌شنبه با خشونت به‌آن‌ها حمله کردند و گفتند بهشان دستور داده شده به هر قیمتی هست از «منطقه سبز» دفاع کنند.

حیدر می‌گوید کمیته‌ها و سازمان‌های غیردولتی که تظاهرات‌ها را سازمان می‌دهند می‌خواهند در روز جمعه، ۴ اکتبر، گردهمایی بزرگی برپا کنند.

او می‌افزاید روز سه‌شنبه قصد آن‌ها لغو اعتراض در ساعت هفت شب بود، چرا که تظاهرات‌ها از دست خارج شده و رستورانی ترکی را آتش زده بودند. 

واکنش افراطی دولت همچنان ادامه دارد: در روز چهارشنبه نیروهای به شدت مسلح با ماسک‌های سیاهِ اسکی نزدیک میدان تحریر چرخ می‌زدند و این تصویر را از خود می‌دادند که هدف‌شان دفع اشغال کشور توسط نیروهای خارجی است. تمام دفاتر هواپیمایی خیابان سعدون و درمانگاه‌های خیابان نضال تعطیل شده‌اند. 

ترافیک نسبت به حد متوسط بغداد خیلی محدود است و پیاده‌روی چندانی هم در خیابان‌ها پیدا نمی‌شود. کارگران شهرداری شب قبل میدان تحریر را جمع کرده بودند: خیابان‌ها را با آب شستند و آشغال‌ها را با بلدوزر جمع کردند. در حین انجام این کار ماشینی بین معترضین و سربازان آب پخش می‌کرد.

یک فعال بطری آب خنکی دست یک سرباز داد و به او گفت: «ما علیه تو نیستیم. ما برادران شماییم.»

در محله زعفرانیه در جنوب شرق بغداد، در پی حمله پلیس با گاز اشک‌آور به اعتراضی کوچک حداقل پنج نفر بخاطر تنگی نفس مورد درمان قرار گرفتند. پلیس در محله الشعب در شمال بغداد هم از گاز اشک‌آور استفاده کرد. مقامات امنیتی می‌گویند، پنج نفر در الشعب دستگیر شدند و سه نفر در زعفرانیه. 

این اعتراض‌ها جدی‌ترین چالش پیش روی عادل عبدالمهدی است،‌ دولتی که حدود یک سال از عمرش می‌گذرد. دولت اوج تابستان را در حالی بدون اعتراضات عمده از سر گذراند که کمبود برق برای کولر معمولا در این فصل باعث خشم شدید مردم می‌شود. در سال ۲۰۱۸ اعتراضات اینچنینی بصره را فلج کرد و منجر به سقوط نخست‌وزیر قبلی شد.

تظاهرات و راهپیمایی‌ها آرام بودند و رهبران‌شان می‌خواستند با هیچ حزب سیاسی تداعی نشوند. از پیروان روحانی ناسیونالیستِ پوپولیست، مقتدی الصدر، خواسته شده بود شرکت نکنند. مردم با رسانه‌های اجتماعی ایجاد هماهنگی می‌کردند و علیه فساد و فقدان خدمات بنیادین به میدان آمدند. دانشجویان بخصوص اعتراض می‌کردند که با مدارک‌شان شغل پیدا نمی‌شود.

اعتراضات و رویارویی‌های مشابه در سایر استان‌ها هم درگرفت از جمله در شهرهای بصره و ناصریه در جنوب. به گفته مقامات بیمارستان‌ها، در ناصریه یک معترض کشته شد و حدود ۲۰ نفر زخمی.

نکته چشمگیر این است که تمام اعتراضات در استان‌های شیعه هستند که در کشوری که اکثریتش شیعه است و دولتش هم در تسلط شیعه‌ها است، حائز اهمیت است.

مشکل این‌جا است که دولت در تمام سطوح فاسد است و اعطای شغل در وزارت‌خانه‌ها (و درون آن‌ها) وابسته به تعلق حزبی و مذهبی است. این نظام در پی برپایی نظام جدید دولتی در پیامد سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳ شکل گرفته و اصلاح آن تقریبا غیرممکن است. 

www.independent.co.uk/news/world/middle-east/iraq