باستان‌شناسان به کشف چیزی نائل شده‌اند که به نظر می‌رسد پایتخت مد دنیای ماقبل تاریخ بوده باشد.

این مکان که قدمتش به حدود پنج هزار سال قبل می‌رسد، سکونتگاهی متعلق به عصر «مس» (Copper Age) در جنوب اسپانیای کنونی بوده است و بزرگترین مخزن کالاهای گرانقیمت مد ماقبل تاریخ را که تاکنون یافت شده، پدید آورده است.

با آنکه تاکنون تنها یک درصد از این سایت کاوش شده است، تاکنون عملا صدها اثر هنری بسیار زیبا از طلا، عاج، کوارتز، کهربا، سنگ سبز(آتشفشانی)، صدف دریایی، پوسته تخم شترمرغ، سنگ چخماق، و مس به روی زمین آمده است.

حفاری‌های دقیق که طی دو دهه پیش انجام شده است، نشان می‌دهد که این مکان یک مرکز تجارت بین‌المللی بزرگ بوده است و کالاهای هزاران کیلومتر دورتر را به آن محل می‌کشانده است. آزمایش‌های علمی نشان داده‌اند که عجیب‌ترین مواد خام برای شیک‌ترین لوازم جانبی مد (fashion accessories) از مناطق دوردستی مثل غرب آسیا، جنوب صحرای آفریقا، سیسیل، و شمال اسپانیا تهیه می‌شده است.

تاکنون باستان‌شناسان دانشگاه‌های اسپانیایی سویا و هوئلوا و از آلمان، ده‌ها تندیس کوچک سالم یا در تکه‌های از آن‌ها، فنجان‌های نوشیدنی و شانه‌های زینتی، و نیز جواهرات و مبلمان لوکس و تزئینات پوشیدنی از جنس عاج، در اعماق زمین یافته‌اند. بیشتر عاج‌ها از فیل‌های آفریقا است، اما برخی از آن‌ها متعلق به فیل‌های آسیایی‌اند که آن زمان هنوز در علفزارهای غرب آسیا پرسه می‌زدند. دیرین‌شناسان و سایر دانشمندان از پنج دانشگاه بریتانیا و سایر موسسه‌های پژوهشی، به تاریخ‌گذاری و تجزیه و تحلیل بسیاری از یافته‌های کلیدی کمک کرده‌اند.

طلا، که احتمالا از جنوب غربی اسپانیا می‌آمد، برای تولید نمادهای مذهبی خورشیدپرستی به شکل چشم به کار می‌رفت که از ورق طلا ساخته می‌شد. از این سایت تا به حال دو مورد از این آثار بسیار گرانقیمت به دست آمده است، که تنها نمونه‌هایی است که تاکنون در اروپای غربی یافت شده است.

همچنین، باستان‌شناسان ده‌ها مهره کهربایی زیبا را که احتمالا از سیسیل وارد شده‌ بوده‌اند، کشف کرده‌اند. گفته می‌شود که آن‌ مهره‌ها به عنوان جواهر و برای تزیین لباس‌های درجه یک به‌کار می‌رفته‌اند.

مهره‌های دیگری نیز از جنس سنگ‌های قیمتی کمیاب «واریسیت» سبز(فسفات آلومینیوم - variscite) از شمال اسپانیا وارد می‌شد.

در این کاوش‌ها آثار تماشایی دیگری نیز به دست آمد، مانند سر پیکان‌های تشریفاتی، تیغه‌های مینیاتوری، و یک خنجر، از جنس کوراتز خالص، که احتمالا از مرکز اسپانیا وارد می‌شدند.

صدف‌های بزرگ اسکالوپ اعماق دریا نیز برای ساکنان این سکونتگاه ماقبل تاریخ بسیار ارزشمند شمرده می‌شد و تقریبا می‌توان با قاطعیت گفت از جایی که امروزه ساحل اقیانوس اطلس اسپانیا یا پرتغال نامیده می‌شود، وارد می‌شدند.

تاکنون دیرین‌شناسان بیش از ۱۰۰ چاقو مسی بسیار ظریف، تبر، سوراخ‌کن، و سرنیزه کشف کرده‌اند. اگرچه جنس بیشتر آن‌ها از مس بومی جنوب غربی اسپانیا است، برخی از دیدنی‌ترین اقلام مسی (سرنیزه‌ها) به سبک شرق مدیترانه ساخته شده‌اند. بیشتر سرنیزه‌ها طول نامعمول (۲۰ تا ۲۷ سانتی‌متر) دارند، و به سبکی ساخته شده‌اند که پیش‌تر فقط در ترکیه، سوریه، لبنان، و اسرائیل کنونی شناخته شده بود.

سرنیزه‌ـ Seville University

پژوهش‌های علمی این سایت، که بین شهرهای «کاستی‌یخا دو گوزمن» (Castilleja de Guzman) و «والنسیا دو لا کونسپسیون» (Valencina de la Concepción) در نزدیکی سویا (Seville) قرار دارد، ترکیب جمعیتی سکونتگاه را نیز نمایان می‌کند. نه تنها مواد اولیه مد روز از نواحی بسیار متفاوتی می‌آمد، بلکه حدود ۳۳ درصد مردم این سکونتگاه نیز غیربومی بودند. این اطلاعات نیز از طریق مطالعه ایزوتوپی اسکلت‌هایی آشکار شده است که در سکونتگاه باستانی مدفون شده‌اند، اما هنوز مشخص نیست که آیا از جاهای دیگر اسپانیا آمده‌اند، یا از نقاط دورتر آن‌سوی دریاها.

دیرین‌شناسان حتی این نکته را نیز دریافتند که ساکنان سکونتگاه ماقبل تاریخ در مرگ نیز مانند زندگی، درپی جلب توجه‌های عجیب و غریب بودند، و این کار را با رنگ‌آمیزی اجسادشان با رنگدانه‌ گرانقیمت قرمز روشن (سینابار، شنگرف) که مشخصا از ناحیه مرکزی اسپانیا وارد می‌شد، انجام می‌دادند. فضای داخلی بناهای مذهبی سکونتگاه نیز با همین رنگ قرمز فاخر آراسته شده بود.

این سکونتگاه باستانی، در اوج دوران خود، حدود ۴۵۰۰ سال پیش، بیش از ۴۰۰ هکتار (حدود ۱.۵ مایل مربع) وسعت داشت و احتمالا تا چند هزار نفر جمعیت دائم یا درحال نوسان داشت. می‌توان گفت به طور قطع کارکردهای متعدد مذهبی، تشریفاتی، تجاری، و سیاسی داشته است. از منظر اندازه فیزیکی، به نظر می‌رسد بزرگترین سکونتگاه زمان خود در اروپای غربی بوده است.

هرچند تاکنون فقط چهار هکتار آن به طور کامل حفاری شده است، از همان منطقه کوچک اطلاعات و آثار هنری (ده‌ها هزار قطعه شکسته و اشیای کامل) بسیار زیادی به دست آمده است. تاکنون هزاران انبار و گودال آیینی، چندین کیلومتر خندق وسیع، صدها مقبره، و چیزهای دیگر کشف شده است. کاوش‌ها پیچیده بوده‌اند؛ تا حدی به این دلیل که تمام اشیای باستانی در عمق زمین، بیش از دو متر زیر سطح زمین امروزی، مدفون شده بودند.

این سکونتگاه نخستین بار در اواخر دوران نوسنگی (حدود ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) به وجود آمد. بعد از رشد سریع، در سال‌های زیادی از هزاره سوم قبل از میلاد، از نظر فرهنگی، اقتصادی و سیاسی اهمیت یافت، اما در حدود ۲۳۵۰ قبل از میلاد، تقریبا ناگهانی از بین رفت.

این سایت در اوج خود تقریبا همزمان با ساخته شدن «استون هنج» (Stonehenge) شکوفا شد.

سقوط آن نیز معمایی است که صرفا پژوهش‌های باستان‌شناسی آینده ممکن است آن را حل کند.

با این حال، تغییرات اقلیمی (وپیامدهای اقتصادی، سیاسی و سایر پیامدهای آن) تقریبا به طور قطع در نابودی این سکونتگاه نقش داشته است.

لئوناردو گارسیا سان‌خوان، استاد دانشگاه سویل و باستان‌شناس برجسته‌ای که روی این مکان مطالعه می‌کند، گفت:«والنسیا یکی از مهم‌ترین مکان‌های ماقبل تاریخ در اروپا است که به درک ظهور جوامع پیچیده اجتماعی قاره‌مان به ما کمک می‌کند. این شهر شواهد مهمی درمورد رابطه بین بنا‌های تاریخی، مراسم آیینی، و ثروت‌های عجیب و غریب به دست می‌دهد که با آن می‌توانیم برخی از نخستین نظام‌های سیاسی و مذهبی اروپا را بهتر درک کنیم.»

پژوهش‌های علمی جاری که روی یافته‌های این مکان انجام شده است، دارد نور تازه‌ای بر نظام‌های اجتماعی ماقبل تاریخ می‌افکند، به‌ویژه اینکه آیا این نظام‌ها پدرسالارانه بودند یا مادرسالارانه. در ضمن پژوهشگران درحال بررسی این موضوع هستند که آیا صنعتگران عصر برنز والنسیا علاوه بر واردات عاج از خارج از کشور، از عاج‌های فسیل‌شده فیل‌هایی که صدها هزار سال قبل در اسپانیا زندگی می‌کردند نیز بهره‌برداری کرده بودند، یا خیر.

در بریتانیا، پژوهش درباره مواد این محوطه را باستان‌شناسان دانشگاه‌های کاردیف، ساوت‌مپتون و دورهام انجام دادند، و تعیین قدمت یافته‌های کلیدی را مرکز پژوهش‌های محیطی دانشگاه‌های اسکاتلند در نزدیکی گلاسکو، و آزمایشگاه پژوهشی باستان‌شناسی دانشگاه آکسفورد به عهده گرفت.

پژوهش والنسیا همچنین به پژوهشگران کمک می‌کند تا تمدن ماقبل تاریخ بسیار گسترده‌تری را که حدود چهار هزار تا شش هزار سال پیش در جنوب اسپانیا شکوفا شد، و بقایای تماشایی آن هنوز هم دیده می‌شود، بهتر درک کنند. علاوه بر آن، یک بنای یادبود آیینی چشمگیر زیرزمینی (Dolmen de La Pastora) در خود والنسیا قرار دارد که بازدیدکنندگان می‌توانند مقبره بزرگ «دولمن دو سوتو» در نزدیکی خوئلوا، لوس میلارس (نزدیک آلمریا) شهر ویران شده عصر برنز، و مجموعه ماقبل تاریخی میراث جهانی یونسکو نزدیک آنتکوئرا، در ۴۸ کیلومتری شمال مالاگا را نیز ببینند.