وقتی سیاستمداران بلند پایه سمت‌شان را از دست می‌دهند، رویدادهای بعدی با نظم خاصی رخ می‌دهند. نخست، نطقی دلخراش که در جریان آن با زبانی رمانتیک از این که خدمت به مردم برایشان یک افتخار بوده است. سپس یک مرخصی و دیدار تازه کردن با همسر و فرزندانی که در زمانی که پست و مقام داشتند به ندرت آن‌ها را می‌دیدند، و بالاخره – و این از همه حیاتی‌تر است – صرف نهار با یک ناشر.

کمتر سیاستمدار بلند پایه رسوا یا مفتخری دیده شده که با یک توافق شش رقمی با یک انتشارات بزرگ، از وست مینستِر (مقر پارلمان بریتانیا) پا بیرون نگذاشته باشد. یک کتاب خاطرات، بالاترین دستمزد برای یک دولتمرد یا دولت زن سابق است که آینده حرفه‌ای‌اش روشن نیست. روی کاغذ، همه چیز منطقی به نظر می‌رسد. نویسنده طرف داستان خود را می‌گوید، و چهره انسانی پشت ماشین سیاسی را نشان می‌دهد (موفق باشی، ترزا). برای خواننده، چه کسی نمی‌خواهد بداند در کریدورهای قدرت چه گذشته: معاملات پشت درهای بسته، خنجر زدن‌ها و رسوایی‌های پنهان؟ به استثنای این که خاطرات سیاستمداران کمتر حاوی افشاگری و بی خردی است. اغلب، خودبینی‌هایی است که مولفین آن برای انتقامجویی، نگاهی به شکست‌ها و ادعای آن است که قدرشان دانسته نشده و درکشان نکرده‌اند.

این‌ها همه، ما را به اظهارات دیوید کامرون (نخست وزیر اسبق بریتانیا) درباره نوشتن کتابش «محض اطلاع» می‌رساند که به گفته او در کلبه یک چوپان نوشته شده و به گزارشی به مولف آن ۸۰۰ هزار پوند پیش پرداخت داده شده است. در میان افشاگری‌های آن این که بوریس جانسون، نخست وزیر کنونی بریتانیا، سیاستمداری حرفه‌ای است که به برگزیت «اعتقاد ندارد»، و مایکل گُوو (وزیر محیط زیست بریتانیا) «پیمان شکن» و «سفیر تغییر واقعیت‌ها در عصر عوامگرایی» است. این‌ها جزئیات بی اهمیتی است که می‌توان آن را در پوشه‌ای گذاشت و فراموش کرد. جامع‌تر از این، خاطرات کامرون ترکیبی است معمول از افترا، توجیه عمل خود، و به گونه‌ای ملایم قدری تاسف (کامرون از نتیجه رفراندوم برگزیت سال ۲۰۱۶ اظهار تاسف می‌کند اما همچنان معتقد است که در برگزاری آن درست عمل کرده است).

آیا محتوای این کتاب جای تعجب دارد؟ کتاب‌های مقامات بلندپایه وست مینستر همواره در صدر اخبار قرار گرفته اما کمتر به فروش رفته‌اند. این کتاب‌ها که نهایتا به‌عنوان حائل بین در و دیوار استفاده می‌شوند، با تصویر نویسنده آن‌ها که با حالتی جدی به دوردست خیره شده‌اند، بدون استثنا عنوانی پرشکوه بر خود دارند. به کتاب گوردون براون با عنوان «زندگی من، زمانه ما»، «یک سفر» نوشته تونی بلر (که به گفته تونی بلر شامل عشقبازی با همسرش در سفر به بالمورال هم بوده که بدون آن هم می‌شد کتاب را خواند). 

با استعدادی که سیاستمداران برای چرخاندن واقعیت، پنهان‌کاری، رسواکردن دیگران و دروغگویی دارند، نباید به داستان‌هایی که از زبان خودشان نقل می‌کنند، اتکاء کرد. جایی که یک نویسنده دردرجه نخست نگران تثبیت میراث خودش است، درستی و بصیرت کمیاب می‌شود. حتی اگر بپذیریم اینگونه کتاب‌ها تنها تعبیر مولف از رویدادهاست، بازهم از ملال خواندن درباره کنفرانس‌های بی پایان سران، ضیافت‌های دولت و اجلاس‌های کابینه کم نمی‌کند. دو کتاب مارگرت تاچر، «سال‌های داونینگ استریت» و «جاده قدرت» چنان کسالت آور بود که منقدین تردید کردند که تاچر خود آن‌ها را خوانده باشد چه برسد به این که نوشته باشد. به همین دلیل است که خاطرات خواندنی‌تر سیاسی، اغلب به دست شخصیت‌های دون پایه‌تر یا حاشیه‌ای دولت یا کسانی نوشته شده که علاقه‌های‌شان از محدوده وست مینستر فراتر می‌رود. 

خاطرات ادوینا کاری، نماینده محافظه کار پارلمان که به رمان نویسی رو آورده، بسیار پر فروش شد چون در بخش کوچکی از آن به رابطه جنسی‌اش با جان میجر (نخست وزیر اسبق بریتانیا) اعتراف می‌کند. خاطرات روزانه تونی بلر و الستر کَمبِل هم بسیار خواندنی بودند چون رویدادهای روزمره نیاز به توضیح و توجیه ندارند. کتاب رویدادهای روزمره آلن کلارک، که در سه جلد منتشر شد، چنان مملو از وقایع جالب بود که از آن یک سریال تلویزیونی باشرکت جان هِرت ساخته شد. کلارک یک داستانسرای زبردست و بی پروا با نظرات سیاسی مشکوک است، اما آن دو خصوصیتی را داشت که لازمه ثبت رویدادهای زندگی است: استعداد نویسندگی و کاراکتر. به گفته اندرو مار (مجری تلویزیون) که در سال ۲۰۰۰ خاطرات کلارک را نقد کرد:« الن کلارک می‌خواست جهان در شگفتی بلرزد، اما نهایتا این او بود که جهان را شگفت زده و از خنده به لرزه انداخت». 

آیا این به معنی آن است که کتاب‌های شخصیت‌های بدسرشت سیاست خواندنی‌تر از دیگران است؟ شاید. اما این که واقعا می‌خواهیم حساب‌های بانکی‌شان را  پرتر کنیم، حرف دیگری است. آنچه روشن است این است: اگر اصل حقیقت را در یک دوره سیاسی بخواهید، نمی‌توانید حرف کسانی را که در مرکز آن هستند، بپذیرید. کتاب خاطرات می‌تواند جالب، مملو از سخنان نیش دار و راهی به ذهن نویسنده آن باشد، اما همانند خود خاطره، به آسانی یک طرفه، زیر نفوذ و در مجموع غیرقابل اتکاست. آن کتاب‌هایی که توسط سیاستمدارانی نوشته شده که می‌خواهند حرف آخر را زده باشند، بهتر است به‌عنوان افسانه خوانده شوند.

https://www.independent.co.uk