حدود ساعت ۱۶:۳۰ به وقت محلی در روز دوشنبه، ۱۱ بهمن ۱۴۰۰، جنگنده‌های ناشناس یک فروند پهپاد شناسایی-رزمی مهاجر۶ حشد الشعبی را در حال پرواز بر فراز استان صلاح‌الدین عراق بود، ساقط کردند. دولت عراق این جنگنده‌ها را متعلق به ائتلاف نظامی ضدداعش درگیر در عملیات «عزم راسخ» (Inherent Resolve) معرفی کرد؛ در حالی که شبه‌نظامیان حشد الشعبی مدعی‌اند این جنگنده‌ها از نوع اف-۲۲آ رپتور (F-22A Raptor) بوده و به نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا تعلق داشته‌اند.
بررسی تصاویر ماهواره‌ای و همچنین اطلاعات بانک‌های اطلاعاتی هواپیماهای نظامی در انگلستان و هلند نشان‌دهنده آن است که نیروی هوایی آمریکا هیچ جنگنده اف-۲۲آ رپتوری به منطقه خاورمیانه اعزام نکرده است؛ اما اطلاعات موجود در وب‌سایت‌های رهگیری هواپیماهای نظامی نشان می‌دهد که در لحظه ساقط شدن این پهپاد، یک فروند هواپیمای سوخت‌رسان نیروی هوایی آمریکا بر فراز اربیل در حال پرواز بوده است؛ امری که حضور جنگنده‌های نیروی هوایی آمریکا در منطقه و نقش آن‌ها در ساقط شدن این پهپاد را قطعی می‌کند.
از تاریخ دهم دی‌ماه ۱۴۰۰، برابر با ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱، فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) به دلیل افزایش احتمال حملات راکتی و پهپادی حشدالشعبی به پایگاه‌های نیروهای نظامی آمریکا در سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس، گشت‌های هوایی جنگنده‌های نیروی هوایی و سپاه تفنگداران دریایی آمریکا بر فراز عراق را افزایش داد. عمده ماموریت‌های گشت هوایی را جنگنده‌های اف-۱۶سی بلاک۵۰ اعزامی از اسکادران ۵۵ شکاری نیروی هوایی آمریکا که در پایگاه هوایی شهید موفق السلطی اردن مستقر شده‌اند، انجام می‌دهند.
این جنگنده‌ها اگرچه برای مقابله با خطر پهپادهای انتحاری ایرانی شبه‌نظامیان حشدالشعبی وابسته به سپاه قدس به پرواز درمی‌آیند، برای نخستین بار در تاریخ یازدهم بهمن ۱۴۰۰، یک فروند پهپاد شناسایی-رزمی مهاجر۶ حشدالشعبی را ساقط کردند؛ پهپادی که در مقایسه با پهپادهای انتحاری گران‌قیمت است و به همین دلیل سپاه قدس تنها تعداد انگشت‌شماری از آن‌ها را همین تابستان در اختیار حشدالشعبی قرار داده است. ساقط شدن این پهپاد نشان می‌دهد آسمان عراق دیگر برای به پرواز درآوردن پهپادهای مهاجر۶ حشدالشعبی امن نیست.
حشدالشعبی چرا و چگونه به مهاجر۶ مجهز شد؟
شبه‌نظامیان حشدالشعبی از سال ۱۳۹۳ تا امروز از پهپادهای شناسایی استفاده می‌کنند. سپاه قدس در تابستان ۱۳۹۳ برای نخستین بار تعدادی پهپاد صادق (مهاجر۴) و ابابیل۳ را برای استفاده در عملیات‌های حشدالشعبی علیه داعش به عراق منتقل کرد. این پهپادها را خلبانان اعزامی نیروی هوافضای سپاه پاسداران به پرواز درمی‌آوردند و عمدتا در منطقه سامرا مستقر بودند. سپاه قدس به‌تدریج کاربری شماری از این پهپادها را به حشدالشعبی منتقل کرد و شماری از شبه‌نظامیان واجد شرایط را برای خلبانی و تعمیر و نگهداری آن‌ها آموزش داد.
در تابستان ۱۳۹۸، نیروی هوایی اسرائیل حملات هوایی خود علیه انبارهای تسلیحات و مهمات حشدالشعبی در عراق را افزایش داد. دلیل افزایش این حملات وحشت دولت‌مردان اسرائیلی از احتمال ارسال موشک‌های بالیستیک تاکتیکی سپاه قدس به عراق برای واگذاری به حشدالشعبی بود. در پاسخ به این حملات، سپاه قدس تصمیم گرفت توان رزمی حشدالشعبی را ارتقا دهد و در نخستین اقدام، برای تشکیل یک نیروی پهپادی مجهز به پهپادهای رزمی و انتحاری برای این نیروی شبه‌نظامی وارد عمل شد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
سرانجام در تاریخ چهاردهم فروردین ۱۴۰۰، شبه‌نظامیان حشد الشعبی برای نخستین بار از پهپادهای انتحاری برای حمله به بخش نظامی فرودگاه اربیل که در اختیار نیروهای نظامی آمریکایی بود، استفاده کردند. در نتیجه این حمله، یک آشیانه هواپیمای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) قبلا از آن برای نگهداری هواپیماهای شناسایی در اربیل استفاده می‌شد، هدف قرار گرفت. این حملات پهپادی در روزها و هفته‌های پس از آن هم علیه این فرودگاه و سایر پایگاه‌های نظامی نیروهای آمریکایی تکرار شدند که در نهایت سبب شد نیروی زمینی ارتش آمریکا سامانه‌های پدافندی سی-رام (C-RAM) مجهز به تیربارهای فالانکس را به موشک‌های زمین‌به‌هوای ضدپهپاد کایوت بلاک۲ (Coyote Block II) مجهز کند.
چند ماه پس از آغاز حملات پهپادی شبه‌نظامیان وابسته به سپاه قدس علیه پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق، حشدالشعبی در جریان رژه خود در کمپ اشرف در تاریخ پنجم تیر ۱۴۰۰، به مناسبت سالگرد تاسیس خود، پهپادهای انتحاری و شناسایی‌اش را به نمایش گذاشت. در میان این پهپادها، چند فروند مهاجر۶ هم به چشم می‌خوردند؛ پهپادهای شناسایی-رزمی طراحی‌شده در صنایع هوافضای قدس سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح ایران و تولید شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) با قابلیت حمل و پرتاب دو بمب هدایت تلویزیونی/فروسرخ قائم.
اگرچه می‌توان از پهپاد مهاجر۶ در ماموریت‌های رزمی استفاده کرد، حشدالشعبی آن‌ها را عمدتا در ماموریت‌های شناسایی به کار می‌گیرد. قیمت بالای این پهپاد و آسیب‌پذیری آن در برابر سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست چون سی-رام به دلیل ابعاد بزرگ‌تر نسبت به پهپادهای انتحاری، همواره سبب شده است که شبه‌نظامیان حشدالشعبی از به پرواز درآوردن آن‌ها در نزدیکی پایگاه‌های نظامی و هوایی نیروهای آمریکایی خودداری کنند.
دلیل احتمالی ساقط شدن پهپاد مهاجر۶ حشدالشعبی چیست؟
محل سقوط پهپاد ساقط شده حشدالشعبی در روز ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ منطقه‌ای میان شهر تکریت و پایگاه هوایی اسپایکر است. اگرچه سوال نگارنده از روابط‌عمومی فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا درباره کاربری پایگاه هوایی اسپایکر بی‌جواب ماند، تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که نیروهای ارتش عراق و همچنین حشدالشعبی از این پایگاه که به دو باند پروازی مجهز است، استفاده می‌کنند. هر یک از آن‌ها بخش کوچکی از این پایگاه هوایی بزرگ را به خود اختصاص داده است و در این بخش‌ها، انبارهای مهمات دارد و تجهیزات و خودروهای خود را پارک کرده‌اند.
این احتمال وجود دارد که با توجه به استفاده نکردن نیروی هوایی و هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) ارتش عراق از پایگاه هوایی اسپایکر، حشدالشعبی از باندهای پروازی آن برای به پرواز درآوردن پهپادهای مهاجر۶ خود استفاده کرده باشد. امری که می‌تواند نشان‌دهنده دلیل ساقط شدن آن در منطقه‌ای بین این پایگاه و تکریت باشد. در صورت استفاده حشدالشعبی از این پایگاه هوایی، به طور قطع جنگنده‌های اف-۱۶سی نیروی هوایی آمریکا این پهپاد را اندکی پس از برخاستن ساقط کرده‌اند.
پایگاه هوایی اسپایکر در ۱۶۰ کیلومتری شمال‌غرب بغداد، ۱۳۸ کیلومتری شمال‌شرق پایگاه هوایی عین‌الاسد (مورداستفاده ارتش آمریکا) و ۱۶۶ کیلومتری جنوب‌غرب اردبیل قرار دارد. با توجه به اینکه شعاع رزمی پهپاد مهاجر۶ حدود ۲۰۰ کیلومتر است، بنابراین این شهرها و اماکن دیپلماتیک و پایگاه‌های نظامی آمریکا مستقر در آن‌ها قطعا در تیررس این پهپاد بوده‌اند. البته همان‌طور که در بالا ذکر شد و در تصاویر به دست آمده از لاشه این پهپاد مشخص بود، این پهپاد هیچ سلاحی حمل نمی‌کرده است و ماموریت آن روز آن احتمالا شناسایی یا آموزشی بوده است.
اطلاعات به دست آمده از پهپادهای مهاجر شامل فیلم و عکس از پایگاه‌ها و اماکن دیپلماتیک ایالات متحده آمریکا (تهیه‌شده از فاصله دور) در عراق می‌تواند به بهبود عملیات راکتی و پهپادی حشدالشعبی علیه آن‌ها کمک کند. این پهپادها همچنین برای رصد فعالیت نیروهای نظامی آمریکا در عراق به منظور شناسایی موقعیت هسته‌های مخفی گروه تروریستی داعش در شمال بغداد استفاده شده و می‌شوند.
مشخص نیست که پس از ساقط شدن پهپاد مهاجر۶ آیا این شبه‌نظامیان باز هم این پهپاد گران‌قیمت را بر فراز عراق به پرواز درمی‌آورند یا خیر اما آنچه معلوم است، عملیات ضدپهپادی نیروی هوایی آمریکا بر فراز عراق برای از میان برداشتن خطر پهپادهای شناسایی و رزمی ساخت ایران در خدمت حشدالشعبی ادامه دارد.
تخمین زده می‌شود شبه‌نظامیان حشد الشعبی دست‌کم دو فروند مهاجر۶ دیگر در اختیار داشته باشند. پهپادهایی که حالا در برابر موشک‌های هدایت حرارتی ایم-۹ ایکس سایدوایندر (AIM-9X Sidewinder) و هدایت فعال راداری ایم-۱۲۰سی آمرام (AIM-120C AMRAAM) و جنگنده‌های اف-۱۶سی نیروی هوایی آمریکا که در حال گشت مسلحانه برفراز اربیل و عین‌الاسدند، آسیب‌پذیرند و احتمالا طعمه آینده آن‌ها خواهند بود.
