مرال یا گوزن قرمز خزری در جنگل‌های هیرکانی جنوب دریای خزر از شمال غرب تا جنگل‌های ارسباران و از شمال شرق تا بخش‌هایی از خراسان شمالی زندگی می‌کنند.
از جمله جنگل‌های مشهوری که سکونتگاه مرال‌هاست می‌توان به مناطق جنگلی هزارجریب بهشهر و نکا، پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه و منطقه حفاظت شده البرز مرکزی اشاره کرد. براساس آمار موجود، جمعیت مرال طی ۳۰ سال گذشته کاهش چشمگیری داشته است.
این حیوان باشکوه توانسته فاتح قلب گردشگران در این منطقه باشد، این پستاندار با شاخ‌هایی که چون تاج بر سرش روییده، از گونه‌های در حال انقراض در منطقه است.
فصل جفت گیری مرال‌ها معمولاً از اواسط شهریور ماه هر سال آغاز می‌شود و تا اواخر مهر ادامه پیدا می‌کند. در این فصل، شاخ نرها از نظر حجم به اوج خود می‌رسد. پس از پایان فصل جفت گیری، در اواخر زمستان و اوایل بهار، مرال‌ها شاخ های خود را می‌اندازند.
در گویش محلی به فصل جفت‌گیری مرال‌ها «گاوبانگی» گفته می‌شود، در فصل گاوبانگی، گوزن‌های نر با نعره‌های خود برای جفت‌گیری با گوزن‌های ماده با یکدیگر رقابت می‌کنند.
نعره حیوانات برای جفت‌گیری گاه به قیمت جانشان تمام می‌شود.
هرچند پژواک بلند نعره مرال‌ها در فصل گاوبانگی برای جذب مرال‌های ماده و یا ترساندن مرال‌های رقیب مؤثر است، اما از سوی دیگر موجب شناسایی موقعیت مکانی مرال‌ها برای شکارچیان و سودجویان می‌شود.
برخی از شکارچیان با پیگیری صداهای مرال‌ها در این فصل، اقدام به شکار می‌کنند. برخی دیگر نیز با استفاده از ابزار آلاتی چون شاخ قوچ، صدایی مشابه به صدای مرال را تولید می‌کنند تا توجه ماده مرال‌ها به سمت آنان جلب شود.
هدف تنها گوشت نیست
مرال‌ها از جمله گونه‌های حفاظت شدهای هستند که جمعیت آنها تحت تاثیر تهدیدات خشکسالی، تخریب زیستگاه، یخبندان و شکار قرار گرفته است. بیشترین موارد شکار این گونه ارزشمند هم در فصل گاوبانگی اتفاق می‌افتد. اما هدف از شکار، تنها گوشت این گونه از گوزن‌ها نیست.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بسیاری از شکارچیان علاوه بر گوشت این حیوان، از فروش شاخ زیبای مرال نیز بی‌بهره نمی‌مانند. هرچه وزن شاخ‌ها و تعداد آن بیشتر باشد، مرال نیز ارزشمندتر می‌شود.
شاخک‌های روی شاخ نشان دهنده عمر مرال‌هاست. وزن متوسط شاخ‌های یک گوزن گاه به ۲۰ کیلوگرم می‌رسد. از شاخ گوزن‌ها برای تزیینات منازل، تهیه پودرهای درمانی و نیز در صنعت چاقو سازی استفاده می‌شود.
محیط‌بانان در فصل گاوبانگی نگهبانی می‌دهند
با شروع فصل گاوبانگی، محیط‌بانان در ارتفاعات نزدیک به محل زیست مرال‌ها برای حفاظت از این گونه حیوان ارزشمند، شب‌ها به مدت ۳۰ تا ۴۰ روز نگهبانی می‌دهند تا از حملات احتمالی شکارچیان جلوگیری کنند.
یکی از محیط‌بانان، که خود را کامران معرفی می‌کند، می‌گوید: «در این فصل محیط‌بانان با جان و دل برای حفاظت از مرال‌ها کار می‌کنند. ممکن است در حین کار حتی توسط شکارچیان زخمی شویم چون اسلحه‌هایی که شکارچیان استفاده می‌کنند گلوله‌زنی است یعنی از تفنگ‌های دوربین‌دار «برنو۳۰۸»، «برنو ۲۷۰»، «بی‌بی کلاش» به سمت محیط‌بانان تیراندازی می‌کنند.»
کامران می‌گوید همین اواخر شهریور یکی از همکارانش در حین درگیری، با اصابت گلوله به پای یکی از شکارچیان و با دیر رسیدن به مراکز درمانی و منتشر شدن عفونت در بدن او، منجر به مرگ شکارچی شد. پس از آن، همکارش توسط نهادهای انتظامی بازداشت شده است.
قانون از محیط‌بان حمایت نمی‌کند
کامران در ادامه با بیان اینکه پارک ملی گلستان ذخیره گاه زیست‌کره است و بسیاری از حیوانات در حال انقراض در این پارک زندگی می‌کنند می‌گوید: «با این‌حال وقتی برای پیگیری پرونده شکارچی خاطی نزد بازپرس می‌رویم می‌گوید زندان‌ها ظرفیت پذیرش زندانی را ندارند و با کم‌ترین وثیقه ممکن فرد خاطی را آزاد می‌کند، اما برای محیط‌بان سخت‌گیری‌ها دو چندان است.»
این محیط‌بان معتقد است که قانون جمهوری اسلامی ایران از محیط‌بانی که برای حفاظت از گونه‌های حیوانات زحمت می‌کشد حمایت نمی‌کند و حتی با وجود ارائه مدارک قوی به نهادهای قضایی، قوه قضاییه ایران در مواردی برای محیط‌بانان رای «قتل شبه عمد» صادر می‌کند.
به گفته کامران، «درست است که هزینه‌های دادگاه توسط سازمان تامین می‌شود اما برای همیشه این ننگ بر روی همکارمان به عنوان قاتل می‌ماند و تصور مردم نیز از محیط‌بانان تغییر پیدا می‌کند و می‌گویند محیط‌بانان قاتل هستند. در صورتی که این طور نیست.»
عوامل انسانی نسل مرال‌ها را به خطر می‌اندازد
مرال، «شوکا» و «گوزن زرد ایرانی» سه نوع گوزن ایرانی هستند که این روزها در خطر جدی انقراض دارند.
کارشناسان از جمله مواردی را که منجر به کم شدن تردد مرال‌ها در زیستگاه‌های خود شده، شکار بی‌رویه، ساخت‌وسازهای جاده‌ای و احداث پل و حضور بیشتر انسان‌ها و تجاوز به حریم جنگل می‌دانند زیرا مرال موجودی خجالتی است و معمولا از انسان‌ها دوری می‌کند.
کنشگران حوزه محیط‌زیست معتقدند در کنار جلوگیری از شکار بی‌رویه این حیوانات و اطلاع‌رسانی، دولت باید قانون مدونی برای کمک به حیوانات در معرض انقراض تصویب و امکانات لازم برای بقای این حیوانات را فراهم کند تا هم حیات‌وحش در امان باشد و هم بخشی از محیط طبیعت برای نسل‌های بعدی باقی بماند.
