انتخابات مجلس عراق در روز یکشنبه انجام شد، اما مشارکت بسیار پایین مردم نشان از بی‌اعتمادی مردم به طبقه سیاسی و نظام طوایفی و قومی-مذهبی داشت که در پی حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و سقوط صدام به وجود آمده است. صندوق‌های رای ساعت شش بعدازظهر به وقت محلی (شش و نیم به وقت تهران)‌ پس از یازده ساعت رای‌گیری تعطیل شدند.

برخی آمارهای اولیه احتمالا دوشنبه اعلام می‌شود اما برای رقم‌های مطمئن‌تر باید ۴۸ ساعت صبر کرد.

طبق اولین تخمین‌ها و اعداد اولیه اعلام شده از سوی کمیسیون انتخاباتی عراق، به نظر می‌رسد میزان مشارکت کم‌ترین میزان از زمان برگزاری انتخابات‌های رقابتی در سال ۲۰۰۳ تا کنون باشد. در سال ۲۰۱۸ میزان مشارکت در انتخابات ۴۴.۵ درصد بود که بسیار پایین شمرده می‌شد. این‌بار اما دو مقام کمیسیون انتخاباتی گفتند که میزان مشارکت تا ظهر به تنها ۱۹ درصد رسیده است.

یکی از ساکنان نجف به ایندیپندنت فارسی‌ گفت: «حتی یک نفر را نمی‌شناسم که در این انتخابات شرکت کرده باشد. جوانان می‌دانند که این انتخابات و این سیاستمداران چاره کار ما نیستند. این‌جا فقط بعضی طرفداران مقتدی صدر حاضرند رای بدهند. اما می‌دانیم که نتیجه این است که باز هم احزاب نظامی نزدیک به ایران مجلس را پر می‌کنند.»

صدر بین برخی شیعیان عراق محبوب است، به‌خصوص که علیرغم نزدیکی تاریخی به ایران، مقابل سیطره حکومت ایران بر عراق موضع گرفته و خود را شخصیتی مستقل معرفی می‌کند. عمار حکیم و حیدر عبادی نیز در صدر ائتلافی دیگر نوعی متفاوت از سیاست‌ورزی شیعه مستقل از ایران را نمایندگی می‌کنند. هرچند انتظار می‌رود که مثل انتخابات سال ۲۰۱۸ فراکسیون طرفداران مقتدی صدر این بار هم بزرگ‌ترین فراکسیون حاضر در مجلس باشد اما تشکیل دولت همچنان نیاز به مدت‌ها چانه‌زنی سیاسی خواهد داشت. بار قبل، تشکیل دولت هشت ماه طول کشید. در آن انتخابات مقتدی صدر در حالی اول شد که با حزب کمونیست عراق ائتلاف کرده بود. این حزب دیرپای عراق این‌بار انتخابات را تحریم کرده است.

برخی‌ می‌گویند مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر مستقل عراق، خواهد کوشید سمت خود را حفظ کند. تلاش کاظمی برای مستقل ماندن عراق و وابسته نبودنش به ایران باعث محبوبیت او بین برخی از مردم و نیروهای سیاسی شده است. کاظمی احتمالا بتواند برای دوام دولت خود با صدر و سایر چهره‌های سیاسی به توافق برسد.

کاظمی پس از رای دادن گفت: «به مردم عراق فراخوان می‌دهم: هنوز وقت هست. بروید و به خاطر عراق و به خاطر آینده‌تان رای بدهید.»

در طول روز پیام‌های مشابه اینچنینی از چهره‌های متعددی پخش شد. از جمله پیغامی از هادی عامری، رهبر ائتلاف فتح، از گروه‌های سیاسی و شبه‌نظامی شیعه نزدیک به جمهوری اسلامی که از تلویزیون‌های مختلف نزدیک به این جناح پخش شد. اما ظاهرا این پیغام‌ها تاثیری بر مردم نداشته است.

در شهر شمالی موصل، که همین پنج سال پیش در دست داعش بود، نیز شاید حضور بسیار پایین مردم بودیم. یکی از اهالی موصل به ایندیپندنت فارسی گفت: «ما در سال ۲۰۱۹ به خیابان آمدیم تا جلوی فساد و نظام قومی-مذهبی بایستیم. کدام نامزد امروز نماینده آن مردم و ۶۰۰ جوانی که کشته شدند است؟ همه‌شان خودشان بخشی از همین نظامند. آخر به کی رای بدهیم؟»

به نظر می‌رسد حرف‌های این دختر موصلی حرف دل خیلی از عراقی‌ها باشد، چرا که آمار اولیه خبر از پایین بودن میزان مشارکت در این شهر و استان نینوا می‌دهد. بسیاری از مردم موصل باور دارند که دولت در پی شکست داعش برای بازسازی شهرشان تلاش نکرده است و آن‌ها را به حال خود رها کرده است. برخی‌ها حتی معتقدند که این نوعی «مجازات» موصل برای همکاری برخی شهروندان آن با داعش است. روزنامه «نشنال» امارات به نقل از یک مقام ناظر در یکی از صندوق‌های رای در مدرسه‌ای در شرق موصل در حوالی ظهر گفت حدود پنج درصد رای‌دهندگان ثبت‌شده حضور یافته‌اند. این دومین انتخابات ملی در موصل در پی نجات شهر از دست داعش در سال ۲۰۱۷ بود.

موصل و نینوا در مجلس نمایندگان ۳۲ کرسی دارند و از وزن قابل توجهی برخوردارند. برخی ناظران می‌گویند کارت‌های زیست‌سنج جدید به دست مردم موصل نرسیده و این از دلایل پایین بودن میزان مشارکت است.

در نظام قبلی عراقی‌ها حق داشتند با انواع کارت‌های شناسایی رای دهند. این‌بار اما کمیسیون عالی انتخابات عراق میلیون‌ها کارت‌ زیست‌سنجی جدید مخصوص رای دادن صادر کرده است و شرکت در انتخابات تنها با در دست داشتن این کارت‌ها ممکن است.

تغییر نظام انتخاباتی عراق باعث شده که این بار مردم نه فقط به لیست‌ها که به چهره‌های مشخص رای بدهند. در نتیجه شمار نامزدها از همیشه بیشتر بوده: بیش از ۳۲۰۰ نامزد و حداقل ۱۶۷ حزب از جمله بسیاری چهره‌های مستقل و تازه‌واردین به دنیای سیاست. مجموعا بیش از ۲۵ میلیون واجد حق داشتند در ۱۸ استان و ۸۳  حوزه انتخاباتی رای دهند تا ۳۲۹ نماینده مجلس عراق را معین کنند. از این میان ۸۳ کرسی به زنان اختصاص داده شده و ۹ کرسی به اقلیت‌ها. نزدیک ۱۰۰۰ زن در این انتخابات برای تصاحب این ۸۳ کرسی نامزد شده‌اند و نزدیک ۷۰ نفر برای ۹ کرسی اقلیت (شامل پنج مسیحی، یک مندایی، یک ایزدی، یک شب و یک کرد فِیلی.)

برخی کارشناسان می‌گویند پایین بودن مشارکت مشروعیت دولت بعدی را زیر سوال می‌برد، چنان‌که پایین بودن مشارکت در انتخابات ۲۰۱۸ باعث افت مشروعیت دولت‌های ناشی از آن و نهایتا آغاز جنبش اکتبر ۲۰۱۹ شد. در مقابل اما عباس کاظم،‌ مدیر بخش عراق شورای آتلانتیک، اندیشکده معتبر در واشنگتن، گفت که مشارکت پایین «به هیچ وجه نشانی از عدم مشروعیت انتخابات نیست.» او افزود:‌ «تا جایی که کسی جلوی رای دادن واجدین شرایط را نگرفته این رای مشروع است. و همین هم بوده.»

انتخابات روز یکشنبه چندین ماه زودتر از موعد برگزار شد — پاسخی به معترضان جنبش سال ۲۰۱۹ که خواست‌شان برگزاری انتخابات زودهنگام بود. اما بیشتر چهره‌های این جنبش به نظر قصد شرکت در انتخابات روز یکشنبه را نداشتند و گزینه مطلوبی در میان نامزدهای موجود نمی‌دیدند.

در اقلیم کردستان عراق نیز به نظر مایوس شدن مردم از احزاب اصلی باعث شده میزان مشارکت پایین‌ باشد. فرهنگ فریدون نامدار، کارشناس سیاسی مقیم حلبچه و سلیمانیه، به ایندیپندنت فارسی گفت: «تخمین من این است که میزان مشارکت در اقلیم زیر ۳۰ درصد باشد.»

آقای نامدار افزود: «مردم کردستان اکنون می‌دانند که رای‌ دادن‌شان ایجاد تغییر می‌کند و شمار قابل توجهی به احزاب سیاسی سنتی و نیروهای سیاسی که به خواسته‌های آن‌ها توجهی نکردند رای ندادند. مشکل اما این‌جا است که قدرت واقعی در اقلیم و در عراق در دست کسانی است که اصلا انتخابی نیستند. افرادی که تصمیمات کلیدی اقتصادی و سیاسی را می گیرند هرگز در هیچ انتخاباتی شرکت نمی‌کنند.»

ویولا فون کرامون، ناظر ارشد انتخاباتی از اتحادیه اروپا، گفت میزان پایین مشارکت را باید جدی گرفت. او به خبرنگاران گفت: «این پیام سیاسی روشنی است و امید من این است که سیاستمداران و نخبگان سیاسی عراق این پیغام را به گوش بگیرند.»

خانم فون کرامون تاکید کرد که در زمان انتخابات شاید هیچ‌گونه تخلف یا مشکلات فنی نبوده است.