گره‌ ۱۵ میلیارد دلاری برجام

محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که برای رایزنی با مقامات روسیه راهی مسکو شده است، می‌گوید، اگر اروپاییان تا روز پنجشنبه ۱۵ شهریور به تعهدات خود عمل نکنند، ایران گام سوم را در جهت کاهش تعهدات خود در چارچوب برجام، بر می‌دارد. به گفته او اروپاییان تقریبا روابط تجاری خود را با ایران قطع کرده‌اند و باید تعهد واقعی بدهند.

پیش‌تر عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران گفته بود، این آخرین مرحله از کاهش تعهدات ایران است. به این ترتیب در صورتی که اروپاییان پس از گام سوم نیز به تعهدات خود عمل نکنند، برجام عملا به پایان خود می‌رسد. هرچند که مقامات تهران می‌گویند همه گام‌هایی که برمی‌دارند، قابل بازگشت خواهد بود. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران اخیرا در تشریح منافع باقی ماندن در برجام گفته بود، اگر ایران یک سال دیگر در برجام باقی بماند، ‌می‌تواند تاجر اسلحه شود. به این ترتیب اگر پیشنهاد‌ها و مشوق‌هایی مانند خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری ( تقریبا یک سوم درآمد نفتی ایران در سال گذشته)، بتواند گره برجام را باز کند، احتمال باقی ماندن تهران در برجام تا سال آینده دور از ذهن نیست. 

درحالی که ظریف از احتمال برداشته شدن گام سوم تا سه روز دیگر خبر می‌دهد، هنوز بخش‌هایی از تعهدات ایران که قرار است در چارچوب برجام کاهش یابند، روشن نیست.

مقامات سازمان انرژی اتمی نیز اظهار نظر دقیقی در این زمینه نداشته‌اند.

قبلا برخی گمانه‌زنی‌ها در مورد افزایش شمار سانتریفوژهای پیشرفته (نسل ششم و هشتم) و غنی سازی ۲۰ درصدی یا تغییر کاربری راکتور اراک مطرح شده بود.

به هر ترتیب وزیر امور خارجه ایران همچنان تاکید دارد، در صورتی که اعضای باقی مانده در برجام به تعهدات خود عمل کنند، ایران نیز در مسیر کاهش تعهدات عقب‌گرد می‌کند.

از سوی دیگر عراقچی به همراهی تیمی از کارشناسان امروز (دوشنبه) به پاریس می‌رود تا پیشنهادهای رئیس‌جمهور فرانسه برای برون رفت از بن بست جاری را بررسی کنند.

پیشنهاد ۱۵ میلیارد دلاری

گزارش‌ها حاکی از آن است که امانوئل مکرون، در جریان ملاقات با ظریف در حاشیه اجلاس گروه ۷ در بیاریتز، به او پیشنهاد داده بود خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری برای پیش‌خرید نفت از ایران در نظر گرفته شود. رویترز گزارش داده بود که قرار است این خط اعتباری در چارچوب اینستکس (کانال ویژه اقدام مالی) فعال شود.  موضوعی که علی مطهری، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی نیز آن را تایید کرده است. مطهری به تسنیم گفت، ‌قرار است این خط اعتباری در سه مرحله پر شود و در مقابل ایران از برداشتن گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای خودداری کند.

کانال ویژه اقدام مالی یا اینستکس که ابتکار عمل اروپا برای حفظ برجام پس از خروج آمریکا از این توافق شناخته می‌شود ( و البته هنوز به طور جدی کار خود را آغاز نکرده)، قرار است به ایران در تامین کالا و خدمات بشردوستانه کمک کند. به این معنی که نظارت دقیقی بر نحوه هزینه منابع مالی این خط اعتباری از سوی ایران اعمال می‌شود.

مکرون در مقابل این خط اعتباری و احتمالا بازگشت معافیت از تحریم‌های نفتی برای برخی مشتریان نفت ایران، از تهران خواسته با مذاکره‌های گسترده‌تر پیرامون موضوعاتی مانند برنامه‌های موشکی موافقت کند و از کاهش تعهدات هسته‌ای بازگردد.

البته تا کنون این پیشنهادها به طور رسمی تایید نشده و بیشتر منابع آگاه در گفتگو با رسانه‌ها آنها را در جریان جزئیات پیشنهادها قرار داده‌اند.

ایران می‌خواهد نفت بفروشد

گفته می‌شود طرف ایرانی همچنان با مذاکره بر سر برنامه‌های موشکی مخالف است. از سوی دیگر مقامات تهران بارها به طور رسمی اعلام کرده‌اند که تنها چیزی که می‌خواهند این است که بدون مشکل نفت بفروشند و پول آن را دریافت کنند.

بخش عمده‌ای از درآمد دولت ایران به فروش نفت وابسته است و این در حالی است که در پنج ماه گذشته که معافیت‌ از تحریم‌های نفتی برداشته‌ شده‌اند، ‌فروش نفت ایران از حدود یک میلیون بشکه در روز به گزارش رویترز به حدود یکصد هزار بشکه در روز کاهش یافته که پیامدهای آن برای بودجه نفت محور جمهوری اسلامی روشن است.

رویترز هفته گذشته گزارش داده بود که ایران می‌خواهد دست‌کم بتواند، روزانه ۷۰۰ هزار بشکه نفت به فروش برساند.

اقدامی که مقامات دولت دونالد ترامپ با آن مخالفت کرده‌اند. جان بولتون، مشاور امنیت ملی و مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، هفته گذشته اعلام کردند که ایده در نظر گرفتن یک خط اعتباری برای ایران قبل از شکل‌گیری یک توافق ایده خوبی نیست. آنها می‌گویند نخست باید به توافقی با ایران دست یافت و بعد تحریم‌ها لغو شوند.

در مقابل مقامات تهران می‌گویند اول لغو تحریم‌ها و بعد مذاکره.

باتوجه به نزدیک شدن زمان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، گمانه‌زنی‌هایی در مورد پیشرفت در مساله ایران در ملاقات‌های حاشیه‌ این مجمع مطرح است. با این وجود دفتر آیت‌الله خامنه‌ای با بازانتشار متن اظهارات او در سال گذشته، ایده مذاکره و دیدار با مقامات آمریکایی را نفی کرده است.

در صورتی که عراقچی نتواند در پاریس به نتیجه قابل قبولی بر سر پیشنهادهای ارایه شده دست یابد، با توجه به تاکید ظریف و  حسن روحانی و مقامات سازمان انرژی اتمی،‌ایران راهی جز برداشتن گام سوم در مسیر کاهش تعهدات پیش رو ندارد. البته به نظر می‌رسد گام بعدی نیز مانند دو گام قبلی ایران به گونه‌ای برداشته نشود که تهران به دلیل نقض فاحش برجام، مقصر فروپاشی آن شناخته شود.

این در حالی است که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به تازگی منتشر شد، عبور ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از سقف مجاز تعیین شده در برجام را تایید می‌کند.

این گزارش که روز جمعه منتشر شد، می‌گوید، ‌غنی سازی اورانیوم در ایران در سطح ۴.۵ درصد ادامه دارد که بالاتر از سقف ۳.۷۶ درصدی است. همچنین ذخایر اورانیوم غنی شده ایران به ۲۴۱ کیلوگرم افزایش یافته که بیش از سقف مجاز است.

در گزارش فصلی آژانس آمده است که ایران در رابطه با آژانس باید همکاری کامل و به موقعی داشته باشد.

حمایت بروکسل از الیزه

امروز در حالی عراقچی در رایزنی‌های پاریس شرکت می‌کند که به نظر می‌رسد دیپلمات‌های اروپایی در نشست آخر هفته خود در هلسینکی با پیشنهاد خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری مکرون موافقت کرده‌اند.

وزیران امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در این نشست دو روزه غیر رسمی موضوع ایران را بررسی کردند. فدریکا موگرینی،‌مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از این نشست،‌موضع قبلی خود مبنی بر حفظ برجام را تکرار کرد.

وال استریت‌ژورنال گزارش داده که دیپلمات‌های اروپایی با پیشنهاد فرانسه برای در نظر گرفتن مشوق اقتصادی برای ایران در مقابل پایبندی کامل این کشور به توافق هسته‌ای، ‌موافقت کرده‌اند. البته بریتانیا تاکید کرده که امنیت دریانوردی در خلیج فارس نیز از اهمیت ویژه‌ای برای لندن برخوردار است.