در شرایطی که موج پنجم کرونا در ایران همچنان در حال پیشروی است و آمار ابتلا و مرگ‌ومیر افراد روزبه‌روز افزایش می‌یابد، کمبود دارو به چالشی جدی برای بیماران و خانواده‌های آنان تبدیل شده است. پس از کمبود رمدسیویر، دستگاه اکسیژن‌ساز و حتی سرم تزریقی، حالا نوبت به دیگر داروهای موثر بر بیماری کووید-۱۹ رسیده است. این روزها برای دو داروی «اکتمرا» و «تمزیوا» نیز تقاضای بالایی وجود دارد اما صف‌های طولانی مقابل داروخانه‌ها و ساعت‌ها انتظار شهروندان نشان می‌دهد که در توزیع این دو دارو نیز بحران ایجاد شده است. اگرچه کمبود دارو فقط به داروهای موثر بر کرونا محدود نیست و کمبود اقلام دیگر مثل انسولین نیز همچنان احساس می‌شود.

در هفته‌های گذشته، مسئله کمبود دارو در تهران و دیگر استان‌ها بارها خبرساز شده است. علاوه بر گزارش‌های میدانی که برخی رسانه‌ها از کمبود دارو در داروخانه‌ها منتشر کرده‌اند، متخصصان و پزشکان نیز درباره این موضوع هشدار داده‌اند. یکی از آنان علیرضا زالی، رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا تهران، است که در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان از سازمان غذا و دارو خواست هرچه سریع‌تر مشکل کمبود دارو را حل کنند و با توجه به جمعیت تهران، سهمیه متفاوتی برای این استان در نظر بگیرند. زالی پیش‌تر درباره کمبود سرم تزریقی هم هشدار داده بود.

افزایش آمار مبتلایان به کرونا و به دنبال آن افزایش افراد نیازمند بستری شدن، تقاضا برای برخی داروها را افزایش داده و این در حالی است که سازمان غذا و دارو با وجود هشدارها درباره فرارسیدن موج پنجم کرونا، برای توزیع مناسب داروها اقدام مناسبی انجام نداده است؛ به‌عنوان مثال اکتمرا و تمزیوا که به‌خصوص پس از نایاب شدن رمدسیویر داروهای موثر بر درمان کرونا شناخته می‌شوند، با تقاضای زیادی مواجه شدند. داروهایی که اکنون در داروخانه‌های بزرگ تهران به راحتی یافت نمی‌شوند اما دلالان چند قدم‌ آن طرف‌تر از داروخانه‌ها همان دارو را به قیمت ۱۵ میلیون تومان می‌فروشند. دارویی که نرخ مصوب آن در داروخانه ۸۰۰ هزار تومان است.

گزارش روزنامه همشهری از اوضاع نابسامان دارو در موج پنجم کرونا نشان می‌دهد که جلوی داروخانه‌های بزرگ تهران همچون هلال‌احمر، ۱۳ آبان، شهید کاظمی و ۲۹ فروردین صف‌های طولانی بری خرید داروهای کووید-۱۹ تشکیل می‌شود و شهروندان ساعت‌های طولانی در انتظار می‌ایستند؛ در حالی‌ که به تهیه دارو امیدی چندانی هم ندارند.

کمبود دارو در شهرهای دیگر نیز باعث شده است که نزدیکان بیماران مبتلا به کرونا برای تهیه داروی موردنیاز به تهران مراجعه کنند و سرگردان از یک داروخانه به داروخانه‌ای دیگر بروند.

در این وضعیت، دلالان دارو با راه‌اندازی بازار سیاه مقابل همین داروخانه‌ها  به کاسبی‌ خود رونق داده‌اند. شماره تلفن دلالان بین بیماران و خانواده‌هایشان دست‌به‌دست می‌شود و عده‌ای با وجود مشکلات مالی به پرداخت هزینه‌های چند ۱۰ میلیونی تن می‌دهند.

کمبود دارو یا مشکل توزیع؟
افزایش تعداد بیماران افزایش تقاضای دارو را به دنبال داشته است. در این شرایط ممکن است این تصور به وجود بیاید که کمبود دارو به دلیل بالا رفتن تقاضا است؛ اما واقعیت این است که این داروها در بازار آزاد و در دست دلالان دارو به راحتی یافت می‌شوند.

از میان گفته‌های مردم در گزارش‌های میدانی می‌توان متوجه شد که بحران اصلی کمبود دارو نیست بلکه توزیع آن است. این مسئله را پیام طبرسی، رئیس بخش بیماری‌های عفونی بیمارستان مسیح دانشوری، تایید کرده است. او درباره تمزیوا گفت: «این دارو کم نیست، توزیع آن مشکل دارد.»

با این حال برخی همراهان بیمار که در یکی از داروخانه‌ها ساعت‌ها در انتظار این دارو ایستاده‌اند، از قیمت هشت میلیون‌ تومانی تمزیوا و ۱۵ میلیون تومانی اکتمرا نزد دلالان خبر داده‌اند. اینکه چرا داروهای موردنیاز مردم در شرایط فعلی از بازار سیاه سر درمی‌آورد، مسئله‌ای است که سازمان غذا و دارو به‌عنوان نهاد زیرمجموعه وزارت بهداشت باید به آن پاسخ دهد.

کاسبی با جان مردم به روزهای سخت همه‌گیری کرونا محدود نمی‌شود. سال‌ها است که داروهای نایاب در خیابان ناصرخسرو تهران به راحتی یافت می‌شوند و البته خیلی از آن‌ها هم تقلبی از آب درمی‌آیند؛ اما در وضعیتی که موج پنجم کرونا با سویه دلتا به‌سرعت در حال پیشروی است و نجات جان بیماران به در دسترس بودن داروها بستگی دارد، همراهان آنان باید در داروخانه‌ها و بازار دلالان سرگردان شوند تا بیمار خود را نجات دهند.

از طرفی همین ایستادن در صف‌های پرازدحام برای ساعت‌های طولانی در اوج موج پنجم کرونا افزایش تعداد مبتلایان را به همراه دارد.

پیش‌تر مهدی زراعی، رئیس شورای عالی داروخانه‌های کشور، به خبرگزاری ایسنا گفته بود که دلیل کمیاب شدن برخی داروهایی که در داخل تولید می‌شوند «فقدان مدیریت صحیح و مداخلات دستوری در سازمان غذا و دارو» است. او از دولت و مجلس خواسته بود که قانونی را تصویب کند که مدیران سازمان غذا و دارو برای جلوگیری از «تعارض منافع»، به مدت چهار سال پس از خروج از این سازمان حق مدیریت در صنعت دارو را نداشته باشند. اظهارنظر این فعال حوزه دارو تردیدها درباره اینکه رده‌های بالای مدیریتی و سازمانی در بحران کمبود دارو دست دارند را تقویت می‌کند.

کاهش ارز تخصیصی یکی دیگر از دلایلی است که فعالان حوزه دارو آن را در بحران ایجاد شده برای تامین برخی داروها موثر می‌دانند. به گفته علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران، کمبود بی‌سابقه کنونی دارو در کشور در ۱۵ سال اخیر، به دلیل عرضه «قطره‌چکانی» ارز دولتی برای واردات دارو بوده است.