محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان برای حضور در نشست دو روزه «آسیای مرکزی و جنوبی، اتصال منطقه‌ای، فرصت‌ها و چالش‌ها، صبح روز پنجشنبه با هیئتی از کابینه افغانستان به ازبکستان رفت.

قرار است در این نشست راهکارهای ایجاد اتصال میان آسیای مرکزی و جنوبی با حضور رهبران کشورهای منطقه مورد بحث و گفت‌وگو قرار گیرد. رئیس‌جمهوری غنی نیز در این نشست سخنرانی خواهد کرد و در حاشیه آن با شوکت می ضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان و نمایندگان کشورهای حاضر در این نشست دیدار و ملاقات می‌کند.

این سفر برای دولت افغانستان بسیار مهم و حیاتی است؛ زیرا یکی از چشمه‌های مهم عایداتی افغانستان همین اتصال آسیای مرکزی به آسیای جنوبی است که افغانستان می‌تواند به عنوان پل این اتصال عمل کند. در کنار آن، رئیس‌جمهوری تلاش خواهد کرد تا حمایت رهبران یا نمایندگان کشورهای منطقه را در رابطه با روند صلح به مدیریت دولت افغانستان جلب کند.

افغانستان برای کشورهای آسیای مرکزی که دارای ذخایر سرشار انرژی‌اند بسیار با ارزش است؛ زیر تنها مسیر کوتاه برای این کشورها جهت دسترسی به بازارهای پرخریدار آسیای جنوبی برای انرژی این کشورهاست. از آن‌سو، کشورهای آسیای جنوبی نیز به‌شدت نیازمند انتقال صادرات خود به کشورهای آسیای مرکزی و بازارهای کمتر دست‌خورده آن هستند. این مسئله از دیر باز نقش ژئو استراتژیک افغانستان را برای این کشورها مشخص ساخته است. حتی یکی از دلایل تداوم جنگ در افغانستان این است که کشورهای منطقه دوست دارند تا دولتی نزدیک به منافع خود را در این کشور روی کار بیاورند تا فارغ‌البال‌تر از همیشه به جاده‌های ترانزیتی افغانستان دسترسی داشته باشند.

با این حال، افغانستان در تلاش است تا بتواند بدون آنکه زیر سیطره کامل کشورهای جنوب آسیا باشد و تابع هژمونی‌های توسعه‌طلبانه آنان شود، حضور خود را به عنوان یک کشور مستقل و همکار در عرصه‌های اقتصادی در منطقه ثابت کند. دولت افغانستان در چند سال گذشته روی شاهراه‌های ترانزیت سرمایه‌گذاری زیادی کرده و مسیرهای سنتی تجارت از جمله مسیر تاریخی راه لاجورد و راه ابریشم، کریدورهای تجارتی و دهلیزهای هوایی را دوباره احیا کرده است. 

برای انتقال انرژی از آسیای مرکزی به آسیای جنوبی و بالعکس تولیدات کشورهای جنوب آسیا به بازارهای آسیای مرکزی، بیش از همه به مسیرهای زمینی نیاز است و تنها راه زمینی کوتاه و به‌صرفه در حال حاضر افغانستان است، اما ناامنی، این مسیرهای ترانزیتی را در حال حاضر غیر قابل استفاده کرده است.

 کشور های آسیای مرکزی که می‌خواهند بخشی از انرژی خود را از مسیر افغانستان به آسیای جنوبی انتقال دهند، نگران گسترش جنگ در این کشورند. در حال حاضر پروژه‌های مهمی چون تاپی (انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان و هند )، تاپ ( انتقال انرژی برق از ترکمنستان به پاکستان ) و پروژه کاسا ۱۰۰۰ ( انتقال انرژی برق تاجیکستان به پاکستان ) به دلیل شدت جنگ در حالت تعلیق قرار دارندِ بهخصوص پروژه با ارزش تاپی که سا‌ل‌هاست کشورهای ترکمنستان و افغانستان در آرزوی عملی شدن آن مانده‌اند.

کارشناسان اقتصادی منطقه به این باورند که تمرکز افغانستان روی راهبردهای اتصال منطقه‌ای می‌تواند حتی روی ثبات در این کشور نیز تاثیر بگذارد. دولت افغانستان در تلاش است تا با استفاده از این ابزار مهم منطقه‌ای، کشور‌های آسیای مرکزی و جنوبی را برای ایجاد اجماع منطقه‌ای جهت تامین صلح در این کشور، با خود همراه سازد.

به جز پاکستان که سیاست‌های اقتصادی خود را نیز مشروط به منافع سیاسی و نظامی توسعه‌طلبانه خود ساخته، دیگر کشورهای منطقه به‌خصوص هند با دولت افغانستان هم‌فکر و هم‌راهند. هند، افغانستان را به‌عنوان کشوری در جنوب آسیا می‌شناسد و در سیاست خارجی خود جایگاهی مهم برای این کشور قائل است. هند که در حال حاضر چهارمین اقتصاد جهان است، می‌خواهد تا سال ۲۰۵۰ جایگاه خود را به عنوان دومین اقتصاد جهان تثبیت کند. آسیای مرکزی یکی از مناطق مورد نظر در سیاست خارجی هند است.

هند که به‌شدت به دنبال بازارهای جدید می‌گردد، برای دسترسی به آسیای میانه نمی‌تواند از مسیر چین، رقیب اقتصادی خود، استفاده کند. بنابراین، تنها مسیر باقی مانده برای هند، افغانستان است. پاکستان نیز که به‌شدت با بحران اقتصادی مواجه است، برای بیرون رفتن از این وضعیت، نیاز به صادرات بیشتر کالا دارد. یکی از مقصدهای صادراتی پاکستان، آسیای مرکزی است و تنها مسیر به‌صرفه برای رسیدن به این بازار هم افغانستان است.

افغانستان به‌عنوان پل ارتباطی میان آسیای مرکزی و آسیای جنوبی، می‌تواند تسهیلات ترانزیتی زیادی را برای کشورهای منطقه جهت اتصال به هم ایجاد کند. هرچند جنگ در حال حاضر، هرگونه دورنمای اقتصادی را مغشوش ساخته، با این حال نمی‌توان از جایگاه ویژه افغانستان در اتصال منطقه‌ای چشم‌پوشی کرد.