«وضعیت زندان به جایی رسیده که بعضی زنان خودزنی می‌کنند و برای آرامش روان مشت مشت قرص می‌خورند.»
این بخشی از نامه دسته جمعی ۲۰۰ زندانی زن در زندان زنان شهر ری یا زندان قرچک ورامین به رییس سازمان زندان‌های تهران است که تصویری تیره و تار از بزرگترین زندان زنان ایران می‌دهد.
زندانی که زمانی مرغداری بود، بعد به مرکز ترک اعتیاد مردان تبدیل شد و دست آخر حدود ده سال پیش به زندان زنان تغییر کاربری داد.
زنان زندانی در بند ۵ زندان قرچک ورامین یا همان ندامتگاه شهر ری، در اعتراض به وضعیت اسفناک زندان دست به اعتصاب زده‌اند.
آنها در نامهای خطاب به رئیس سازمان زندان‌های تهران هشدار داده‌اند که در صورت تداوم این روند فروشگاه‌های بند۵ را نیز تحریم خواهند کرد.
این نامه که تحت عنوان «بحران وضعیت معیشتی از بیرون تا زندان ادامه دارد»، حکایت تلخ زنانی است که بعضی از آنها سال‌هاست به دلیل بدهکاری و سایر جرایم عمومی از جمله مواد مخدر و سرقت در زندان قرچک ورامین محبوس‌اند.
آنها می‌گویند فقر و بی پولی پشت دیوارهای بلند این زندان هم وبال گردنشان شده و آنها را رها نمی‌کند.
نکته اینجاست که زندگی پشت میله‌های این زندان برای زندانیان هزینه‌های هنگفتی دارد. اینجا تقریبا همه چیز پولی است.
در نبود غذای کافی و مناسب، آب آشامیدنی، لباس و مایحتاج اولیه زندگی در زندان، زندانیان ناچار به تهیه مایحتاج‌شان از فروشگاه و بوفه زندان‌اند.
در حالی زنان زندانی آهی در بساط ندارند و آن‌گونه که از نامه دسته جمعی زندانیان پیداست آنها قادر به تامین مخارج خود در زندان نیستند.
این زنان زندانی با اشاره به دلیل اصلی حضورشان در زندان که عمدتا وضعیت معیشتی آنها بوده گفته‌اند:
«مگر جز این است‌که ما زندانیان نیز دارای حق و حقوق اولیه هستیم؟… عده‌ای از ما به دلیل همین فشارهایی که دیده نمی‌شود دست به خودزنی، خوردن مشت مشت قرص برای آرامش روان قرض گرفتن، به اجبار تن به انجام کارهای دیگران دادن شده‌ایم. دردناک این است‌که اگر ما زندانیان وضعیت معیشتی خوبی در بیرون از زندان را تجربه کرده بودیم هم اکنون اینجا نبودیم و نامهای هم در کار نبود اما سوالی که هرروز تکرار می‌کنیم این است که چگونه مخارج‌مان را تامین کنیم تا زنده بمانیم؟ »
زندگی در «جهنم»
وضعیت اسفناک زندانیان در زندان قرچک ورامین قبلا بارها مورد انتقاد فعالان حقوق بشر و زندانیان فعلی و سابق قرار گرفته است. خیلی‌ها زندان قرچک ورامین را به جهنم تشبیه می‌کنند.
از جمله عاطفه رنگریز، فعال حقوق زنان و زندانی همین زندان، که اخیرا در نامهای گفته قرچک نام مستعار «جهنم» است.
معضلاتی که زندانیان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند به گفته شاهدان بی‌شمار است. از وضعیت بهداشتی و رسیدگی پزشکی گرفته تا تغذیه، آب آشامیدنی، جمعیت بالا، غذای کم و بی‌کیفیت و… چیزی که در نامه دسته جمعی ۲۰۰ زندانی در بند این زندان هم به آن اشاره شده است.
آن‌چه عرصه را بر زندانیان تنگ کرده محرومیت از غذای کافی و مناسب، محرومیت از خوردن میوه، سبزیجات و آب آشامیدنی به مقدار کافی است.
آن‌گونه که در این نامه ذکر شده، آوردن پوشاک توسط خانواده‌ها در این زندان ممنوع است و در نتیجه آنها باید به اجبار تن به خرید پوشاک گران و بی‌کیفیت دهند.
به گفته زندانیان، غذای جیره بندی روزانه تکراری و فاقد گوشت و پروتئین است. زندانیان از نوشیدن چای محروم‌اند و آب جوش هم ندارند. خیلی‌ها روزها و هفته‌ها طعم میوه و سبزیجات را نمی‌چشند و تنها کسانی قادر به خریدن آن هستند که پولی در جیب دارند. بسیاری سال‌هاست که حتی یک لیوان چای ننوشیده‌اند.
بیماری‌های روانی، افسردگی، خودزنی علاوه بر بیماری‌های فیزیکی چون سنگ و عفونت کلیه و بیماری‌های ریوی در بین زندانیان شایع است.
به گفته شاهدان، آب زندان شور است و در هر بند فقط یک شیر آب آشامیدنی وجود دارد. بیشتر زندانیان ناچارند آب آشامیدنی مورد نیازشان را هم از فروشگاه زندان بخرند که نرخ‌شان هر روز گران‌تر می‌شود. اجناس فروشگاه زندان به گفته زندانیان به چند برابر قیمت و با کیفیت پایین به فروش می‌رسد. در حالی که بیشتر زندانیان آهی در بساط ندارند.
خیلی‌ها برای کسب درآمدی ناچیز، تن به کارهای سخت و طاقت فرسا می دهند. از جمله رخت‌شوری، کارهای خدماتی، نظافت دستشویی‌ها، کارهای مراقبتی و آشپزی.
بزرگترین زندان زنان به دور از استانداردهای جهانی:
آمار زندانیان در ایران روز به‌روز بیشتر و نگران‌کننده‌تر می‌شود. براساس آخرین گزارش‌ها سال گذشته حدود ۲۴۰ هزار زن و مرد در زندان‌های ایران حبس بودند. در حالی که به موازات رشد تعداد زندانیان، ظرفیت زندان‌ها افزایش نداشته است.
به گفته اصغر جهانگیر رئیس سازمان زندان‌ها، ظرفیت زندان‌های ایران ۸۵ هزار نفر است و جمعیت زندانیان دو و نیم برابر ظرفیت موجود است.
این در حالی‌ست که آمار زنان زندانی هم در سال‌های اخیر روبه رشد بوده و زندان‌های زنان مملو از زندانیان زن است.
تنها در زندان قرچک ورامین، بزرگترین زندان ایران، حدود هزار تا هزار و پانصد زندانی زن همراه با کودکانشان نگهداری می‌شوند.
ندامتگاه شهر ری در کیلومتر ۱۷ بزرگراه تهران- ورامین، در شوره‌زارها و در میان نی‌زارها قرار دارد. این زندان شامل ۱۰ بند است که هر کدام حدود ۱۰۰ نفر ظرفیت دارند اما معمولا در هر بند حدود صد و پنجاه تا دویست نفر نگهداری می‌شوند.
گفته می شود سوله‌ها فاقد اتاق‌اند و زندانیان در یک سالن بزرگ زندگی می‌کنند. زندانیان یا در تخت‌های سه طبقه می‌خوابند یا کف زمین. پدیده کف‌خوابی در این زندان هم مثل زندان‌های دیگر رایج است.
سال گذشته، آتنا دائمی، فعال مدنی، در نامهای به وضعیت زندان قرچک ورامین پرداخت. او در این نامه بخشی از مشاهداتش در طول سه ماه و نیم زندان در قرچک ورامین را روی کاغذ آورد و نوشت: «زندان قرچک جهنم، اردوگاه کار اجباری و کمپ ترک اعتیاد است!»
خانم دائمی زندانی در شرح حال زندان و ساکنانش نوشته بود:
«زندانیان اغلب حتی یک دندان سالم هم ندارند و دچار ورم شدید شکم و دست و پا هستند. هزینه خدماتی چون دندانپزشکی با زندانی است و سایر خدمات پزشکی یا موجود نیست یا باشد هم خیلی کند و همراه با توهین و تحقیر است و خلاصه می‌شود در قرص‌های خواب‌آور شدید و متادون.
…جایی نیست که از انواع موش و حشرات و کرم‌های خاکی در امان باشد. همچنین در هیچ کجای این زندان نمی‌شود بدون بوی شدید فاضلاب و گاز سمی که از چاه‌ها خارج می‌شود، نفس کشید، صبح‌ها از شدت این گاز بدبو صدای سرفه نشانه بیدارباش است و احساس خفگی همه‌گیر. به همین دلیل اکثراً دچار مشکلات ریوی شده‌اند.»
اینها همه در حالی‌ست که طبق معاهدات بین‌المللی، زندان‌ها باید از حداقل شرایط بهداشتی و انسانی برخوردار باشند. طبق مصوبه سال ۱۹۵۵ سازمان ملل، زندان‌ها باید حداقل استانداردهای زندگی را برای زندانیان داشته باشند از جمله این‌که:
۱. در هر سلول یک زندانی نگهداری شود و همه امکانات بهداشتی لازم در اختیار زندانی قرار گیرد.
۲ـ زندانی از سرویس‌های بهداشتی تمیز و پاکیزه برخوردار باشد.
۳ـ زندان‌ها وعده‌های غذایی منظم و مغذی برای زندانی تامین کنند.
۴- آب آشامیدنی باید به همه زندانیان به مقدار کافی داده شود.
۵ـ هر زندانی حق دارد حداقل یک ساعت در هوای آزاد ورزش کند.
۶ـ زندان‌ها امکانات پزشکی لازم برای مراقبت از زندانی‌ها را داشته باشند.
