بنا به یافته‌های دو تحقیق جدید می‌توان با مخلوط و هم‌ساز کردن واکسن‌های آسترازنکا و فایزر به واکنش مصون‌سازی نیرومندی مقابل کووید‌ـ۱۹ دست یافت و تا مدت‌ها به واکسن تقویتی سوم نیازی نخواهد بود.

بر اساس تحقیق جداگانه سومی نیز واکسن‌های آر.ان.ای پیام‌رسان می‌توانند یاخته‌های «حافظه‌مند» ایمنی‌ساز پدید آورند که ویروس سارس-کوو- ۲ را به خاطر می‌سپارند و لایه دفاعی دیگر پدید می‌آورند که حفاظت آن سالیان سال ماندگار است.

بنا به دیدگاهی که حامیان آن رو به افزایش است، برای از بین بردن انواع جدید ویروس کرونا نیازی به روزآوری نسل کنونی واکسن‌ها نیست و این تحقیق‌ها نیز در مجموع همین دیدگاه را تقویت می‌کنند. هم‌اکنون بر اساس داده‌های محیط واقعی، واکسن‌ها همچنان در برابر ویروس‌های شیوع‌یافته مختلف کرونا اثربخشی بالایی دارند و از بیماری شدید، بستری شدن در بیمارستان و مرگ مبتلایان جلوگیری می‌کنند.

دو تحقیق از این تحقیقات که هنوز توسط همتایان ارزیابی نشده‌اند به سرپرستی محققان دانشگاه آکسفورد انجام گرفته است. بنا به تحقیق نخست که کام-کوو نام دارد و به سرپرستی استاد ارشد دانشگاه ماتیو اسنیپ انجام گرفته است با تزریق ترکیبی واکسن‌های فایزر و آسترازنکا می‌توان واکنش مصون‌ساز نیرومند و ایمنی مقابل کووید- ۱۹ ایجاد کرد.

پادتن‌ها، پروتئین نیزه‌ای روکش سارس-کوو- ۲ را از بین می‌برند و این نوع تزریق واکسن باعث می‌شود «غلظت» پادتن‌ها «بالا» برود.

بنا به یافته‌های این بررسی بر اساس آنکه ترتیب تزریق چگونه باشد واکنش مصون‌سازی متفاوت است. اگر دوز اول آسترازنکا و دوز دوم فایزر باشد در قیاس با معکوس این ترتیب، واکنش پادتن و یاخته تی قوی‌تر می‌شود.

هر دو این تزریق‌های ترکیبی در قیاس با تزریق استاندارد دو دوز واکسن آسترازنکا، پادتن بیشتری تولید می‌کنند اما در کل بالاترین واکنش پادتنی را همچنان تزریق دو دوز واکسن فایزر ایجاد می‌کند.

استاد اسنیپ می‌گوید کشورهای دچار کمبود واکسن با خیال راحت می‌توانند از تزریق ترکیبی استفاده کنند و افزود نتایجشان «راهنمای باارزشی برای تزریق ترکیبی واکسن‌ها» است.

البته او تایید کرد این یافته‌ها مختص بازه‌ چهار هفته‌ای بین دو تزریق است که از فاصله رایج هشت تا ۱۲ هفته‌ای بین تزریق دو دوز واکسن آسترازنکا کمتر است.

او می‌گوید: «می‌دانیم طولانی‌تر بودن این بازه واکنش مصونیتی بهتری به دست می‌دهد و نتایج مربوط به بازه ۱۲ هفته‌ای به زودی منتشر خواهد شد.» او افزود اطمینان دارد که نتایج دلگرم‌کننده‌ای به دست خواهد آمد.

بنا به دومین تحقیق آکسفورد، تزریق دوز سوم واکسن آسترازنکا مصونیت در برابر کووید- ۱۹ را «بسیار» تقویت می‌کند.

به گفته محققان دست‌اندرکار این بررسی اگر تزریق دوز سوم بیش از شش ماه بعد از دوز دوم انجام گیرد شمار پادتن‌ها در بدن به همان تراز مشاهده شده در پی تزریق دو دوزی افزایش می‌یابد.

بر اساس این تحقیق شمار پادتن‌های خنثی‌کننده انواع آلفا، بتا و دلتای ویروس کرونا نیز افزایش می‌یابد. اما به‌رغم این یافته‌ها ترزا لمب، استاد ارشد دانشگاه و نویسنده ارشد این بررسی، می‌گوید با توجه به اینکه با تزریق واکسن‌ها به روال قبلی به تراز بالایی از حفاظت می‌رسیم «معلوم نیست به واکسن‌های تقویتی نیازی باشد».

بنا به این تحقیق آکسفورد، میزان پادتن در افرادی که واکسن را به طور کامل تزریق کرده‌اند در روندی که بیش از ۳۰۰ روز طول می‌کشد رو به افول می‌گذارد و یاخته‌های تی هم که یاخته‌های مبتلای درون بدن را پیدا می‌کنند و از بین می‌برند پس از ۱۸۲ روز افت می‌کنند.

البته استاد لمب می‌گوید با آنکه چنین افولی رخ می‌دهد هنوز شواهدی وجود ندارد که نشان‌گر ناتوانی دستگاه ایمنی در شناسایی و خنثی‌سازی سارس-کوو- ۲ در طولانی مدت باشد. او افزود گرچه «افتی در میزان (تراز) پادتن مشاهده می‌کنیم... کارسازی سایر وجوه واکنش ایمنی هم مشهود است.»

سر اندرو پولارد، استاد ارشد دانشگاه و محقق ارشد واکسن‌آزمایی آکسفورد، می‌گوید قابل پیش‌بینی بود که مولفه‌های سنجش‌پذیر دستگاه ایمنی مثل میزان پادتن در گذر زمان افت کند.

او افزود: «اما دستگاه‌های ایمنی قدری هوشمندتر از آن هستند که فقط از منظر چنین ارقامی به آن‌ها بنگریم. دستگاه ایمنی به یاد دارد که واکسن تزریق کرده‌ایم. بنابراین چند ماه بعد هم که با ویروس مواجه شویم دستگاه ایمنی به یاد می‌آورد و با وارد شدن به میدان دوباره واکنش ایمنی نیرومندتری انجام می‌دهد.»

به حدود ۹۰ نفر از شرکت‌کنندگان در این تحقیق ۳۰ هفته بعد از تزریق دوز دوم، دوز تقویتی تزریق کرده بودند که «افزایش چشم‌گیر» واکنش پادتن و یاخته تی را در پی داشت.

همچنین بر اساس یافته‌های این محققان اگر فاصله بین تزریق دوز اول و دوم واکسن آکسفورد-آسترازنکا طولانی‌تر شود و تا ۴۵ هفته برسد واکنش ایمنی تقویت می‌شود و در قیاس به بازه‌های کوتاه‌تر بین دو تزریق میزان پادتن بیشتری تولید می‌شود.

دیدگاه لازم نبودن واکسن تقویتی را انتشار تحقیق جدیدی نیز بیشتر تقویت کرد. بر اساس این تحقیق واکسن‌های آر.ان.ای پیام‌رسان باعث ایجاد کارخانه ایمنی‌سازی پایداری (معروف به مرکز زایا) در غدد لنفاوی بدن می‌شود که یاخته‌های حافظه‌مند ب را پدید می‌آورند.

در این کارخانه، یاخته‌های ب پس از تزریق واکسن با میزان بلوغ سارس‌- کوو ـ ۲ مشخصا هماهنگ و تقویت می‌شوند. وظیفه‌ این یاخته‌ها تولید پادتن‌هایی حیاتی است. این پادتن‌ها در اولین برخورد دستگاه ایمنی با ویروس آن را خنثی می‌کنند.  

این یاخته‌های ب در گذر زمان متنوع می‌شوند و یاد می‌گیرند دنباله‌های ژنتیکی مختلف ویروس را تشخیص دهند و بتوانند با انواع جدید و مختلف کووید سازگار شوند.

به گفته دکتر علی البدی، کارشناس ایمنی‌شناسی در دانشگاه واشینگتن در سنت لوویس و سرپرست این تحقیق که در مجله نیچر منتشر شد، بنا به یافته‌های گروه وی مرکز زایا بعد از حدود چهار ماه همچنان فعال بود. معمولا این ساختار مصون‌سازی یک تا دو هفته بعد از ایجاد مصونیت به اوج خود می‌رسد و سپس افت می‌کند.

حدود ۴۱ نفر که واکسن فایزر تزریق کرده بودند در این تحقیق حضور داشتند و سه، چهار، پنج، هفت و ۱۵ هفته بعد از تزریق دوز اول از غدد لنفاوی ۱۴ نفر از آن‌ها نمونه‌برداری کردند.

دکتر البدی می‌گوید بعد از ۱۵ هفته مرکز زایا در بدن هر ۱۴ داوطلب هچنان در حال فعالیت بود و تعداد یاخته‌های ب مختض سارس ـ کووـ ۲ هنوز کاهش نیافته بود که « نشانه‌ بسیار خوبی بود».

به نظر کارشناسان به فرض آن‌که ویروس کووید تا حدی دچار تکامل نشود که دستگاه ایمنی نتواند آن را شناسایی کند حفاظت حاصل از واکسن‌های آر.ان.ای پیام رسان احتمالا سال‌ها دوام خواهد داشت.

دکتر دنی آلتمن، استاد ارشد ایمنی‌‌شناسی در دانشگاه ایمپریال کالج لندن که از دست‌اندرکاران این تحقیق نیست، این تحقیق را «بسیار عالی» و « تاثیرگذار» خواند.

استاد آلتمن می‌گوید نمونه‌های برگرفته از بدن داوطلبان حاضر در این تحقیق حاوی یاخته‌های حافظه‌مندی بود که دست‌خوش تمامی تغییرات لازم برای ایجاد حافظه‌ مصون‌ساز پرکیفیت مثل تغییر دنباله‌های پادتن می‌شوند تا دارای کیفیت بالاتر متناسب با ویروس شوند. به همین دلیل می‌توان خوشبین بود که واکنش اغلب افراد به واکسن هم طولانی‌مدت باشد.