تبدیل قریۀ کولاچی به شهر کراچی، بدون جامعۀ پارسی امکان‌پذیر نبود. حتی امروزه نیز نام‌های برجستۀ جامعۀ پارسی در هتل‌ها، پارک‌ها، بیمارستان‌ها، و نهادهای آموزشی ثبت است.
اما چنان نیست که جامعه پارسی اثر و رسوخ خود را فقط در شهر کراچی بر جای گذاشته باشد، بلکه در نوسازی و عمران شهر کویته نیز پیشتاز بوده است. شمار پارسیان در شهر کویته قبلاً هم چندان بالا نبود و امروزه نیز تنها انگشت‌شماری از آنان باقی مانده‌اند، اما چه در وجه توسعۀ صنعتی و چه در نهادهای اجتماعی و آموزشی، نقش آنان در همه جا ژرف و برجسته است.
محلۀ پارسی‌نشین شهر کویته
«روشن خورشید بروچه»، دبیرکل انجمن پارسیان پاکستان و رئیس انجمن پارسیان شهرهای سکهر و کویته است. او در محلۀ پارسی‌نشین واقع در جادۀ جناح کویته زندگی می‌کند.
این محله بر اثر زمین‌لرزۀ ویرانگر سال ۱۹۳۵ ویران شده بود. در آن حادثه ۳۰۰ تن از پارسیان جان خود را از دست دادند. بازسازی محلۀ یادشده پس از آن زلزله مورد توجه قرار گرفت و انجمن پارسیان بودجه‌ای را از سراسر هند برای ساخت‌وساز دوباره شهر جمع آوری کرد.
شورای پارسیان شهر کویته در آن زمان تصمیم گرفت که خانه‌ها باید از سنگ ساخته شوند تا از دردسر رنگ‌آمیزی و نقاشی چندین‌باره خانه‌ها جلوگیری شود. ساخت و بازسازی این محله در سال ۱۹۳۹ به پایان رسید.
تعداد اندکی از پارسی‌ها در در محلۀ پارسیان باقی مانده‌اند. در مجموع ۱۴ خانه در آن وجود دارد و عبادتگاه ساکنان نیز در همین محله است. خانم روشن در حالی که در اطراف محله با ما قدم می‌زد، گفت که ساکنان برای این خانه‌ها اجاره پرداخت می‌کنند، و پرسید: «به نظر شما اجارۀ خانه چقدر است؟»
ما ساکت شدیم. روشن لبخندی زد و گفت: «فقط ۴۷۵ روپیه است و این اجاره نیز به این دلیل است که محلۀ ما چاه آب مستقل دارد و صرف هزینه‌های برق‌رسانی، نظافت و باغبانی محله می‌شود.»
اکنون فقط دو تا سه خانه در این محله مسکونی باقی مانده است. روشن با عمه و دیگر اعضای خانواده‌اش در یکی از آنها زندگی می‌کند. او برعلاوۀ کارهای اجتماعی، در «دهکدۀ اطفال» (SOS Children Village) در بلوچستان مشغول است. او همچنین افزود: «من به سگ‌ها و پرندگان علاقۀ زیادی دارم و از بودن در کنار آنها لذت می‌برم.»
خانوادۀ پدر روشن خورشید، در قرن هجدهم میلادی از شهر یزد ایران مهاجرت کردند و در کویته اقامت گزیدند، و مادرش در شهر گجرات هند ازدواج کرد و به کویته آمد. از خاطرات طلایی کودکی او می‌توان به سفر هند اشاره کرد. روشن در شهر کویته متولد شد و در آن جا به آموزش و تحصیل پرداخت. او در بلوچستان دارای نقشی اجتماعی و سیاسی بوده است.
عید جامعۀ پارسی
پُر واضح است که نوروز بخش مهمی از تمدن ایران است. این جشنواره گذشته از آن که مظهر نخستین ماه تقویم ایرانی و سال نو است، فرا رسیدن بهار را نیز مژده می‌دهد. در قلمروها و مناطقی که تمدن ایرانی نفوذ و رسوخ داشته است، این جشنواره به شیوه‌های محلی خاصی برگزار می‌شود. از کشورهای آسیای میانه گرفته تا هند و پاکستان، پارسی‌ها، بوهری‌ها، بهایی‌ها، و آغاخانی‌ها این مناسبت را جشن می‌گیرند.
برای پارسی‌ها در سراسر جهان، نوروز پیام‌آور زندگی جدید و سال نو است. این روزِ، روز نیاز و دعا برای سعادت، سلامتی، ثروت و خانواده، و نیز روز توبه از گناهان است.
جامعه پارسی سالانه دو بار نوروز را جشن می‌گیرند. اولین نوروز در تاریخ ۲۰ یا ۲۱ مارس به عنوان اولین روز از «تقویم باستان» جشن گرفته می‌شود. جشنواره دوم، نوروز یا جشن جمشید، در ماه اوت برگزار می‌‌شودد. این روز آغاز سال جدید «تقویم شاهنشاهی» در جامعه پارسی است. در عین حال، این روز از زاویه‌ای دیگر نیز برای پارسی‌های پاکستان و هند مهم است، زیرا اجداد جامعه پارسی‌های این نواحی چند صد سال پیش از این، در چنین روزی ایران را ترک کردند و به شهر گجرات هند رفتند.
جشن نوروز در جامعۀ پارسی چگونه تجلیل می‌شود؟
روشن خورشید بروچه در این زمینه گفت: «همه برای این جشنواره که قرار است روز یکشنبه برگزار شود، هیجان‌زده هستند و شور و شوقی برپاست. اکنون همه برای مشارکت دراین مناسبت خواهند آمد. این جشن مهم جامعۀ پارسی است و همه با هم آن را جشن می‌گیرند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او افزود: «در این جشن ما میزها را تزئین می‌کنیم. ابتدا مقداری گندم را تر می‌کنیم که بعد از جوانه زدن در گلدان‌ها قرار داده می‌شوند، به این معنا که خوراک و غلات ما در طول سال به همین ترتیب ادامه داشته باشد. روز نوروز همه به تزئین میزها می‌پردازند، طوری که در ایام عید میزها با انواع غذاها و ظروف تزئین می‌شود. به همین ترتیب آغاز نوروز با گل‌ها، غذاها و هدیه‌ها عجین می‌شود. وقتی مهمان به خانه می‌آید، گلاب بر او می‌پاشند. کسی او را به خوردن شیرینی فرا می‌خواند و آینه نشانش می‌دهند تا در طول سال همین طور معطر، کامش همواره شیرین، و مثل آینه روشن باشد و بدرخشد.»
روشن در ادامه توضیح داد: «این رسوم و سنت‌ها از ایران با ما همراه بوده و ما امروز همان گونه رفتار می‌کنیم. از آنجا که در شهر کویته در تناسب با سایر شهرهای کشور جامعه کوچکی از پارسیان حضور دارد، آنها با توجه و شور بیشتری آن را جشن می‌گیرند. مردمان خارج از محله، اقوام و دوستان، همه گرد هم جمع می‌شوند و در محله جشن پُرشکوهی برپا می‌شود.»
گذشتۀ جامعۀ پارسی و پیوند آن با توسعۀ شهر کویته
روشن با یادآوری از گذشته می‌گوید که تاریخ کویته بدون نام جامعۀ پارسیان، کامل نیست. از آموزش زنان گرفته تا نقش اجتماعی آنها و نهادهای اجتماعی که ایجاد کرده‌اند، مانند پرده باغ، باشگاه ایگفا، و راهنمای دختران، جامعه پارسی فعالیت‌های زیادی کرده است. از منظر بهداشت و سلامت زنان، «بیمارستان لیدی دیفرن» و «بیمارستان کودکان» هنوز هم از ویژگی‌های برجسته جامعه پارسی کویته به‌شمار می‌روند.
او توضیح داد که اولین شرکت دارویی در کویته توسط اردشیر مارکر ساخته شده است. نه تنها این، بلکه اولین چاپخانه کویته، «ویکتوریا پرس»، در سال ۱۸۸۸ توسط نوسروان جی منچر ج. تأسیس شد. ویکتوریا پرس نشریاتی چون ماهنامه «مشاور بلوچستان»، «اخبار هفتگی مرز»، «اخبار روزانه» و «روزنامه بلوچستان» را منتشر می‌کرد.
از چاپخانه‌های دیگر، می‌توان به «آلبرت پریس» اشاره کرد که در سال ۱۸۹۱ توسط «دادا بهایی گول والا» تأسیس شد. به گفته شیرین، «ما همچنین اولین کارخانه تولید یخ را در بلوچستان راه‌اندازی کردیم. جامعه پارسی بیشترین کمک را در ارتقاء و توسعۀ آموزش و پرورش داشت. پارسی‌های محلی نقش خود را به عنوان معلم و استاد به خوبی ایفا کردند. ما اهمیت آموزش را به خوبی درک می‌کنیم و بدین ترتیب شما هیچ فرد بی‌سوادی را در جامعه ما پیدا نخواهید کرد.»
روشن افزود: «ما مردمانی هستیم که می‌خواهیم همه با هم باشیم. چه مسلمان، چه هندو، یا مسیحی. زیرا دین ما به ما یاد می‌دهد که دارای رفتار نیک، گفتار نیک و پندار نیک باشیم. به همین دلیل است که ما مانند بقیه برای انسانیت ارزش قایل هستیم. ما در جامعه بلوچ جاافتاده‌ایم و همیشه مورد احترام برادران بلوچ خود بوده‌ایم.»
چرا شمار جمعیت جامعۀ پارسی سریع کاهش می‌یابد؟
تعداد پیروان آیین کهن پارسی در سراسر جهان کاهش یافته است. در حال حاضر بیشترین جمعیت آنان در هند، سپس ایران، و بعد ایالات متحده است. در مورد پارسیان پاکستان باید گفت که طبق آمار، در ابتدا تعداد آنها از ده هزار به پنج هزار کاهش یافت. بر اساس داده‌های NADRA (ادارۀ ملی ثبت اطلاعات و داده‌ها) در سال ۲۰۱۴، دین ۴۰۲۰ پاکستانی «پارسی» بود. این تعداد در سرشماری بعدی به ۱۰۹۲ نفر کاهش یافته است.
روشن در پاسخ به پرسش ما در مورد کاهش تعداد پارسی‌ها، گفت: «بله، جمعیت ما به طور قطع کاهش یافته است، اما این تحول، به دلیل فشار اجتماعی نبوده است. به یاد ندارم که جامعه پارسی در شهر کویته تا کنون با فشار و ناهنجاری روبه‌رو بوده باشد؛ جز یک مورد آدم‌ربایی شخصی به اسم فریدون.»
او سپس به برخی از دلایل کاهش جمعیت اشاره کرد و گفت: «فرزندان جامعۀ پارسی معمولاً برای تحصیل به خارج از کشور مسافرت می‌کنند، سپس در همان جا ازدواج می‌کنند و مستقر می‌شوند. ما خانواده کوچکی داریم. هر سه فرزندم بیرون از کشور هستند. گاهی اوقات آنها به اینجا می‌آیند و گاهی ما به دیدن آنها می‌رویم.»
او افزود: «افراد جامعۀ پارسی ما در دادگاه عالی و دیوان عالی کشور سمت‌های وکالت و قضا داشته‌اند؛ مانند رداب پتیل، دبیر ارشد پونیکر صاحب. مردمان ما در ارتش هم بوده‌اند. شوهر من در ارتش بود، اما بچه‌های امروز نیز به دلیل آن که شغل مورد نظر خود را پیدا نمی‌کنند، به خارج از کشور می‌روند. ما تحت هیچ تهدید و فشاری قرار نداریم و در کویته بسیار خوشحال هستیم. مردم بلوچستان معمولاً باسواد هستند. بلوچستان و پاکستان خانه ماست. اینجا با هیچ نوع مشکلی روبه‌رو نیستیم. برادرزاده خودم به آمریکا رفت. او پس از پنج سال تحصیل بازگشت و اکنون در زمینه کشاورزی مشغول به کار است. بسیاری از جوانان به خارج از کشور می‌روند. آنها همچنین برمی‌گردند و در جشنواره‌ها و تعطیلات به کشور و خانه خود می‌آیند. هیچ کسی کشور خود را فراموش نمی‌کند، پاکستان وطن محبوب ماست.»
رسوم و آیین‌های مذهبی جامعۀ پارسی
روشن دربارۀ آیین ۳۰۰۰ ساله پارسی گفت: «ما نماز و عبادت خود را در عبادتگاه و نیز در خانه خود ادا و اقامه می‌کنیم. گذشتگان‌مان را یاد می‌کنیم. رسوم و عادات پسندیدۀ پیرامون‌مان را می‌پذیریم. من هم جمعه‌ها روی این نخودها می‌خوانم و می‌دمم و سپس آن را بین مردم توزیع می‌کنم.»
آیین و رسم «نوجوت» در سن ده سالگی
روشن در ادامه گفت: «ما کودکان را به مراسم مذهبی می‌بریم، اما تکلیف شرعی ندارند. با رسیدن به سن ده سالگی، رسم پذیرش آیین پارسی از سوی کودک به اجرا گذاشته می‌شود که آن را "نوجوت" می‌نامند؛ یعنی کودک رسماً به آیین پارسی وارد می‌شود. لباس‌های تازه برای کودکان می‌دوزند و حلقه‌های گل بر گردن‌شان می‌اندازند و به محل عبادت می‌برندشان.»
او با اشاره به تصویری از رسم «نوجوت» فرزندانش، پسرش سایرس (سیروس/ کورش) و دخترش شنایا را نشان داد و معرفی کرد.
© IndependentUrdu
