به نظر می‌رسد توافق سنجار که با حمایت سازمان ملل متحد بین بغداد و اربیل به منظور پایان دادن به چالش‌ها و آشفتگی‌های سیاسی و اداری در شهر سنجار، امضا شده بود، پس از عدم اتخاذ اقدامات لازم برای اجرایی شدن آن از جانب طرفین، در حال فروپاشی قرار گرفته است.

در متن این توافق‌نامه که در ۹ اکتبر سال گذشده به امضا رسید، آمده است که ارتش، پلیس فدرال و امنیت ملی عراق پرونده امنیتی را در هماهنگی با اقلیم کردستان و نیروهای آن در دست می‌گیرند و سایر نیروهای نظامی مرتبط با حزب کارگران کُردستان از منطقه عقب‌نشینی می‌کنند. البته با گسترش نیروهای پلیس فدرال، یگان‌های ارتش عراق و امنیت ملی در منطقه سنجار و در مرزهای استراتژیک آن با سوریه، بخشی از این توافق‌نامه به اجرا درآمد.

با این حال، صحبت در مورد اجرایی شدن مفاد این توافق‌نامه، بازگشت برخی از آوارگان و تلاش مقامات رسمی برای نشان دادن علاقه‌مندی به حمایت از مولفه ایزدی که شمار بسیاری از آنها در سال ۲۰۱۴ توسط داعش کشته شدند، نتوانست مانع نفوذ ستیزه‌جویان حزب کارگران کُردستان شود و دولت اقلیم کُردستان و نهادهای بین‌المللی را از امکان اجرایی شدن توافق‌نامه اطمینان دهد، به ویژه این‌که ترکیه پیوسته تهدید به حمله به هدف اخراج نیروهای وابسته به حزب کارگران کُردستان از این منطقه می‌کند.

البته تهدیدهای آنکارا، باعث شد برخی طرف‌های سیاسی عراق، دولت این کشور را طی چند روز گذشته وادار به  اعزام نیروهای نظامی به سنجار کنند و در نتیجه، سه تیپ از نیروهای «حشد شعبی» عازم شمال عراق شدند تا به پلیس فدرال و یگان‌های ارتش عراق مستقر در آن منطقه بپیوندند.

ورود این نیروی بزرگ می‌تواند به عنوان ضربه‌ای شدیدی به توافق سنجار و امیدهای حزب دموکرات کُردستان برای بازگرداندن نفوذش در منطقه به شمار رود، همان‌گونه که حضور آن در اربیل، پیش از ماه اوت ۲۰۱۴، بدون تنش و درگیری با حشد شعبی که روابط آن با اغلب جناح‌های منطقه، به ویژه با گروه‌های ایزدی و ترکمن، منفی توصیف شده است، بود.

در همین حال، محمد خلیل، شهردار سابق سنجار‌ و یکی از رهبران حزب دموکرات کُردستان با تأکید بر لزوم عقب‌نشینی نیروهای حشد شعبی از استان نینوا، حضور این نیروها را در منطقه عامل تنش در سنجار دانسته و افزود که خروج نیروهای حشد شعبی برای ثبات اوضاع و جلوگیری از تبدیل شدن منطقه به کانون درگیری‌ میان کشورهای منطقه که بر وخامت اوضاع خواهد افزود، ضرورت مبرم و اساسی محسوب می‌شود. وی خاطرنشان کرد که حضور نیروهای حشد شعبی و عناصر وابسته به حزب کارگران کُردستان، منجر به افزایش نگرانی‌ها در منطقه می‌شود و همین امر باعث شده است بسیاری از مردم این منطقه به دلیل نگرانی از ادامه تنش و درگیری در صدد بازگشت به شهر سنجار نباشند و شمار دیگری از ساکنان سنجار به علت نگرانی از وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی، شهر سنجار را به قصد عزیمت به کُردستان ترک کنند.

صائب خدر، نماینده رسمی ایزدی‌ها در مجلس عراق بدین باور است که بازگشت به شروط و مواد توافق‌نامه سنجار در مورد مدیریت منطقه و نیروهای مستقر در سنجار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و مسئولیت تأمین امنیت در سنجار بایستی بر عهده نیروهای ارتش، پلیس فدرال و با هماهنگی مشترک میان بغداد و اربیل صورت گیرد. وی با اشاره به این‌که حفظ امنیت منطقه عمدتاً در حوزه صلاحیت دولت فدرال قرار دارد، این پرسش را مطرح می‌کند که آیا اعزام نیروهای حشد شعبی به سنجار با آگاهی فرمانده کل عملیات مشترک انجام شده است یا خیر؟ صائب خدر خاطرنشان کرد که با توجه به تهدیدهای گهگاهی ترکیه و حملات داعش به سنجار به دلیل موقعیت حساس این شهر در منطقه مرزی با سوریه و مجاورت آن در منطقه جزیره نینوا، تأمین ثبات و امنیت و بازگشت آوارگان به سنجار، مستلزم توافق‌نامه سیاسی و امنیتی پایدار میان بغداد و اربیل است.

در همین حال، خضیر المطروحی، فرمانده عملیات"حشد شعبی" در استان نینوا، از ورود یگان‌ها بزرگ نظامی به منطقه سنجار، با هماهنگی نیروهای پلیس فدرال و ارتش عراق خبر داد. به گفته وی هدف از استقرار این نیروها، تأمین امنیت، فراهم کردن زمینه تطبیق قانون و مقابله با هر نیروی مهاجمی است که در صدد هدف قرار دادن سنجار باشد. المطروحی، یکی از رهبران «سازمان بدر»، نزدیک به ایران تأیید کرد که یگان‌های نظامی که وارد سنجار شده اند، نیروهای رسمی هستند و در این منطقه مستقر خواهند شد و هر فرد و گروهی که قصد حمله به سنجار را داشته باشد، زیر آتش مستقیم آنها قرار خواهد گرفت.

در پیوند به این موضوع، عصام الفیلی، استاد علوم سیاسی دانشگاه مستنصریه، هشدار داد که سنجار ممکن است به دلیل تنش‌های مداوم، شاهد حضور نیروهای بین‌المللی باشد، بنابراین، ایجاب می‌کند که برای زدودن اختلافات و ناسازگاری‌ها میان طرف‌های ذیدخل، تفاهم سیاسی ایجاد شود تا از وقوع تنش و درگیری جلوگیری کند. وی افزود که نیروهای پیشمرگه، منطقه سنجار را بخشی از اقلیم کُردستان می‌دانند و پیشنهادهایی نیز وجود دارد که این منطقه بر اساس خواسته ساکنان، تبدیل به استان جدیدی شود. عصام الفیلی خاطرنشان کرد که حضور عناصر حزب کارگران کُردستان و نیروهای حزب دموکرات کُردستان عراق، که در موارد بسیاری با هم درگیر می‌شوند، به عنوان عامل اصلی تنش و ناآرامی در این منطقه به شمار می‌رود.

الفیلی معتقد است که ورود ده هزار جنگجو به منطقه سنجار که شمار آنها طبق محاسبات نظامی برابر یک لشکر می‌شود، اقدام بزرگی محسوب می‌شود، به ویژه این‌که مقامات محلی حضور نیروهای پیشمرگه و حشد شعبی را به عنوان نیروی کنترل کننده منطقه قابل پذیرش نمی‌دانند. آنها بدین باورند که پرونده سنجار باید در دست ساکنان آن باشد و لازم است این منطقه توسط اهالی آن اداره شود، به ویژه پس از رخدادهایی که به دنبال کنترل داعش بر این منطقه اتفاق افتاد. وی ضمن تأکید بر لزوم دستیابی به تفاهم میان قدرت‌های اصلی منطقه، افزود که برخی طرف‌ها سعی دارند با استقرار نیروهای خارجی در منطقه مرزی که شاهد تنش و ناامنی است، درگیری‌های این منطقه را به یک معضل بین‌المللی تبدیل کنند و این وضعیت برای بسیاری از طرف‌هایی که در گذشته نظارت سازمان ملل متحد را نپذیرفته بودند قابل تحمل نخواهد بود.

با این حال، برخی از ناظران امور امنیتی عراق بدین باورند که انتشار نیروهای نظامی در این منطقه، یک اقدام طبیعی برای محدود کردن فعالیت‌های"داعش" و جلوگیری از گسترش آن به سمت سایر کشورها است.

صفاء الاعسم، مشاور نظامی سابق وزارت دفاع عراق، گفت: "آنچه اتفاق افتاد، تنها تغییر مکان نیروهای حشد شعبی و استقرار آنها در منطقه مثلث مرزی میان عراق، ترکیه و سوریه است که در این اواخر در معرض تجاوزات مکرر ترکیه و حملات داعش قرار گرفته است. وی افزود که پیش از این اقدام، میان دولت مرکزی و نیروهای پیشمرگه توافقی منعقد شد و این توافق حدود چهار ماه پیش منجر به ایجاد نیروی مشترکی شد و در نتیجه، نیروهایی پیشمرگه در موقعیت‌های جدیدی مستقر شدند و برای استقرار نیروی‌های عراقی موقعیت‌هایی دیگری فراهم شد.

الاعسم خاطرنشان کرد که مثلث مرزی عراق، سوریه و ترکیه به منطقه خطرناکی تبدیل شده است و داعش سعی دارد با استفاده از ضعف امنیتی، وارد این منطقه شود و از این طریق خود را به مناطق صحرای غربی و تپه‌های «حمرین» برساند و عملیات خود را علیه نیروهای حشد شعبی و ارتش عراق آغاز کند. وی افزود که این منطقه به دلیل نفوذ جنگجویان داعش و پیامدهای آن، نیاز به پاکسازی و ارتقای امنیت داشت، زیرا منطقه مزبور به یکی از خطرناک‌ترین مناطق کشور تبدیل شده بود.