از هنگام سقوط رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳ و تصمیم به انحلال ارتش عراق، دولت ایران در صدد گسترش نفوذ خود در عراق برآمد و برای رسیدن به آن هدف، به طراحی استراتژی بزرگی برای ایجاد روابط با گروه‌های شیعه در عراق پرداخت. ایران تصمیم گرفت با تمام گروه‌های شیعه عراق در تماس قرار گیرد و حمایت خود را از آن‌ها در برابر چالش‌های مختلفی که عراق با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کرد، اعلام کند.
شیعیان عراق که تازه از زیر یوغ نظام استبدادی صدام حسین سر بلند کرده بودند، در انتظار چنین پیشنهادی از سوی ایران بودند تا در سایه حمایت آن، فرصتی برای تثبیت حضور خود در جامعه عراق پیدا کنند. در پرتو همکاری میان ایران و شیعیان عراق، دولت ایران تصمیم به ایجاد گروه‌های مسلح شیعه گرفت.
افسران سپاه پاسداران، کلاس‌های آموزش نظامی را آغاز کردند و شمار جوانان شیعه عراقی در مراکز آموزشی ایران افزایش یافت. دیری نگذشت که صدها جوان عراقی آموزش دیده، به پیشرفته‌ترین جنگ افزارها مسلح شدند و گروه‌های شبه‌نظامی شیعه، حضور خود را در تحولات عراق به نمایش گذاشتند. پس از ظهور به عنوان نیروی نظامی و دفاعی، گروه‌های مسلح یاد شده پا به عرصه سیاست نیز گذاشتند و به منظور رسیدن به قدرت، وارد رقابت‌های انتخاباتی شدند.
در مقابل، گروه‌های مسلح تروریستی سنی مذهب در شمال عراق که در ژرفای برخوردهای فرسایشی درگیر بودند، از عرصه سیاست و دیپلماسی دور ماندند و سرانجام، از سوی از کشور های منطقه و جامعه جهانی به عنوان گروه‌های تروریستی معرفی شدند.
این جاست که وضعیت گروه‌های تروریستی سنی مذهب و گروه‌های شعیه عراقی وفادار به ایران، کاملا متفاوت جلوه می‌کند. دولت ایران به منظور تحقق اهداف سیاسی، دست به تشکیل گروه‌های مسلح شیعه می‌زند، و سپس آن گروه‌ها را وارد عرصه سیاست می‌کند و از قدرت نظامی و نفوذ سیاسی آن‌ها، برای اهدف بزرگ منطقه‌ای و بین‌المللی خود بهره‌برداری می‌کند.
به عنوان مثال، سپاه بدر به رهبری هادی العامری، یکی از گروه‌های وفادار به ایران که روابط تنگاتنگی با قاسم سلیمانی دارد و توسط سپاه پاسداران ایران آموزش دیده و مسلح شده است، مدت‌ها پیش تصمیم گرفت تا در نیرو های امنیتی عراق ادغام شود. با پیوستن به دولت عراق، این گروه نظامی فرصت یافت تا وارد دنیای سیاست شود و نفوذ خود را در عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی آن کشور افزایش دهد. در حال حاضر یکی از اعضای همین گروه، عهده‌دار وزارت کشور عراق است و هادی العامری، رهبر آن گروه، به عنوان وزیر حمل و نقل و ارتباطات عراق گماشته شده است.
پس از سقوط موصل به دست داعش، نخست وزیر عراق، مسئولیت مبارزه با داعش را به سپاه بدر واگذار کرد و جنگجویان این گروه، فرصت بیشتری برای گسترش نفوذ خود یافتند. از سال ۲۰۰۳ دولت ایران با استفاده از طرح سیاست ایجاد هرج و مرج توسط شبه‌نظامیان شیعه، موفق به کسب دستاوردهای بی‌شماری در عراق شد. در جریان درگیری‌های درازمدت سوریه، دولت ایران با استفاده ابزاری از پیکارجویان حزب‌الله، شبه‌نظامیان شیعه عراق، و گروه‌های شیعه افغانستانی (لشکر فاطمیون) و پاکستانی (لشکر زینب)، به حمایت از بشار اسد پرداخت.
البته کلیه افراد وابسته به گروه‌های شیعه وفادار به ایران از سوی افسران نیروی قدس سپاه پاسداران ایران و فرماندهان نظامی حزب‌الله آموزش می‌بینند و پیشرفته‌ترین سلاح‌ها را به دست می‌آورند. با آن که برخی از این شبه‌نظامیان شیعه به گروه‌های دیگری تقسیم شده‌اند، اما وفاداری آن‌ها به ایران همچنان پا برجا است، زیرا نظام حاکم بر ایران آن‌ها را بر اساس اندیشه‌های معنوی جذب کرده است تا از عتبات مقدسه شیعه پاسداری کنند.
هدف از تشکیل گروه‌های مسلح شیعه، تنها به فعالیت‌های نظامی منحصر نمی‌شود. ایران قصد دارد حضور این گروه‌ها را نهادینه کند و در دوره پسا-جنگ، از آن‌ها برای گسترش نفوذ خود در منطقه استفاده سیاسی به‌عمل آورد. ایران تلاش دارد تا با ادامه حمایت از شبه‌نظامیان شیعه در سایر کشور های ناامن منطقه، نهادهایی سیاسی-نظامی ایجاد کند که شباهت زیادی به سازمان حزب‌الله لبنان داشته باشد. تردیدی نیست که تحقق این سیاست، نه تنها خاورمیانه را در برابر چالش‌های سیاسی نظامی توان‌فرسا قرار می‌دهد، بلکه ساختار دموگرافی و ویژگی‌های جمعیت شناختی کشورهای درگیر بحران را نیز بر هم می‌زند؛ چالشی که هم اکنون کشورهای لبنان، سوریه و عراق با آن رو در رو هستند.
از آغاز فراهم شدن زمینه گسترش نفوذ ایران در سال ۲۰۰۳، رژیم ایران از هیچ تلاشی برای برقراری ارتباط با گروه‌های شیعه و تقویت آن‌ها به منظور تحقق اهداف سیاسی و نظامی ایران در منطقه، دریغ نکرده است و با استفاده ابزاری از اندیشه‌های مذهبی، قلمرو نفوذ سیاسی و نظامی خود را توسعه داده است.
بدین ترتیب، لازم است برای جلوگیری از بحرانی شدن بیشتر اوضاع در خاورمیانه، سیاست استراتژیک ایران در ایجاد گروه‌های مسلح شیعه و هماهنگی آن‌ها با سازمان حزب‌الله، مورد توجه جدی قرار گیرد. زیرا دولت ایران در گام نخست، اقدام به تشکیل گروه‌های مسلح شیعه می‌کند و سپس با وارد کردن آن‌ها در جریان‌های سیاسی کشور های منطقه، همچون عراق، سوریه، لبنان و یمن، از نفوذ این گروه‌ها برای تحقق اهداف استراتژیک خود بهره‌برداری می‌کند.
© The Independent
