نتایج یک پژوهش جدید حاکی از آن است که اگر سرعت گسترش کشاورزی کنترل نشود،  بیش از ۱۷هزار گونه جانوری در جهان بخشی از زیستگاه‌های خود را از دست خواهند داد.

در این پژوهش از الگوسازی برای تخمین روند ادامه گسترش زمین‌های کشاورزی جهان تا سال ۲۰۵۰ در محدوده محیط‌ زندگی حدود ۲۰هزار گونه جانوری استفاده شده است. پژوهش نتیجه‌گیری می‌کند که اگر برای جلوگیری از گسترش سیستم تولید غذا اقدام نشود، ۸۸ درصد حیات‌وحش تا نیمه قرن جاری، قسمتی و حدود یک‌هزار و ۲۰۰ گونه جانوری، یک‌چهارم زیستگاه‌های خود را از دست خواهند داد.

بنابر این پژوهش، اگر صنایع کشاورزی به «روال فعلی» ادامه دهند، ۳۳ نوع جانور از جمله ۱۴ نوع قورباغه، ۹  جانور جونده و دو پستاندار گنون سپیدگلو و گنون اسکلِتِر (دو نوع میمون آفریقایی با دم‌های بلند و پشم کمرنگ)  دست‌کم ۹۰ درصد آشیانه خود را از دست خواهند داد. هردو گونه این میمون‌ها بومی نیجریه هستند.

این گزارش که در نشریه «پایداری طبیعت» (Nature Sustainability) منتشر شده است، همچنین یادآور می‌شود که روند از دست رفتن زیستگاه جانوران را می‌توان با تغییرات گسترده در سیستم تولید غذا متوقف کرد. به گفته نویسندگان این گزارش، کارآمدترین اقدامات می‌توانند از روش‌های موثرتر کشاورزی در کشورهای توسعه‌یافته آغاز شوند تا زمین‌های کشاورزی را به طبیعت بازگردانند.

دکتر مایکل کلارک، پژوهشگر محیط‌زیست پایدار در دانشگاه آکسفورد، می‌گوید که حرکت جهان به‌سوی رژیم غذایی سالم‌تر ازجمله مصرف کمتر گوشت و لبنیات نیز می‌تواند به حفظ زیستگاه جانوران کمک کند. او به ایندیپندنت گفت: «ما باید از همین لحظه  مبارزه با از میان رفتن گونه‌های جانوران را در محدوده‌ای بسیار گسترده‌تر از آنچه درحال حاضر انجام می‌شود، آغاز کنیم. تا زمانی که به آنچه می‌خوریم و چگونگی تولید آن – و هرچه در این میان می‌گذرد - توجه نکرده‌ایم، در جهت حفظ محیط‌زیست و گونه‌های مورداشاره، پیشرفت قابل‌توجهی نخواهیم داشت.»

در حال حاضر، نحوه استفاده بشر از زمین، بزرگ‌ترین تهدید علیه تنوع گونه‌ها در کره خاکی است. درعین‌حال خطرات ناشی از تغییرات زیست‌محیطی نیز به‌سرعت افزایش می‌یابد. برخی پژوهش‌ها حاکی از آن است که این معضل می‌تواند تا سال ۲۰۷۰ از خطر استفاده نادرست از زمین پیشی بگیرد.

دکتر دیوید ویلیامز، کارشناس حفظ محیط‌زیست از دانشگاه لیدز و یکی از نگارندگان این گزارش به ایندیپندنت گفت: «باید توجه داشت که ما پیامد تغییرات آب‌وهوا را (در این گزارش) منظور نکردیم. پیش‌بینی ما درباره از میان رفتن چشمگیر زیستگاه جانوران تنها به گسترش زمین‌های کشاورزی محدود شده است. هنگامی‌که (این امر) با تغییرات آب‌وهوا، برداشت بیش از حد محصول، شکار و آلودگی همراه شود، اوضاع بیش از این به وخامت خواهد گرایید؛ اما تمام روش‌هایی که ما برای حفظ محیط‌زیست مورد آزمایش قرار دادیم، می‌توانند به کاهش این خطرات هم کمک کنند.»

مولفان این گزارش، نقشه‌های دقیقی طرح کرده‌اند که نشان می‌دهد در شرایط متفاوت و در کدام نقاط، گسترش زمین‌های کشاورزی می‌تواند با زیستگاه حیوانات تداخل پیدا کند.

نخستین مورد، شرایطی است که در کشاورزی بین‌المللی اصطلاحا به آن «روال معمول» اطلاق می‌شود؛ به این معنا که با افزایش تعداد جمعیت، محبوبیت غذاهای گوشتی نیز در آینده بیشتر خواهد شد. به گفته پژوهشگران، در این شرایط زمین‌های کشاورزی در سال‌های بین ۲۰۱۰ تا ۲۰۵۰ به‌ویژه در صحرای جنوبی آفریقا، جنوب و جنوب‌شرقی آسیا و کمی کمتر در آمریکای مرکزی و جنوبی، ۲۶ درصد گسترش خواهد یافت. این میزان گسترش در زمین‌های زیر کشت، به‌طور متوسط هفت درصد زیستگاه ۱۹هزار و ۸۵۹ گونه از حیوانات را از میان می‌برد. یک‌هزار و ۲۸۰ گونه از ‌این حیوانات یک‌چهارم، ۳۵۰ گونه احتمالا بیش از نیمی و ۳۳ گونه بیش از ۹۰ درصد  محل زیست خود را از دست خواهند داد.

در این میان، یک گروه از جانوران که به‌طور ‌ویژه در معرض خطر گسترش زمین‌های کشاورزی قرار دارند، نوعی قورباغه‌های درختی کوچک‌اند که تنها یک سانتیمتر طول دارند و در میان برگ‌های کف جنگل‌های بارانی آتلانتیک برزیل زندگی می‌کنند.

دکتر ویلیامز گفت: «بسیاری از آن‌ها هم‌اکنون نیز در میان گونه‌های در حال انقراض‌اند و از ۲۱ گونه جانوری که در برنامه مطالعاتی ما قرار دارند، پیش‌بینی می‌شود که دو گونه بیش از ۲۵ درصد، چهار گونه بیش از ۲۰ درصد و هفت گونه دیگر بیش از ۱۵ درصد باقی‌مانده زیستگاه خود را از دست بدهند.»

دومین سناریو که مورد پژوهش دانشمندان قرار گرفته است، میزان از میان رفتن زیستگاه جانوران تا سال ۲۰۵۰ در شرایطی است که چهار تغییر در زنجیره تولید غذا داده شود. این تغییرات شامل بهبود سیستم کشاورزی موثر، تحول جهانی به‌سوی رژیم‌های غذایی سالم‌تر با کاهش فراورده‌های حیوانی، صرفه‌جویی ۵۰ درصدی در هدر دادن مواد غذایی و برنامه‌ریزی جهانی برای استفاده (صحیح) از زمین‌های کشاورزی به‌منظور کاهش رقابت میان تولید غذا و حیات‌وحش است.

نویسندگان این گزارش نتیجه‌گیری کرده‌اند در صورتی که این چهار شرط رعایت شود، میزان زمین‌های کشاورزی در سطح جهان بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۵۰ تا حدود ۳/۴ میلیون کیلومترمربع و روند از میان رفتن زیستگاه حیات‌وحش، یک درصد، کاهش خواهد یافت.

پژوهشگران می‌گویند که تغییر روش‌های کنونی کشاورزی جهانی به‌گونه‌ای موثرتر موجب صرفه‌جویی‌هایی بسیار چشمگیر است زیرا در نتیجه آن زمین در بخش‌هایی از جهان از جمله صحرای جنوب آفریقا که دارای تنوع گونه‌های جانوری است، آزاد خواهد شد.

افزون بر این، به گفته دانشمندان، تغییر رژیم غذایی در جهان با هدف مصرف کمتر فراورده‌های حیوانی می‌تواند روند از میان رفتن زیستگاه‌های حیات‌وحش را متوقف و به حل بحران محیط‌زیست کمک کند.

تولید گوشت به‌طور ‌ویژه، موجب آلودگی هوا می‌شود، زیرا گاو و گوسفند از نشخوارکنندگان‌اند و گاز متان تولید می‌کنند که نوعی گاز قوی گلخانه‌ای است. افزون بر این، تولید گوشت مستلزم تخصیص مساحت زیاد زمین برای تولید علوفه و ایجاد مرتع برای چرای دام‌هاست. از میان رفتن جنگل‌ها به تولید گاز دی‌اکسید کربن در هوا می‌انجامد.

دکتر ویلیامز می‌افزاید: «در اینجا به‌روشنی (سناریوی) برد-برد مطرح است. باید از تنوع گونه‌ها در طبیعت حفاظت کنیم که درعین‌حال واقعا برای مردم هم  خوب است. ما باید تاکنون به‌سوی یک رژیم غذایی سالم‌تر از جمله مصرف کالری کمتر و فراورده‌های حیوانی کمتر در کشورهای مرفه حرکت می‌کردیم، تا سطح سلامتی بشر را در سراسر جهان بهبود بخشیم. ما باید تلاش می‌کردیم که غذای کمتری هدر دهیم، امنیت غذایی در نیمکره جنوبی را بیشتر کنیم و از مردم و کشاورزان در سراسر جهان حمایت کنیم.»