فرزندان عباس امیر انتظام، با سابقه ترین زندانی سیاسی در ایران، در سالگرد درگذشت او از جمهوری اسلامی به دادگاه فدرال در واشینگتن شکایت کرده اند. دلیل این شکایت، حبس، شکنجه و پدید آوردن شرایطی از سوی جمهوری اسلامی عنوان شده که موجب مرگ امیر انتظام شده است.
عباس امیر انتظام سخنگو و معاون نخست وزیر در دولت موقت مهدی بازرگان بود که در آبان 1358 به اتهام جاسوسی و همکاری با آمریکا دستگیر و به اعدام محکوم شد. حکم او بعدا به ابد تقلیل یافت. امیر انتظام هیچگاه اتهام های جمهوری اسلامی علیه خود را نپذیرفت و 36 سال از عمر خود را در زندان سپری کرد. او در 21 تیرماه 1397 درگذشت.
در بیانیه دفتر علی هریسچی، وکیل فرزندان امیر انتظام آمده است:«در حال حاضر ایران به عنوان کشور حامی تروریست از مصونیت حقوقی بابت حبس و شکنجه غیرقانونی در دادگاه فدرال آمریکا برخوردار نیست».
دیوان عالی آمریکا در اردیبهشت ماه 1395، با صدور حکمی تایید کرد که دادگاه‌های آمریکا می‌توانند در رسیدگی به دادخواهی قربانیان آنچه که جرایم تروریستی خوانده می شود، تا سقف دو میلیارد دلار از داراییهای بلوکه‌شده ایران برای پرداخت غرامت استفاده کنند.
اخیرا نیز طرحی در مجلس سنای آمریکا به تصویب رسید که هدف آن استفاده از داراییهای ایران در لوگزامبورگ، جهت پرداخت غرامت به خانواده های قربانیان ترویسم جمهوری اسلامی عنوان شده است.
البته طرح سناتور تام کاتن در سنا هنوز به قانون تبدیل نشده است و ایران از آمریکابه دلیل تلاش برای پرداخت غرامت از محل اموال بلوکه شده ایران به دیوان بین المللی لاهه شکایت کرده است. ایران می گوید این اقدام آمریکا، نقض عهد نامه مودت 1955 هم به شمار می رود. عهدی که مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در پاییز سال گذشته اعلام کرد، آمریکا با تاخیر 39 ساله از آن خارج می شود.
هرچند پرونده شکایت فرزندان عباس امیرانتظام از امروز به جریان افتاده ، این نخستین بار نیست که زندانیان سیاسی سابق در ایران یا خانواده های آنها علیه جمهوری اسلامی به دادگاه های خارج از ایران شکایت می کنند.
امیر حکمتی، تفنگدار سابق نیروی دریای آمریکا که بیش از چهار سال به اتهام جاسوسی در ایران زندانی بود و در سال 1394 آزاد شد، شکایتی را در دادگاه فدرال واشینگتن مطرح کرد. این دادگاه جمهوری اسلامی را به پرداخت 63 میلیون دلار غرامت محکوم کرد.
جیسون رضاییان، خبرنگار روزنامه واشینگتن پست نیز که به اتهام جاسوسی در ایران زندانی بود و در روز اجرای توافق هسته ای آزاد شد، پرونده ای برای دریافت یک میلیارد دلار غرامت از جمهوری اسلامی را در یک دادگاه فدرال در آمریکا به جریان انداخته است. رضاییان می گوید در ایران برای توافق هسته ای گروگان گرفته شده بود و شکنجه روانی شد. هدف او از طرح این دعوی، جلوگیری از تکرار این رفتار برای دیگران اعلام شده است.
نصرت‌الله خسروی رودسری یکی از چهار تبعه آمریکایی که به همراه رضاییان در روز اجرای توافق هسته ای از ایران آزاد شد نیز با طرح شکایت در دادگاهی فدرال در آمریکا، خواستار دریافت بیش از 40 میلیون دلار غرامت شده است.
اما یکی از سنگین ترین پرونده های شکایت برای دریافت غرامت بابت رفتار جمهوری اسلامی با زندانیان، به گروگان های سفارت آمریکا در تهران مربوط می شود. 53 آمریکایی که در 13 آبان 1358به مدت 444 روز گروگان گرفته شدند در سال های پس از آزادی بارها برای دریافت غرامت شش میلیارد دلاری از جمهوری اسلامی و برداشت آن از محل دارایی های بلوکه شده ایران در خارج از کشور تلاش کردند که موفق نبود. سرانجام کمیته شورای روابط خارجی سنا وارد عمل شد و طرح پرداخت 10 هزار دلار بابت هر روز گروگان بودن در ایران با موافقت سناتورهای هر دو حزب مواجه شد. در نهایت با مصوبه کنگره در دی ماه 1394، مقرر شد از محل جریمه 9 میلیارد دلاری بانک فرانسوی «بی ان پی پاریبا»، به دلیل دور زدن تحریم های ایران، سودان و لیبی، به هر یک از گروگان ها، چهار میلیون و 400 هزار دلار غرامت پرداخت شود.
