به‌رغم این‌که همه طرف‌ها از فرجام پیش‌نویس طرح پیشنهادی ایالات متحده آمریکا برای تمدید تحریم تسلحیاتی ایران آگاهی داشتند، اما شورای امنیت سازمان ملل متحد در چند روز گذشته شاهد تحولات بی‌سابقه و چشمگیر ویژه‌ای بود. این هیاهو زمانی آغاز شد که پیش‌نویس ۵ صفحه‌ای طرح واشنگتن برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که مطابق به برجام و طبق قطعنامه ۲۲۳۱، در ۱۸ ماه اکتبر آینده به پایان می‌رسد، در دو صفحه خلاصه شد. با این وجود آمریکا نتوانست حتی رای متحدان اروپایی خود را به دست آورد و جز ایالات متحده و جمهوری دومینیکن، هیچ کشور دیگری برای تصویب این پیش‌نویس رای نداد. کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان و سایر اعضای شورای امنیت از دادن رای امتناع ورزیدند در حالی‌که مسکو و پکن بدون استفاده از حق وتو، مخالفت خود را با طرح پیشنهادی واشنگتن ابراز داشتند.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران و محمد جواد ظریف وزیر امورخاجه آن کشور، رد قطعنامه آمریکا از سوی شورای امنیت را به عنوان پیروزی سیاسی و دیپلماتیک ایران در برابر کاخ سفید تلقی کردند. اما نگرانی مراکز تصمیم‌گیری ایران از احتمال افزایش تحریم‌های آمریکا و اتخاذ اقدامات بازدارنده دیگری که هدف از آن جلوگیری از بهره‌برداری ایران از پیشرفت‌های حاصل شده در پرونده هسته‌ای باشد، تا به حال کاهش نیافته است. مقامات ایران هنوز هم نگرانی دارند که واشنگتن سعی خواهد کرد چالش‌هایی را در زمینه ممنوعیت تسلیحات متعارف که در ۱۸ ماه اکتبر پیش‌رو پایان می‌یابد، ایجاد کند. گذشته از آن، احتمال می‌رود ایالات متحده در برابر رفع ممنوعیت سلاح‌های پیشرفته و غیر متعارف از جمله موشک‌ها که در سال ۲۰۲۱، صورت می‌گیرد، برای ایران مشکل‌تراشی کند و مانع کمک‌های مورد‌نظر برای توسعه برنامه‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای با وارسی دقیق کشورهای حمایت کننده از توافقنامه هسته‌ای و بازرسان‌های آژانس بین‌المللی هسته‌ای، شود.

البته با توجه به خروج ایالات متحده از برجام، بازرسان‌های آمریکا در روند بازرسی تأسیسات هسته‌ای ایران از سوی آژانس بین‌المللی هسته‌ای نقشی نخواهند داشت.

در همین حال، دولت ایران برای پیشگیری از تهدیدهای احتمالی که ممکن است آمریکا با دور زدن توافقنامه هسته‌ای و راه اندازی مکانیسمی برای فعال کردن تحریم‌ها خارج از چارچوب سازوکار برجام و قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت، متوسل شود، مسئله واکنش‌هایی را مطرح کرده است که در صورت پافشاری آمریکا برای محروم کردن ایران از مزایای توافقنامه هسته‌ای و تشدید تحریم‌های اقتصادی، دست به آن‌ها خواهد زد.  البته اقدامات پیشگیرانه که رهبری ایران آن‌ها را برای مقابله با هر گونه اقدام واشنگتن در دستور کار خود قرار داده است تنها متوجه آمریکا نمی‌شود بلکه کشورهای ذیدخل در توافقنامه هسته‌ای به ویژه بریتانیا، فرانسه و آلمان که اقدامات جدی برای محدود کردن پیامدهای منفی تحریم‌های آمریکا اتخاذ نکرده اند را نیز با چالش روبه‌رو می‌کند.

در همین راستا، رئیس جمهوری ایران به صراحت بیان کرده است که تصویب هر گونه قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل متحد که بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ را هدف قرار دهد به معنای نقض صریح برجام تلقی می‌شود و در نتیجه، کشورهای امضا کننده برجام بایستی تبعات دشوار آن را متحمل شوند. البته دست زدن به چنین اقدامی، مسیر کاهش تعهدات ایران به توافقنامه هسته‌ای را هموار می‌سازد و ایران به بازرسان‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اجازه ورود به تأسیاست هسته‌ای را نخواهد داد. در گام بعدی، ایران میزان غنی‌سازی اورانیوم را افزایش داده و به سطح ۲۰ درصد می‌رساند و پروتکل اضافی برای بازرسی ناگهانی را لغو می‌کند. افزون بر آن، تهران تصمیم به عقب‌نشینی از پیمان منع گسترش سلاح‌های کشتار جمعی خواهد گرفت و در نهایت، خروج کامل خود را از توفقنامه هسته‌ای اعلام خواهد کرد.

همچنان، مطرح شدن گزینه‌های مقابله با تشدید فشارهای آمریکا از سوی جناح‌های تندرو نزدیک به سپاه پاسداران که مخالف گفت‌وگو و تلاش‌های روحانی و ظریف برای کاهش پیامدهای منفی تحریم‌های آمریکا هستند، حاکی از افزایش اختلاف در درون دولت ایران است و این گونه تنش‌ها مانع پیشرفت تلاش‌های دولت روحانی برای بیرون‌رفت از بحران‌های پیش‌رو می‌شود که هدف از آن بهبودی اوضاع اقتصادی در کشور بوده و می‌تواند در وضعیت معیشتی مردم تأثیرگذاری مثبتی داشته باشد. البته استفاده از این گونه گزینه‌ها، در قالب موضع‌گیری‌های شدید ایران در برابر آمریکا صورت می‌گیرد؛ صرف‌نظر از این‌که پیامدهای آن برای ملت ایران تا چه میزانی سنگین و چالش برانگیز باشد.

از سوی دیگر، جناح محافظه‌کار سعی می‌کند با مطرح کردن گزینه‌های یادشده، دولت روحانی را با چالش‌ها بیشتری مواجه کند و از اهمیت دستاوردهای آن بکاهد و در نتیجه، از همین اکنون پیروزی خود را در انتخابات ریاست جمهوری پیش‌رو تضمین کند. در واقع، جناح محافظه‌کار می‌کوشد رهبری قوه مجریه را نیز در دست گیرد و آن زمان تصمیم‌گیری در تمام عرصه‌ها را در اختیار داشته و با اتخاذ تصمیمات جدی که دیگران توان آن را نداشتند، خود را ناجی ملت قملداد کند. افزون بر آن، فراخوان ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که به عنوان متحد اصلی ایران به‌شمار می‌رود، برای برگزاری اجلاس سران اعضای دائم شورای امنیت با آلمان و ایران که هدف از آن، کاهش تنش‌های ناشی از رد قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت است، می‌تواند منجر به ایجاد تنش میان دولت روحانی و جناح محافظه‌کار شود؛ زیرا ایران به‌رغم این‌که هرگونه مذاکره مستقیم با ایالات متحده را رد می‌کند، اما نمی‌تواند از شرکت در اجلاسی که به پیشنهاد روسیه برگزار می‌شود خودداری کند؛ چون روسیه در خط مقدم دفاع از ایران قرار دارد.

اکنون آیا روسیه می‌تواند در آنچه پیش از وی، امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن و دیگران ناکام ماندند، به موفقیتی دست یابد و با کاهش تنش میان ایران و آمریکا، منطقه را وارد مرحله‌ای جدید از آرامش نسبی کند که پیامدهای آن بر اوضاع غرب آسیا و روابط بین‌المللی تأثیرگذاری مثبتی داشته باشد؟