قسطنطنیه [استانبول فعلی] زمانی مرکز فرهنگ و تمدن مسیحی و یونان بوده است. ایاصوفیه در دوران امپراطوری روم شرقی کلیسا بود و در زمان امپراطوری عثمانی، همین مکان به عنوان سمبل رسمی میراث مسلمانان شناخته میشد. 

ایاصوفیه۹۱۶ سال به عنوان کلیسا مورد استفاده قرار گرفت. این مکان تاریخی اکنون یکی از عجایب هشتگانۀ جهان به شمار می رود. به همین دلیل ایاصوفیه را «قلب جهان» می‌خوانند.

هنگامی که عثمانی‌ها، در سال ۱۴۳۵ میلادی استانبول را فتح کردند، سلطان محمد فاتح «ایا‌ صوفیه» را به مسجد تبدیل کرد، اما نام ایاصوفیه را حفظ کرد که تا سال ۱۹۳۴ میلادی به عنوان عبادتگاه مسلمانان باقی ماند، تا این‌که پس از تصمیم  کابینۀ کمال آتاترک به موزه تبدیل شد.

اخیراً، دادگاهی در ترکیه تصمیم جنجال برانگیز سال ۱۹۳۴ را باطل اعلام کرد و «ایا صوفیه» را دوباره به عنوان مسجدی احیا کرد. تصمیمی که مورد انتقاد شدید جهانِ غرب به ویژه ایالات متحده، یونان و فرانسه قرار گرفت. رئیس جمهور رجب طیب اردوغان با رد این انتقادات آن را « توهین به حاکمیت ترکیه» عنوان کرد.

به رغم این‌که این مکان مهم به عنوان میراث جهان اعلام شده است، طبق قوانین اسلامی ایاصوفیه تحت مالکیت ترکیه قرار دارد.

درست مانند حکومت ایالتی پنجاب در پاکستان که هر از گاهی کنسرت‌هایی را در «قلعۀ شاهی» لاهور برگزار می کند، با این‌که یونسکو قلعۀ شاهی را نیز در جایگاه میراث جهانی قرار داده است. در چنین شرایطی اگر ترکیه سلسلۀ آذان و نماز جماعت را در ایاصوفیه آغاز کند، آیا این کار، هیچ تهدیدی برای میراث تاریخی جهان محسوب نمی‌شود؟

تحلیلگران اوضاع بر این باورند که انتقادهای جهانِ غرب از تبدیلی جایگاه ایاصوفیه بیشتر جنبۀ سیاسی دارد تا عبادی و مذهبی. به رغم حکم اخیر دادگاه ترکیه، این بنای تاریخی برای گردشگران از سراسر جهان باز خواهد بود، همانند دهها مساجد بزرگ دیگر در استانبول که روزانه به روی هزاران بازدیدکننده و سیاحان باز است.

کلیساهای معروف «Notre Dame» و «Basilica Sacre-Coeur» مربوط فرقۀ کاتولیک رومی در فرانسه برای گردشگران و عبادت باز است. مقامات ترکیه نیز اطمینان داده‌اند که ایا صوفیه نیز در کنار عبادتگاه همچون یک گوهر در تاجِ میراث جهانی باقی خواهد ماند.

از یک سو، ایالات متحده تغییر ایاصوفیه را به عنوان مسجد «اشغال» خوانده و از آنکارا خواسته است تا آن را دوباره به موزه تبدیل کند. از سوی دیگر، اقدام اخیر ایالات متحده برای الحاق سرزمین‌های اشغالی فلسطین به اسرائیل از سوی هیچ کشور دیگری مورد حمایت قرار نگرفته است.

در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷، ایالات متحده بر خلاف موضع اصولی جامعۀ بین الملل، تصمیم به الحاق غیرقانونی اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل گرفت و سپس تصرف غیرقانونی دولت صهیونیستی را در ارتفاعات جولان در سوریه را طی اعلامیه‌ای به رسمیت شناخت.

ایالات متحده شاید مکان اشتباهی را برای یافتن سرچشمۀ ناآرامی منطقه‌ای انتخاب کرده باشد.

واشنگتن دهها سال است که از اقدامات اسرائیل در برابر فلسطینی هایی که از حقوقشان محروم شدهاند، حمایت و پشتیبانی میکند. برای یهودیان اسرائیلی در سرزمین های فلسطینی شهرکهای غیرقانونی ساخته میشود و آنان با تابعیت اسرائیل از کلیه حقوق شهروندی برخوردار هستند، در حالی که فلسطینی‌ها مجبوراند تحت اشغال رژیم صهیونیستی زندگی جهان‌وطنی (cosmopolitan) در پیش گیرند.

وزیر امور خارجۀ آمریکا، مایک پومپئو با ارائه درس «احترام گذاشتن به آیین‌ها و تاریخ متنوع منطقه‌ای» از ترکیه تأکیداً خواسته است تا ایاصوفیه را برای همه – گردشگران و بازدیدکننده‌ها- باز نگه دارد.

در عین حال، می بایست تا با همان شدت و حدت در مورد اشغال مسجد الاقصی از سوی اسرائیل در اورشلیم صحبت میکرد.

گشایش ایاصوفیه برای عبادت، تصمیمی غیرقانونی از هیچ مرجعیت اشغالگر نیست، در حالی که وضع محدودیت ها در مسجد الاقصی و اجازه ندادن مسلمانان به عبادت آزادانه در آنجا، در واقع نقض صریح قوانین بین المللی و کنوانسیون ها از جانب دولت اشغالگر اسرائیل به شمار می رود.

اورشلیم، برای سه دین توحیدی مانند یهودیت، مسیحیت و اسلام شهری مقدس است، جایی که مکان هایی مهم مذهبی آنها قرار دارد. حمایت دونالد ترامپ از ادغام اسرائیل ممکن است با موضع مسیحیان انجیلی راست‌گرای در ایالات متحده سازگار باشد، اما حمایت ترامپ از اشغال ارتش اسرائیل را توجیه نمیکند.

به دنبال فیصلۀ اخیر دربارۀ مسجد ایا صوفیه، عنصر نفاق در میان منتقدان دولت ترکیه به وضوح مشاهده میشود.

در یک مجله منتشر شده توسط شورای شهر کوردوبا در سال ۲۰۱۷، اسقف کلیسای فرناندز گونزالز، معماری مسجد جامع بزرگ قرن هشتم این شهر را «غیر اسلامی» خوانده و آن را منسوب به مسیحی بیزانسی کرده است و افزوده که مسلمانان مراکش فقط هزینۀ ساخت آن را پرداخت کرده بودند.

گفتنی است که چهرههای ملی اسپانیا، از جمله روشنفکران، فوراً این ادعاها را تکذیب کردند.

اقلیت‌های مسلمان ترکیه در بالکان و یونان از این‌که حق ندارند، آزادانه به شعائر دینی خویش عمل کنند، سالهاست شکایت دارند. آنها حتی صلاحیت انتخاب امام جماعت و مسئولین اوقاف خود را ندارد؛ آنان معمولاً توسط حکومتهای محلی تعیین و منصوب میشوند.

از بدو تأسیس، دولت اسرائیل صدها مسجد، قبرستان و دیگر اماکن عبادت مسلمانانِ فلسطین را نابود کرده است. دهها مسجد در شهرهای جفا، لد، اشکلون (عسقلان)، الخلیل و... را به میخانه ها تبدیل کرده‌اند. یهودیان همچنان «مسجد البحر» را که در زمان سلطنت الظاهر عمر (۱۷۴۳) در طبریه ساخته شده بود، برخلاف توافقنامه‌ای انجام شده با مسلمانان، به یک میخانه تبدیل کردند.

حتی امروز، «مسجد الخلیل» که در کنار مرقد سیدنا ابراهیم علیه السلام در شهر الخلیل واقع است، یکی از نمونه های بارز تجاوز یهودیان به شمار می رود. اقدامات شرم‌آور روزانه علیه مسجد الاقصی نشان دهندۀ جلوه های خاص تجاوز اسرائیل به شمار می رود.

شهرداری شهر صفاد اسرائیلی سال گذشته مسجد سرخ تاریخی [مسجد الاحمر] را به میخانه و مرکز ارتباطات تبدیل کرد. «مسجد سرخ» به مناسبت تأسیس دولت اسرائیل - که عربها آن را "نکبت" در فلسطین می نامند- در سال ۱۹۴۸ توسط گروه های یهودی اشغال شد. این مسجد ابتدا به یک مدرسۀ یهودی، دفتر انتخاباتی یک حزب سیاسی، انبار لباس و سرانجام به یک کلوپ شبانه مبدل شد.

با تأسف جهان در برابر این همه جنایات دولت اسرائیل به یک تعبیر عملی کور و کر و لال شده است. سیاستمداران و رسانه‌های بین المللی از تمام اقدامات جنایتکارانۀ اسرائیل علیه مسلمانان، چشم می بندند. کسانی که علیه دولت صهیونیستی صحبت می کند، مُهر یهودستیزی بر جبینش می کوبند. پایان دادن به این منافقت و ریاکاری، آغاز صلح و ثبات از آدرس اسلام خواهد بود.

تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد از سوی دولت ترکیه، تهدیدی برای صلح منطقه‌ای نیست، اما اقدامات غیرقانونی اسرائیل، دیر یا زود مطمئناً صلح و ثبات در منطقه را به نابودی خواهد کشاند.