قرن‌ها بود که شهرها گرفتار بحران همه‌گیری بیماری‌ها بودند.

در سال ۱۶۶۵ طاعون بزرگ ۷۰ هزار لندنی را کشت و کسانی که توانستند زنده بمانند، از شهر فرار کردند.

پادشاه چارلز دوم، به دربار همپتون رفت. پارلمان به آکسفورد منتقل شد. تجارت بین لندن و دیگر شهرهای طاعون‌زده متوقف شد. مرز اسکاتلند بسته شد. آن‌سوی کانال مانش هم اوضاع همین‌گونه بود؛ در سال ۱۶۴۱ شاه آینده فرانسه، لویی چهاردهم، از پاریس به ورسای فرستاده شد تا از همه‌گیری آبله در امان باشد.

چند قرن بعد، پزشکان به جورج چهارم – که سلامتی‌اش رو به افول بود – توصیه کردند از پایتخت انگلستان برود و در برینگتن ساکن شود تا بتواند از مزایای هوای کنار دریا بهره‌ ببرد؛ سبکی که طبقات بالای جامعه بعدها در پیش گرفتند.

حتی در عصر مدرن، وقتی زندگی در شهر مخاطره‌آمیز می‌شد، همیشه بخش‌هایی از جامعه قصد فرار داشته‌اند؛ براساس گفته روپرت سویتینگ، رییس فروش کشوری آژانس املاک نایت فرانک، بعد از حملات ۱۱ سپتامبر نیویورک و بمب‌گذاری ژوییه ۲۰۰۵ لندن، علاقه به املاک روستایی افزایش پیدا کرد.

اما این انتقال‌ها، تا حد زیادی موقت بوده‌است. فرصت استخدام، کسب ثروت و تحصیل که مناطق شهری در اختیار قرار می‌دهند تاثیرگذار است. هم‌چون دیک ویتینگتون [قهرمان داستان فولکلور دیک ویتینگتون و گربه‌اش، که درباره زندگی واقعی ریچارد ویتینگتون بود] هر نسل از جوانان مسحور خیابان‌هایی می‌شوند که در آن‌ها سنگ‌فرش طلا وجود ندارد. اما دنیای بعد از کووید چطور خواهد بود؛ آیا فناوری و امکان کار از راه دور به معنی خروج نهایی خواهد بود؟ اما این تغییرات همیشه تا حد زیادی موقت‌اند.

کرونا ویروسی است که با زندگی شهری تعریف می‌شود. از شهر ووهان چین آغاز شده؛ شهری که ۱۱ میلیون جمعیت دارد. مرگ‌هایی که در شهرهای دنیا اتفاق می‌افتد بیش از مناطق کم‌جمعیت‌تر نیست (فقر بیش از تراکم جمعیت نقش ایفا می‌کند) اما آمارها نشان می‌دهد که شهرها به سختی مورد هجوم قرار گرفته‌اند؛ آخرین آمار سلامت عمومی انگلستان (برای هفته‌ای که ۸ ژوئیه آغاز شد) نشان می‌دهد که بالاترین آمار مرگ در لندن (۶۷۱۵) و پس از آن شمال غرب (۶۵۸۹) و سپس جنوب شرق (۵۲۴۷) بوده‌است.

دیگر مشکلات زندگی در شهر هم در ایام قرنطینه زیر نورافکن قرار گرفته‌است؛ گیر افتادن در ساختمان‌هایی که به‌طور میانگین از حد معمول کوچک‌ترند؛ دسترسی کم به حیاط (۲۱ درصد از لندنی‌ها هیچ حیاط و باغچه‌ای ندارند)؛ افزایش اجاره‌ها (لندن در اروپا گران‌ترین نرخ اجاره را دارد، منچستر سی‌امین شهر و بیرمنگام سی‌وششمین است) و تراکم افراد، امکان حفظ فاصله اجتماعی را دشوار می‌کند. از آن جا که نزدیکی به محل کار قابل چشم‌پوشی می‌شود، و هیچ‌کس قادر نیست از مزایای فرهنگی و غذا استفاده کند، مزایای شهری کمتر به چشم می‌آید.

پیتر دگرفت-جانسون ۲۶ ساله، یکی از کسانی است که به ترک لندن بعد از قرنطینه فکر می‌کند. او شاعر است و به صورت نیمه‌وقت در سینما کار می‌کند. او در سال ۲۰۱۴ برای این که به دانشگاه برود از شهر اسکس به لندن رفت. از آن‌جا که جزء گروهی است که بیشتر در معرض بیماری قرار می‌گیرد، از سه ماه پیش خود را قرنطینه کرده‌است.

پیتر می‌گوید چیزی که ابتدا او را به این شهر جذب کرد این بود که بتواند بخشی از هنرهای در حال توسعه و جامعه فرهنگی باشد و با افراد هم‌فکرش ملاقات کند.

با وجود خاطره‌های عالی که از این شهر دارد، حالا می‌خواهد به اسکس برگردد یا حتی به خارج از کشور برود. او به ایندیپندنت گفت: «من فکر می‌کنم جوانان بسیاری به رفتن فکر می‌کنند.»

این جوان افزود: «من فکر می‌کنم کووید به مردم انگیزه بیشتری داده که شهر را ترک کنند چون نابرابری‌های شدیدی را که قبلا هم وجود داشت پررنگ‌تر کرد. سیاست‌های نژادپرستانه، هزینه بالای زندگی و کمبود خانه مناسب از مشکلات زندگی در این شهر است.»

گریس پاول ۲۸ ساله، ویراستار کتاب که به صورت آزاد کار می‌کند، شش سال پیش به لندن مهاجرت کرد اما حالا به خانه پدرومادرش در کنت برگشته‌است. او فکر نمی‌کند که بعد از همه‌گیری کرونا هم به لندن بازگردد: «من به اندازه کافی در آن شهر رشد کردم و همیشه قدردان آنم. اما نمی‌توانم آن‌جا خانه بخرم. به‌علاوه این‌که از راه دور کار می‌کنم و لازم نیست در آن شهر باشم.»

خلاف پیتر، که قبل از قرنطینه هم به ترک شهر فکر می‌کرده، پائول می‌گوید که نظرش درباره آن‌چه از زندگی می‌خواد به‌کلی عوض شده‌است. او حالا قصد دارد پول جمع کند تا سال ۲۰۲۱ خانه بخرد.

لوسی موس ۳۹ ساله، اهل منچستر و همسرش ساشا هم می‌گویند که پس از قرنطینه در خصوص خواسته‌های خانواده‌شان انعطاف‌پذیرتر شده‌اند: «قبل از قرنطینه ما واقعا مجبور نبودیم به این موضوع فکر کنیم. شهر ما را مشغول کرده‌بود. اما حالا چیزی در این‌جا نمی‌بینیم و تازه فهمیده‌ایم که چقدر دوست داریم به خانواده و دوستان‌مان نزدیک باشیم.»

البته مهاجرت به حومه شهرها فقط خاص دوره کووید نیست: اطلاعات اداره آمار ملی نشان می‌دهد که ۳۴۰ هزار نفر در ۱۲ ماه منتهی به ژوئن ۲۰۱۸ لندن را ترک کرده‌اند و سال قبل از آن، ۳۳۶ هزار نفر از این شهر رفته‌اند (بالاترین آمار از سال ۲۰۱۲). آنتونی چمپیون، پروفسور جغرافیای جمعیت در دانشگاه نیوکاسل به نمودار جمعیت منطقه‌ای اشاره می‌کند که نشان می‌دهد: «افراد جوان احتمال بیشتری دارد که از شهرهایشان خارج شوند تا به رشد شغلی سریع‌تری برسند اما بعد از مدتی که پول جمع کردند شهر را ترک می‌کنند. این اتفاق یا قبل از تشکیل خانواده و بچه‌دارشدن، یا نزدیک بازنشستگی می‌افتد.»

اما اطلاعات محدودی که درباره زمان پس از قرنطینه وجود دارد نشان می‌دهد که ما شاهد یک چرخه عادی جابه‌جایی نیستیم.

براساس اطلاعاتی که شرکت خدمات مشاوره شغلی «فرار از شهر» منتشر کرده، تعداد جست‌وجوکنندگان کار که می‌خواهند از شهر خارج شوند در دو هفته گذشته در مقایسه با مدت زمان مشابه سال ۲۰۱۹ دو برابر شده‌است. از یک‌هزار نفری که ثبت‌نام کرده‌اند، ۵۱ درصد می‌خواهند خارج از پایتخت باشند. این رقم در سال گذشته ۲۰ درصد بود. یک نظرسنجی دیگر که به‌صورت اختصاصی از سوی ایندیپندنت انجام شده نشان می‌دهد که افراد بسیاری، در سنین مختلف و شرایط مختلف زندگی (برخی صاحب‌خانه و برخی مستاجر) به‌دلیل این‌که از راه دور کار‌می‌کنند قصد دارند لندن را ترک کنند.

براساس اطلاعاتی که آژانس ملکی همسپتون منتشر کرده، تعداد خریداران ملک در خارج از پایتخت، که کد پستی لندن را دارند از ماه آوریل تقریبا دوبرابر شده‌است. خریداران بیرمنگام و منچستر هم تمایل زیادی به خانه‌های روستایی نشان می‌دهند.

بنابر اطلاعات نظرسنجی که در ماه مه انجام شده، از هر ده نفر چهار نفر مناطق روستایی را جذاب‌تر از قبل می‌دانند. ۷۱ درصد خریداران جوان تمایل دارند فضاهایی مثل حیاط داشته‌باشند.

اما این موضوع تنها درباره خریداران خانه مصداق ندارد. حتی کسانی که در شهرها خانه دارند، هم‌چون جولیا نیکلاس ۳۳ ساله اهل کنری ووف، تغییر عقیده داده‌اند: «وقتی بچه بودم همیشه آرزو داشتم از شهر کوچکم خارج شوم. در هفت سالگی با مدرسه سفری به لندن رفتم و عاشق این شهر شدم. بوی زیرزمین لندن را در روزهای تابستان دوست داشتم و هنوز هم دوست دارم.»

اما قرنطینه موجب شده که او اولویت‌هایش را دوباره ارزیابی کند. حالا می‌خواهد به برینگتون برود. «بسیاری از دوستانم مثل من فکر می‌کنند. به خصوص آن‌ها که در دهه ۳۰ هستند. می‌بینند که چقدر هزینه زندگی در این‌جا بالاست و فکر می‌کنند که آیا هنوز هم می‌ارزد؟»

برای نیکلاس که می‌تواند از راه دور کار کند، این رویا دست‌یافتنی است. چندین کمپانی بزرگ مستقر در لندن اعلام کرده‌اند که تنظیمات دفترشان را تغییر داده‌اند؛ توییتر می‌گوید که کارکنانش می‌توانند برای همیشه از خانه کار کنند و ۱۳ درصد از کسب‌وکارهای لندن که عضو اتاق بازرگانی لندن‌اند، می‌گویند که کار از خانه را معمول می‌کنند.

البته که برای بسیاری از کارگران با حقوق پایین، گزینه کار کردن برای دفتری که صد مایل دورتر است روی میز نیست. اما برای کسانی که این امکان را دارند، این کار می‌تواند همه چیز را تغییر دهد؟ چمپیون می‌گوید: «گفته می‌شود فناوری جدید می‌تواند به مردم آزادی بدهد تا جایی دور از محل کارشان زندگی کنند و کووید-۱۹ بسیاری از کارهایی که از خانه می‌شود انجام داد را معمول کرده‌است. پس از همه‌گیری، این امکان وجود دارد که افراد بیشتری از خانه کار کنند. این می‌تواند به افزایش حومه‌گرایی و ضدشهرگرایی بیانجامد.»

کوین وارد، پروفسور جغرافیای جمعیت دانشگاه منچستر، موافق است که این آینده فناوری است که ما از دهه‌ها پیش تصورش را داشتیم: «در دهه ۱۹۷۰ این حس وجود داشت که فناوری به ما اجازه می‌دهد کم‌تر و انعطاف‌پذیرتر کار کنیم. از جمله این‌که از خانه کار کنیم. اما این اتفاق هرگز واقعا نیفتاد.»

او ادامه می‌دهد: «اما ادامه این شرایط هم می‌تواند به عدم تساوی جغرافیایی و اجتماعی منجرشود. چون در عمل، همه نمی‌توانند از شهر خارج شوند.»

چمپیون هشدار می‌دهد که این انتقال گسترده، ممکن است با وجود رکود اقتصادی سخت‌تر باشد. تا این‌جا پیش‌بینی می‌شود که شرایط به اندازه بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ یا وخیم‌تر از آن شود. «اگر رکود سختی در راه باشد، شهرها را بیشتر از مناطق دیگر تحت تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است شهروندان با افت قیمت خانه در دام بیفتند.»

بحران‌های اقتصادی گذشته، کمبودهایی را در شهرها موجب شد که موجب است این بار پیش نیاید. با شرایط جدید، که دسترسی به کارهای از راه دور میسر شده، درهای دیگری به روی ما گشوده شده که به‌نظر می‌رسد تجربه گذشته در آینده تکرار نشود.