۱۰۰ سال پیش، در بیست‌ویکمین روز آذرماه ۱۳۰۴، مجلس موسسان رضاخان سردار سپه را به پادشاهی ایران برگزید و مقرر کرد فرزند ارشد ذکور او و جانشینانش، به شرط تولد از مادر ایرانی، ولیعهد و وارث پادشاهی باشند. بدین‌ ترتیب، در این تاریخ پس از خلع دودمان قاجار از سلطنت، عصر پادشاهی سلسله پهلوی در ایران به‌ شکل رسمی آغاز شد.

رضاشاه پهلوی بیست‌وچهارم اسفند ۱۲۵۶ چشم به جهان گشود و هنگام رسیدن به پادشاهی، ۴۷ سال داشت. در آن زمان، او صاحب هفت فرزند بود: شاهدخت فاطمه، ملقب به همدم‌السلطنه، از همسر نخستش مریم سوادکوهی، محمدرضاشاه، شاهدخت اشرف، شاهدخت شمس و شاهپور علیرضا از همسر دومش تاج‌الملوک، شاهپور غلامرضا از همسر سومش توران امیرسلیمانی و شاهپور عبدالرضا از همسر چهارمش عصمت دولتشاهی. در سال‌های بعد، شاهپور محمودرضا، شاهدخت فاطمه و شاهپور حمیدرضا نیز از همسر چهارم او زاده شدند. گزارش حاضر نگاهی دارد به تبارنامه دودمان پهلوی، از نیاکان پدری رضاشاه تا نسل‌های پس از او.

نیاکان رضاشاه و پیشینه خانوادگی

بر پایه یکی از اسناد موجود در مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، نوشته آقابزرگ تهرانی، پدربزرگ رضاشاه با عنوان «...السوادکوهی» معرفی می‌شود. مرادعلی‌خان، جد رضاشاه، صاحب‌منصب فوج سوادکوه بود و در سال ۱۲۷۲ قمری (۱۲۳۵ خورشیدی) در جنگ هرات، در نبرد با نیروهای انگلیسی کشته شد. از او سه پسر و شش دختر به جا ماند. اسامی پسران او عبارت بودند از چراغعلی‌ خان، فضل‌الله‌ خان و عباسعلی‌ خان یاور.

پدر رضاشاه، عباسعلی داداش‌بیگ، به همراه برادر بزرگ‌ترش، فرماندهی فوج سوادکوه را برعهده داشت. محمدرضاشاه پهلوی نیز در کتاب «ماموریت برای وطنم» درباره این پیشینه نظامی می‌نویسد که پدر و جدش در ارتش ایران با سمت افسری خدمت کرده بودند. جد او در یکی از جنگ‌های ایران و افغانستان شجاعت و رشادت مخصوصی نشان داد و پدرش فرماندهی هنگی را که در استان مازندران ساخلو داشت، عهده‌دار بود.

بر اساس اسناد تاریخی، از جمله کتاب «آلاشت، زادگاه اعلیحضرت رضاشاه کبیر»، پدر رضاشاه به سبب مهربانی بسیار نزد اهالی ده به «داداش» شهرت داشت. او چهار بار ازدواج کرد و رضاشاه از همسر چهارم او، نوش‌آفرین آیرملو، به دنیا آمد.

عباسعلی داداش‌بیگ در مجموع ۳۲ فرزند داشت که رضاشاه کوچک‌ترین آن‌ها بود. او در زمانی که رضاشاه تنها ۴۰ روز داشت، در تهران فوت کرد. پس از این واقعه، مادر شاه ایران با نوزاد بیمارش راهی تهران شد و زندگی تازه‌ای را برای خود و فرزندش آغاز کرد.

فرزند رضاشاه از مریم سوادکوهی

رضاشاه در جوانی با دخترعمویش، مریم سوادکوهی، ازدواج کرد و از او صاحب دختری به نام فاطمه، ملقب به «همدم‌السلطنه» شد، اما همسرش خیلی زود از دنیا رفت.

شاهدخت فاطمه پهلوی (۳ اسفند ۱۲۸۱ تا ۱۶ فروردین ۱۳۷۱)، نخستین فرزند رضاشاه، در دوران پادشاهی پدرش کمتر در مجامع رسمی دیده می‌شد و بیشتر اوقاتش را کنار نامادری‌اش، تاج‌الملوک، که به او نزدیک بود، می‌گذراند. او با هادی آتابای ازدواج کرد و سه فرزند به نام‌های امیررضا، سیروس و سیمین به دنیا آورد.

شاهدخت فاطمه پهلوی پس از انقلاب ۵۷ در ایران ماند و چندین بار از سوی عوامل حکومت تحت آزار و فشار قرار گرفت. او سرانجام سال ۱۳۷۱ درگذشت. پیکرش در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شده است.

فرزندان رضاشاه از تاج‌الملوک آیرملو

رضاشاه سال ۱۲۹۵ با تاج‌الملوک آیرملو، دختر یاور آیرملو، ازدواج کرد که حاصل این پیوند چهار فرزند بود.

شاهدخت شمس پهلوی (۶ آبان ۱۲۹۶‌ تا ۱۰ اسفند ۱۳۷۴) که از همسر دومش، مهرداد پهلبد، صاحب سه فرزند به نام‌های شهباز، شهریار و شهرآزاد شد.

محمدرضاشاه پهلوی (۴ آبان ۱۲۹۸‌ تا ۵ مرداد ۱۳۵۹) دومین پادشاه دودمان پهلوی بود.

شاهدخت اشرف پهلوی (۴ آبان ۱۲۹۸‌ تا ۱۷ دی ۱۳۹۴)، دوقلوی محمدرضاشاه، از چهره‌های برجسته و تاثیرگذار در عرصه سیاسی و اجتماعی دوران پهلوی به شمار می‌رفت. او سه بار ازدواج کرد و سه فرزند به نام‌های شهرام، شهریار و آزاده داشت.

شاهپور علیرضا پهلوی (۱۶ شهریور ۱۳۰۱ تا ۲۰ آبان ۱۳۳۲)، چهارمین فرزند رضاشاه و تاج‌الملوک، که تحصیلات نظامی داشت و در جوانی بر اثر سقوط هواپیما درگذشت. از او پسری به نام علی ‌پاتریک پهلوی به جا ماند.

فرزندان رضاشاه از توران امیرسلیمانی و عصمت دولتشاهی

رضاشاه پس از ازدواج با تاج‌الملوک، با توران امیرسلیمانی پیوند زناشویی بست و از او پسری به دنیا آمد که شاهپور غلامرضا پهلوی نام گرفت. شاهپور غلامرضا افسر ارشد نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی ایران بود و تا درجه سرلشکری ارتقا یافت. او ششمین فرزند رضاشاه و تنها فرزندش از توران امیرسلیمانی بود. از او پنج فرزند به نام‌های مهرناز، بهمن، مریم، آذر و بهرام به جا مانده است.

رضاشاه پس از جدایی از توران امیرسلیمانی، با عصمت دولتشاهی ازدواج کرد که از این ازدواج چندین فرزند به دنیا آمدند: شاهپور عبدالرضا، شاهپور احمدرضا، شاهپور محمودرضا، شاهدخت فاطمه و شاهپور حمیدرضا.

شاهپور عبدالرضا پهلوی (۹ مهر ۱۳۰۳‌ تا ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۳)، هفتمین فرزند و چهارمین پسر رضاشاه و نخستین فرزند او از عصمت دولتشاهی بود. از او دو فرزند به نام‌های کامیار و سروناز به جا ماند.

شاهپور احمدرضا پهلوی (۱۳۶۰ــ۱۳۰۴)، هشتمین فرزند و پنجمین پسر رضاشاه و دومین فرزند او از عصمت دولتشاهی بود. او پس از انقلاب ۱۳۵۷ به همراه خانواده‌اش ایران را ترک کرد و در فرانسه بر اثر سرطان خون درگذشت. اسامی فرزندان او عبارت‌اند از: شاهرخ، شهلا، شاهین، شهرناز و پریناز.

شاهپور محمودرضا پهلوی (۱۳۷۹ــ ۱۳۰۵) نهمین فرزند رضاشاه و سومین فرزند او از عصمت دولتشاهی بود.

شاهدخت فاطمه پهلوی (۸ آبان ۱۳۰۷‌ تا ۱۲ خرداد ۱۳۶۶) دهمین فرزند رضاشاه و دختر او از عصمت دولتشاهی، در تهران به دنیا آمد و پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد. او سال ۱۳۶۶ در لندن بر اثر سرطان درگذشت. نام فرزندانش عبارت‌اند از: کیوان، داریوش، رعنا، پری، کامبیز و رامین.

شاهپور حمیدرضا پهلوی (۱۳ تیر ۱۳۱۱ تا ۲۱ تیر ۱۳۷۱) یازدهمین و آخرین فرزند رضاشاه بود که در سال ۱۳۳۰ با مینو دولتشاهی، دخترعموی مادرش، ازدواج کرد و صاحب دختری به نام نیلوفر پهلوی شد. سپس با هما خامنه ازدواج کرد و دو فرزند به نام‌های نازک و بهزاد از او داشت. او از حوری خامنه هم پسری به نام جعفر داشت.

فرزندان محمدرضاشاه پهلوی

رضاشاه پس از ۱۶ سال سلطنت، با اشغال ایران به دست نیروهای متفقین در سوم شهریور ۱۳۲۰، ناچار شد از پادشاهی کناره‌گیری کند.

محمدرضاشاه که در پی پادشاهی پدرش، در هفت‌ سالگی به ولیعهدی رسیده بود، دومین پادشاه ایران از دودمان پهلوی شد. او نخستین بار سال ۱۳۱۷ در ۲۰ سالگی با فوزیه فواد، شاهدخت مصری، ازدواج کرد که ۱۰ سال بعد به جدایی انجامید.

شاهدخت شهناز پهلوی (زاده ۵ آبان ۱۳۱۹)، نخستین فرزند محمدرضا پهلوی و فوزیه، از یک‌ سو به خاندان سلطنتی پهلوی و از سوی دیگر به خاندان پادشاهی مصر تعلق داشت. پدربزرگ پدری‌اش رضاشاه، بنیان‌گذار سلسله پهلوی و مادربزرگ پدری‌اش تاج‌الملوک آیرملو، ملکه ایران بودند. از سوی مادر نیز به دودمان محمدعلی پاشا وابسته بود؛ ملک فواد یکم پدربزرگ مادری و نازلی صبری مادربزرگ مادری او بودند و دایی‌اش ملک فاروق آخرین پادشاه مصر پیش از انقلاب ۱۹۵۲ بود.

شاهدخت شهناز پهلوی سال ۱۳۳۶ با اردشیر زاهدی، فرزند فضل‌الله زاهدی، ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دختری به نام مهناز بود. این زندگی مشترک پس از هفت سال به جدایی انجامید. او سپس در سال ۱۳۴۹ با خسرو جهانبانی، فرزند امان‌الله جهانبانی، ازدواج کرد و از او صاحب پسری به نام کیخسرو و دختری به نام فوزیه شد. این پیوند تا زمان درگذشت خسرو جهانبانی در سال ۱۳۹۳ ادامه داشت.

محمدرضاشاه پهلوی هفت سال پس از جدایی از فوزیه، با ثریا اسفندیاری بختیاری ازدواج کرد، اما از این ازدواج صاحب فرزندی نشد.

سومین همسر او، شهبانو فرح دیبا، مادر چهار فرزند محمدرضاشاه است: شاهزاده رضا، شاهدخت فرحناز، شاهزاده علیرضا و شاهدخت لیلا پهلوی. در میان این فرزندان، شاهزاده رضا پهلوی به ولیعهدی برگزیده شد.

شاهدخت فرحناز پهلوی (زاده ۱۲ آبان ۱۳۴۲)، دومین فرزند محمدرضاشاه و شهبانو فرح و بزرگ‌ترین دختر این زوج است. او دوران کودکی و نوجوانی خود را در ایران گذراند و پس از انقلاب ۱۳۵۷ همراه خانواده به خارج از کشور مهاجرت کرد.

شاهدخت لیلا پهلوی در حدود ۹ سالگی ایران را ترک کرد. او رابطه عاطفی عمیقی با پدرش داشت و در مصر شاهد مرگ او بود. این تجربه‌ها، در کنار فشارهای تبعید، او را به افسردگی مبتلا کرد. شاهدخت لیلا روز یکشنبه ۱۰ ژوئن ۲۰۰۱ (۲۰ خرداد ۱۳۸۰) در سن ۳۱ سالگی درگذشت و در گورستان پاسی پاریس، کنار آرامگاه مادربزرگش فریده قطبی، به خاک سپرده شد.

شاهزاده علیرضا پهلوی، سومین فرزند محمدرضاشاه و شهبانو فرح، به یاد عموی درگذشته‌اش، ‌علیرضا نام گرفت. او هنگام وقوع انقلاب، ۱۲ سال داشت. نبود امکان بازگشت به ایران، بیماری و درگذشت پدر که به او وابستگی عاطفی عمیقی داشت و فشارهای مداوم بر خانواده پهلوی و سپس مرگ خواهرش لیلا، همگی به افسردگی شدید او انجامیدند؛ افسردگی‌ که هرگز از آن رهایی نیافت.

علیرضا پهلوی ۱۴ دی ۱۳۸۹ در منزل شخصی‌اش به زندگی خود پایان داد. او هنگام مرگ ۴۴ سال داشت. از او دختری به جای ماند که پس از درگذشت پدر متولد شد. نام شریک زندگی و مادر این کودک رها دیده‌ور و نام دخترشان شاهدخت ایریانا لیلا پهلوی است.

فرزندان شاهزاده رضا پهلوی

شاهزاده رضا پهلوی (زاده ۹ آبان ۱۳۳۹)، فرزند ارشد پادشاه فقید ایران، محمدرضا پهلوی و شهبانو فرح پهلوی است.

او همسرش، یاسمین اعتماد امینی، را نخستین بار در فرودگاه واشنگتن دی‌سی ملاقات کرد و یک سال بعد از آشنایی، در ۲۲ خرداد ۱۳۶۵ (ژوییه ۱۹۸۶)، در شهر گرینویچ ایالت کنتیکت با او ازدواج کرد. هنگام ازدواج، شاهزاده ۲۵ ساله و بانو یاسمین ۱۷ ساله و در آستانه پایان دبیرستان بود. این زوج سه دختر دارند؛ شاهدخت نور، متولد ۱۴ فروردین ۱۳۷۱، شاهدخت ایمان، متولد ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ و شاهدخت فرح، متولد ۲۷ دی ۱۳۸۲ که اکنون در آمریکا زندگی می‌کنند.