با اوج‌گیری تلاش‌های دیپلماتیک ایالات متحده برای پیشبرد روند صلح در جنگ اوکراین، مجموعه‌ای از دیدارها و مذاکرات در آمریکا، اروپا و روسیه در دو روز گذشته شکل گرفته که اکنون نگاه‌ها را به دیدار حساس استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری آمریکا، با ولادیمیر پوتین در مسکو دوخته است.

کرملین اعلام کرد این دیدار بعدازظهر روز سه‌شنبه دوم دسامبر (۱۱ آذر) برگزار خواهد شد؛ جلسه‌ای که به گفته مقام‌های آمریکایی و اوکراینی، برای سنجش امکان‌پذیری توافقی بر پایه نسخه اصلاح‌شده طرح صلح واشنگتن اهمیت تعیین‌کننده دارد.

به گفته دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، ویتکاف «در نیمه دوم روز» با پوتین ملاقات خواهد کرد. او تاکید کرد روسیه قصد دارد روند گفت‌وگوها، بی‌حاشیه و دور از رسانه‌ها باقی بماند. ویتکاف که همراه با جارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ به مسکو می‌رود، پیش‌تر در چندین دور گفت‌وگو میان واشنگتن، کی‌یف و مسکو نقش محوری داشته است و این سفر، ششمین حضور او در روسیه از ژانویه تاکنون است.

این دیدار در ادامه مذاکرات فشرده‌ای است که یک روز پیش در فلوریدا میان هیئت‌های آمریکایی و اوکراینی برگزار شد. دو طرف در میامی بر سر نسخه‌ای ۱۹ بندی از طرح صلح گفت‌وگو کردند. این نسخه یک هفته پیش در ژنو و پس از کاهش طرح اولیه ۲۸ بندی تدوین شده بود. طرح نخست که گفته می‌شد مورد استقبال کرملین است، نگرانی‌های گسترده‌ای در کی‌یف و میان متحدان اروپایی ایجاد کرده بود.

مقام‌های آمریکایی و اوکراینی در فلوریدا این گفت‌وگوها را «سازنده و مفید» توصیف کردند، هرچند هیچ‌یک درباره جزئیات دقیق توافق احتمالی توضیح ندادند. طبق گزارش منابع آگاه، در گفت‌وگوهای فلوریدا چند مسئله کلیدی همچنان حل‌نشده باقی مانده است. یکی از پیشنهادهای مطرح‌شده از سوی آمریکا، تبدیل منطقه دونباس به «منطقه‌ای غیرنظامی» و تحت مدیریت روسیه، اما بدون استقرار نیروهای نظامی بوده است.

مسئله تمایل اوکراین برای پیوستن به ناتو نیز همچنان یکی از محورهای اختلاف‌برانگیز محسوب می‌شود و در این مرحله پیشرفتی در آن گزارش نشده است. موضوع دارایی‌های بلوکه‌شده روسیه در غرب هم در این گفت‌وگوها مطرح شده و به گفته منابع مطلع، «موضوعی کلیدی» برای کرملین است.

در مسئله اصلی جنگ، یعنی درخواست روسیه برای عقب‌نشینی اوکراین از مناطق اشغالنشده دونباس، نشانه‌ای از تغییر موضع دیده نشده است. بر اساس آنچه از مذاکرات میامی منتشر شده، روسیه همچنان حاضر نیست درباره آتش‌بس بحث کند و اوکراین نیز نمی‌پذیرد که از قلمرو خود عقب‌نشینی کند. با وجود این، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، پس از نشست فلوریدا آن را «جلسه‌ای بسیار سازنده و مفید» عنوان کرد و گفت مسیر مذاکرات «پیچیده و حساس» است.

هم‌زمان با این تلاش‌ها، ولودیمیر زلنسکی، رئيس‌جمهوری اوکراین امروز دوشنبه در پاریس با امانوئل مکرون دیدار کرد؛ دیداری که به‌گفته زلنسکی، بخشی از «یک روز بسیار مهم» برای دیپلماسی، دفاع و انرژی کشورش است. زلنسکی که قرار است پس از پاریس راهی دوبلین شود، اعلام کرد گزارش اولیه‌ای از گفت‌وگوهای فلوریدا دریافت کرده و منتظر توضیح کامل مذاکره‌کنندگان اوکراینی است. او گفت گزارش‌های اولیه نشان می‌دهد جلسه «بسیار سازنده» بوده، اما «چند موضوع سخت» همچنان باقی است.

هم‌زمان، وزرای خارجه اوکراین و فرانسه نیز در پاریس درباره همکاری‌های دفاعی و روند مذاکرات گفت‌وگو کردند. ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، با اشاره به مرزهای به رسمیت شناخته‌شده اوکراین در سال ۱۹۹۱، تاکید کرد که دونباس و کریمه نیز جزو همان مرزها هستند و «اوکراین فقط به اوکراینی‌ها تعلق دارد.» از سوی دیگر، کمیسیون اروپا اعلام کرد در روزهای اخیر تماس‌هایی در سطوح مختلف درباره مذاکرات صلح صورت گرفته و بروکسل در حال انتقال «نگرانی‌ها و منافع مستقیم خود» به طرف‌های مذاکره است.

در همین فضا، خبرگزاری العربیه نیز از قول منابع آگاه گزارش داد که بحث‌ها در فلوریدا گرچه «مثبت و ثمربخش» بوده، اما نیازمند ادامه گفت‌وگوهاست. همچنین دونالد ترامپ طی سخنانی در جریان پرواز با هواپیمای ریاست‌جمهوری گفت «فرصت خوبی» برای رسیدن به توافق وجود دارد.

با این حال، تردیدهای جدی درباره موضع نهایی پوتین باقی است. او هفته گذشته گفته بود ممکن است با «برخی عناصر» طرح آمریکا موافقت کند، اما هم‌زمان هشدار داده که اگر کی‌یف شرایط او برای آتش‌بس را نپذیرد، نیروهای روسیه عملیات خود در دونباس را ادامه خواهند داد. پسکوف نیز گفت که تاثیر استعفای آندری یرماک، رئیس دفتر زلنسکی، بر روند مذاکرات «بعدا مشخص خواهد شد.»

مجموعه این تحرکات نشان می‌دهد که روند صلح وارد مرحله‌ای پرشتاب و حساس شده است، اما هم‌چنان با موانع جدی روبه‌رو است که شامل مواردی همچون اختلاف درباره وضعیت دونباس، مسئله ناتو، دارایی‌های مسدودشده روسیه و یا عدم تمایل کرملین برای مذاکره درباره آتش‌بس می‌شود. در چنین شرایطی، نشست پیش‌رو میان ویتکاف و پوتین در مسکو ممکن است سرنوشت دور تازه ابتکارهای صلح را رقم بزند یا بار دیگر نشان دهد که فاصله میان مواضع طرفین همچنان پرنشدنی است.