گزارش جدید درباره آینده عربستان سعودی نشان می‌دهد که با نزدیک شدن به دهمین سالگرد آغاز برنامه «چشم‌انداز ۲۰۳۰»، تحول‌های اقتصادی و فناوری این کشور به‌سرعت در جریان است.
خالد عظیم در مقاله‌ای که در وب‌سایت شورای آتلانتیک منتشر شده است، می‌نویسد این موضوع به‌ویژه پس از دیدارهای شاهزاده محمد بن سلمان با دونالد ترامپ و اعلام سرمایه‌گذاری یک تریلیون دلاری عربستان سعودی در آمریکا و دریافت فناوری‌های پیشرفته آمریکایی، ازجمله تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی و سامانه‌های انرژی و فناوری، برجسته شد. پرسش کلیدی این است که آیا عربستان سعودی می‌تواند هم‌زمان واردکننده و صادرکننده سرمایه، فناوری، انرژی، ایده و استعداد باشد و در عین حال نتایج مالی مثبت و جامعه‌ای پایدار ایجاد کند؟
چشم‌انداز ۲۰۳۰ که بر سه ستون جامعه پویا، اقتصاد شکوفا و دولت بلندپرواز بنا شده است، اکنون در آستانه ده سالگی قرار دارد. هدف اصلی این طرح کاهش وابستگی اقتصاد به ترکیبات هیدروکربن و ایجاد اقتصادی تاب‌آور، نوآور و عادلانه است.
به‌رغم چالش‌ها، نتایج قابل‌توجه است. طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی (GDP) واقعی غیرنفتی در سال ۲۰۲۴ حدود ۴.۵ درصد رشد داشت و پس از بازنگری، اکنون ۷۶ درصد اقتصاد عربستان سعودی غیرنفتی است. بانک جهانی نیز افزایش مشارکت اقتصادی زنان را چشمگیر توصیف کرده است و می‌گوید مشارکت زنان از ۱۷.۴ درصد در سال ۲۰۱۷ به حدود ۳۶ درصد در اوایل سال ۲۰۲۳ رسیده است.
پیشرفت اقتصادی و مرز بعدی
طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد عربستان در سال ۲۰۲۴ به‌رغم نوسان‌های جهانی، ۱.۳ درصد رشد کرد و فعالیت‌های غیرنفتی نیز ۴.۳ درصد افزایش داشت که روند متنوع‌سازی بلندمدت اقتصاد را تقویت می‌کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اقتصاد دیجیتال عربستان سعودی شتاب گرفته است و طبق داده‌های سازمان کل آمار، فناوری اطلاعات و ارتباطات، اکنون حدود ۱۵.۶ درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد.
گردشگری نیز به‌عنوان یک محرک بزرگ غیرنفتی در حال ظهور است؛ چشم‌انداز ۲۰۳۰ سهم ۱۰ درصدی گردشگری در تولید ناخالص داخلی و ایجاد ۱.۶ میلیون شغل تا سال ۲۰۳۰ را مدنظر دارد. سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم نیز روندی افزایشی دارد و هدف رسیدن به ۵.۷ درصد تولید ناخالص داخلی تعیین شده است و وزارت سرمایه‌گذاری از ادامه رشد خبر می‌دهد.
روند رشد آینده عربستان سعودی بیش از پیش بر صنایع دانش‌بنیان مانند هوش مصنوعی، فناوری مالی، زیست‌فناوری، انرژی نسل آینده و محاسبات پیشرفته استوار است. مزیت‌هایی مانند انرژی ارزان، ذخایر سرمایه‌ای گسترده، زمین‌های گسترده برای فعالیت صنعتی و بهبود مقررات موجب شده است که انتقال دانش از طریق همکاری‌های پژوهشی، سرمایه‌گذاری مشترک و پروژه‌های جهانی سرعت گیرد. در مجمع سرمایه‌گذاری اخیر، ایلان ماسک اعلام کرد شرکت اکس‌ای‌آی با همکاری شرکت سعودی هیوماین یک مرکز داده عظیم در عربستان سعودی ایجاد خواهد کرد. در همین رویداد، استیو شوارتزمن، سرمایه‌دار آمریکایی و مدیر اجرایی شرکت بلک‌استون نیز از برنامه ساخت مراکز داده هوش مصنوعی در عربستان سعودی با همکاری ایرترانک خبر داد.
سرمایه انسانی: مسیر حیاتی موفقیت
شاید مهم‌ترین عامل در پایداری بلندمدت چشم‌انداز ۲۰۳۰ سرمایه انسانی باشد. حدود ۷۰ درصد شهروندان سعودی زیر ۳۵ سال سن دارند و همان‌طور که شاهزاده محمد بن سلمان گفته است، بزرگ‌ترین دارایی این کشور «زیرِ زمین نیست؛ در مردم است». این نسل به‌دنبال مهارت‌های قابل‌ارائه به بازار، هدف، اصالت و ارتباط جهانی است.
مشارکت زنان افزایش یافته و هدف برنامه «توسعه قابلیت انسانی» در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ اصلاحات آموزشی و یادگیری مادام‌العمر است.
در نهایت، رقابت جهانی برسر استعدادها شدت گرفته است. اگر ریاض بتواند با بهبود کیفیت زندگی، مالیات رقابتی و مسیرهای شغلی معتبر به قطب منطقه‌ای جذب استعداد تبدیل شود، جایگاهش را به‌عنوان پایتخت تجاری خاورمیانه تثبیت خواهد کرد.
