عربستان سعودی با برنامه‌ریزی برای ساخت برجی به بلندی دو کیلومتر در ریاض، در مسیر جاه‌طلبانه خود برای تحقق چشم‌انداز ۲۰۳۰ گامی بلند برمی‌دارد؛ برنامه‌ای که هدفش تنوع‌بخشی به اقتصاد، کاهش وابستگی به نفت و تبدیل این کشور به قطب جهانی تجارت و گردشگری است.
برج افراشته «رایز تاور» (Rise Tower) قرار است به‌عنوان عنصر مرکزی پروژه نورت پل (North Pole Project) ساخته شود که طرحی عظیم به وسعت ۳۰۶ کیلومتر مربع در شمال شهر ریاض است.
البته این پروژه صرفا یک طرح معمولی در حوزه املاک و مستغلات نیست؛ بلکه به‌عنوان شهری آینده‌نگر طراحی می‌شود که پایداری زیست‌محیطی، فناوری هوشمند و انرژی‌های تجدیدپذیر در قلب آن قرار دارند و محله‌های مسکونی، مراکز تجاری، بناهای فرهنگی و مراکز آموزشی در قالب یک اکوسیستم به‌هم‌پیوسته در هم تنیده خواهند شد.
در این میان، «رایز تاور» نیز نقشی فراتر از یک سازه خواهد داشت و قرار است به‌عنوان شهری عمودی (vertical city) عمل کند که توجه جهانی را به خود جلب می‌کند و به محور اصلی دگرگونی شهری ریاض تبدیل می‌شود.
به گزارش پارامتریک آرشیتکت، عربستان سعودی مدت‌ها است که یکی از رقبای اصلی در رقابت جهانی برای ساخت سازه‌های مرتفع و جسورانه به‌شمار می‌رود، اما رایز تاور نماد تعهد تازه پادشاهی سعودی برای فراتر رفتن از انتظارات و تلاشی برای نشان دادن پایداری، عزم و توانایی خلق نمادهای بین‌المللی جدید است.
پشت این پروژه عظیم، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی (Public Investment Fund - PIF) قرار دارد؛ همان نهادی که پشت بسیاری از پروژه‌های جاه‌طلبانه این کشور از جمله شهر آینده‌نگر نئوم (NEOM) و پروژه دریای سرخ (Red Sea Project) است.
براورد می‌شود هزینه ساخت این برج حدود پنج میلیارد دلار باشد که همین آن را به یکی از جذاب‌ترین و بلندپروازانه‌ترین پروژه‌ها در مجموعه سرمایه‌گذاری‌های رو‌به‌گسترش این صندوق تبدیل کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مهندسی ناممکن‌ها
این پروژه نمادی از تلاش عربستان سعودی برای مهندسی ناممکن است؛ چالشی فنی و معماری که هدف آن نه‌تنها شکستن رکوردها، بلکه بازتعریف آینده شهرسازی و پایداری در قرن ۲۱ است.
جاه‌طلبی برای ساخت برجی که دو کیلومتر از سطح زمین ارتفاع دارد، نقطه عطفی در تاریخ معماری به شمار می‌آید که تحقق آن مستلزم مواجهه و غلبه بر پیچیده‌ترین چالش‌های مهندسی و طراحی معاصر است، زیرا ساختمانی در این مقیاس باید بتواند در برابر بادهای شدید مقاومت کند، بر سیستم‌های پی‌ریزی بی‌سابقه تکیه داشته باشد تا وزن عظیم آن را تحمل کند، از مصالحی بهره ببرد که در برابر گرمای بسیار بالای منطقه مقاوم باشند و برای جابه‌جایی عمودی هم راهکارهایی نوآورانه ارائه دهد تا هزاران نفر بتوانند در صدها طبقه به‌صورت کارآمد رفت‌وآمد کنند.
به این ترتیب پروژه رایز تاور بیش از آنکه صرفا تلاشی برای ساخت برجی بلندتر از همیشه باشد، آزمونی برای توانایی معماری در بازتعریف مرزهای فناوری، سکونت انسانی و زندگی شهری است.
باد و ارتعاش
در چنین ارتفاعی، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها مقاومت در برابر بارهای بادی و لرزش‌های ناشی از آن است. بادهایی که در ارتفاعات بالا جریان دارند، می‌توانند باعث نوسان‌های قابل‌توجه در سازه شوند و احساس حرکت یا سرگیجه را در ساکنان ایجاد کنند.
برای مقابله با این پدیده، مهندسان باید از طراحی‌های آیرودینامیکی ویژه، میراگرهای جرمی تنظیم‌شده (Tuned Mass Dampers) و فناوری‌های جذب ارتعاش استفاده کنند تا پایداری و آسایش در داخل ساختمان حفظ شود.
هرچه ارتفاع یک ساختمان بیشتر می‌شود، میزان تاثیر باد بر آن نیز افزایش می‌یابد. در مورد این برج، مهندسان در حال بررسی اشکال آیرودینامیکی‌اند که بتوانند جریان باد را منحرف کند تا نیروهای بادی به‌جای برخورد مستقیم، به اطراف هدایت شوند. از سوی دیگر، ایده‌هایی مانند ادغام توربین‌های بادی در طراحی ساختمان نیز مطرح است تا از نیروی طبیعی باد به‌عنوان منبع انرژی تجدیدپذیر استفاده شود؛ اقدامی که می‌تواند هم پایداری سازه را افزایش دهد و هم آن را از نظر زیست‌محیطی پایدارتر کند.
پی‌ریزی برای تحمل وزن بی‌سابقه
این برج با دو کیلومتر بلندی، سنگین‌تر از هر سازه‌ای خواهد بود که تاکنون ساخته شده است. بنابراین پی آن باید قادر به تحمل بارهای عمودی و جانبی بی‌سابقه باشد.
پی‌های سنتی عمیق برای چنین سازه‌ای کافی نیستند و به همین دلیل، مهندسان احتمالا سیستمی طراحی خواهند کرد که بار ساختمان را بر سطحی بسیار وسیع توزیع کند و هم‌زمان تا اعماق زمین لنگر بیندازد.
مطالعات ژئوتکنیکی پیشرفته خاک بیابانی ریاض در تعیین نوع پی نقش حیاتی خواهد داشت. پی که بتواند هم وزن عظیم سازه و هم نیروهای ناشی از باد و زلزله را تحمل کند، پایه اصلی ایمنی و ماندگاری این پروژه برای نسل‌های آینده خواهد بود.
سازگاری با اقلیم بیابانی
این برج باید با شرایط آب‌وهوایی ریاض هم سازگار شود؛ جایی که دما در تابستان می‌تواند به بیش از ۵۰ درجه سانتی‌گراد برسد و اختلاف دمای شب و روز زیاد است.
مهندسان همچنین باید به سراغ نوآوری‌های خنک‌سازی، تهویه و مصالح مقاوم در برابر حرارت می‌روند تا این چالش اقلیمی بزرگ را پشت سر بگذارند. مصالح مورداستفاده در ساخت هم باید بتوانند در برابر چرخه مداوم انبساط و انقباض حرارتی مقاومت کنند، بدون آنکه در گذر زمان تضعیف شوند. شیشه، فولاد و بتن باید به گونه‌ای طراحی شوند که در برابر تنش‌های حرارتی مقاوم باشند، در حالی که پوسته خارجی ساختمان باید نقش عایق حرارتی و محافظ در برابر شرایط بیرونی را ایفا کند.
پایداری زیست‌محیطی نیز در این بخش اهمیت دارد؛ استفاده از سایه‌بان‌ها و سطوح بازتاب‌دهنده نور خورشید می‌تواند مصرف انرژی را کاهش دهد و در عین حال دمای داخلی را مطبوع و قابل‌تحمل نگه دارد.
جابه‌جایی درون برج
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در برج، انتقال سریع و کارآمد انسان‌ها در ساختمانی به ارتفاع دو کیلومتر است. سیستم آسانسورهای سنتی برای چنین مسافتی طراحی نشده‌اند و پس از طی ارتفاعی مشخص، کابل‌های آسانسور بیش از حد سنگین و ناکارآمد می‌شوند. به همین دلیل، مهندسان در حال بررسی فناوری‌های نوینی مانند آسانسورهای مغناطیسی‌اند که می‌توانند به‌صورت عمودی و افقی حرکت کنند.
همچنین از کابین‌های چندطبقه‌ای (Multi-deck cabins) استفاده خواهد شد تا در هر نوبت، افراد بیشتری بتوانند جابه‌جا شوند و زمان انتظار به حداقل برسد.
نماد بعدی ریاض
ریاض هم‌اکنون هم در حال از سر گذراندن تحولاتی سریع در صنعت، فرهنگ و زیرساخت‌ها است. افزوده شدن رایز تاور به این چشم‌انداز روند دگرگونی پایتخت پادشاهی سعودی را شتاب خواهد بخشید و ریاض را در جایگاه یکی از شهرهای پیشرو جهان قرار خواهد داد.
این برج با قد برافراشتن بر فراز افق بیابان، ما را دعوت می‌کند تا شیوه‌های تازه‌ای از زندگی، کار و ارتباط در شهرهای عمودی آینده را تصور کنیم. آیا این برج به نمادی فرهنگی همچون برج ایفل در پاریس تبدیل خواهد شد، یا به نماد نوسازی و نوآفرینی مانند برج خلیفه در دبی؟
تنها زمان پاسخ خواهد داد، اما یک چیز قطعی است: رایز تاور مرزهای معماری را به چالش می‌کشد و ما را به فراتر از آنچه تاکنون ممکن می‌پنداشتیم، می‌برد.
