با اعلام رییس جمهوری آمریکا مبنی بر توافق اسرائیل و حماس بر سر «مرحله نخست» طرح صلح، نگاه‌ها امروز به قاهره دوخته شده است؛ جایی که بناست متن توافق حوالی ساعت ۱۲ ظهر به وقت اسرائیل امضا شود و بلافاصله زمینه اجرایی شدن آتش بس در غزه را فراهم آورد. وزارت خارجه قطر، از میانجی‌های کلیدی در کنار مصر و ترکیه نیز شامگاه چهارشنبه تایید کرد که طرفین «روی همه مفاد و سازوکارهای اجرای مرحله اول» به تفاهم رسیده‌اند.
در این چارچوب، مرحله نخست توافق شامل تبادل اسرا و گروگان‌ها و عقب‌نشینی مرحله‌ای نیروهای اسرائیلی به خطوط توافق شده است. به گفته منابع آمریکایی و اسرائیلی، تمام گروگان‌های باقیمانده در غزه آزاد خواهند شد؛ از میان حدود ۴۸ گروگان، ۲۰ نفر زنده تلقی می‌شوند. در مقابل، اسرائیل ۲۵۰ زندانی محکوم به حبس ابد و حدود ۱۷۰۰ فلسطینی بازداشت شده پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را آزاد می‌کند. این مبادله در طی ۷۲ ساعت از آغاز اجرای توافق کلید می‌خورد. تاکید بر آزادی زندانیان با احکام سنگین و بازداشتی‌های دو سال گذشته در گزارش‌های بین المللی بازتاب یافته است.
بعد انسانی و تدارکات کمک رسانی نیز از همان ساعات نخست آتش‌بس پررنگ است. بر اساس اظهارات منابع درگیر در مذاکرات که توسط رسانه‌های بین المللی بازتاب یافته، حداقل ۴۰۰ کامیون کمک طی پنج روز اول هر روز وارد غزه می‌شود و در روزهای بعد این عدد افزایش خواهد یافت.
سازوکار توزیع امداد بنا است بدون مداخله طرفین، از طریق سازمان ملل، آژانس‌های وابسته و هلال احمر انجام شود. همزمان، بازگشت آوارگان از جنوب به شهر غزه و شمال نوار غزه از لحظه اجرای توافق بلامانع خواهد بود.
در سطح میدانی، نقشه‌ای که کاخ سفید طی روزهای گذشته منتشر کرد، «خط اولیه عقب نشینی» نیروهای اسرائیلی را نشان می‌دهد؛ خطی طولی از شمال به جنوب که در آن برخی نقاط از جمله رفح و کریدور فیلادلفی در جنوب و بیت حانون در شمال در این مرحله تحت کنترل اسرائیل باقی می‌مانند و خروج از مراکز پرجمعیت به صورت مرحله‌ای و «زمان نامشخص» پیش بینی شده است.
رسانه‌های اسرائیلی و منطقه‌ای در واکنش به این نقشه، بر ابهام جدول زمانی خروج کامل و «ثابت نبودن» خطوط کنترل تاکید کرده‌اند.
زمان‌بندی اجرایی نیز روشن‌تر شده است: به روایت منابع مطلع که چند رسانه بین المللی نقل کرده‌اند، امضای رسمی حوالی ظهر امروز (۱۲ به وقت اسرائیل) انجام می‌شود و آتش بس «از لحظه امضا» روی زمین لازم الاجرا خواهد بود؛ سپس پنجره ۷۲ ساعته برای اجرای تبادل آغاز می‌شود. کابینه اسرائیل نیز قرار است در همان روز تشکیل جلسه دهد تا امضا را رسمیت بخشد.
مسیر سیاسی پس از مرحله اول از هم اکنون موضوع مذاکرات بعدی است. مقام‌های حماس به رسانه‌ها گفته‌اند گفت وگو درباره مرحله دوم «بلافاصله» بعد از آغاز اجرای مرحله نخست شروع می‌شود؛ مرحله‌ای که به طور خلاصه به «تثبیت آتش بس، تداوم عقب نشینی ها و ترتیبات حکمرانی انتقالی» گره خورده است.
طرح ۲۰ بندی کاخ سفید که اواخر سپتامبر رونمایی شد، چارچوب بزرگ‌تری را ترسیم می‌کند: آتش بس فوری، بازگشت همه گروگان‌ها (زندگان و پیکرها)، خلع سلاح حماس و حاکمیت موقت تکنوکرات های فلسطینی تحت نظارت یک مرجع انتقالی بین المللی موسوم به «شورای صلح».
در این طرح، دونالد ترامپ ریاست شورا را بر عهده خواهد داشت و تونی بلر نخست وزیر پیشین بریتانیا نیز از چهره‌های درگیر در طراحی و رایزنی‌های این چارچوب معرفی شده است. این معماری تا «تکمیل اصلاحات» از سوی تشکیلات خودگردان فلسطین و بازگشت اداره غزه به رام الله ادامه می‌یابد.
در همین متن رسمی، دو بند جنجالی نیز به چشم می‌خورد: نخست، عفو عمومی برای اعضای حماس که سلاح را زمین بگذارند و به همزیستی مسالمت آمیز متعهد شوند؛ و دوم، عبور امن به کشورهای ثالث برای آن دسته که بخواهند غزه را ترک کنند.
همچنین تصریح شده گذرگاه رفح در هر دو جهت مطابق سازوکار توافق ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵ مدیریت شود و ورود و توزیع کمک‌ها از مسیر نهادهای بین المللی و هلال احمر، «بدون مداخله طرفین» انجام گیرد. انتشار رسمی این بندها و بازنشرشان در رسانه‌های بین المللی، واکنش‌های موافق و مخالف گسترده‌ای را در پی داشته است.
وزن میانجی گری‌ها نیز قابل توجه است: قطر، مصر و ترکیه از ابتدای این دور در شرم الشیخ همراه هیات‌های اسرائیلی و فلسطینی بوده‌اند و واشنگتن با هدایت مستقیم شخص رییس جمهوری و تیمی که نام هایی چون استیو ویتکاف و جرد کوشنر در آن دیده می‌شود، تلاش کرده شکاف‌ها را پر کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
خبرگزاری‌ها از تماس‌های فشرده چندروزه و نیز نقش آفرینی بازیگران عرب در «تضمین‌های اجرایی» سخن گفته‌اند.
شاخص‌های میدانی و انسانی نیز تصویر کلی از اهمیت این توقف را روشن می‌کند: به گفته منابع رسمی و نهادهای بین المللی، جنگی که از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، تاکنون بیش از ۶۷ هزار کشته در غزه برجای گذاشته و به آوارگی گسترده منتهی شده است. از ۲۵۱ گروگان اولیه، بخش عمده در آتش بس‌های پیشین آزاد یا پیکرشان بازگردانده شده و اکنون برآورد اسرائیل از ۲۰ گروگان زنده باقی مانده حکایت دارد.
با آن که دونالد ترامپ از «گامی به سوی صلحی نیرومند، پایدار و همیشگی» سخن گفته و بنیامین نتانیاهو نیز این مرحله را «موفقیتی اخلاقی و دیپلماتیک» توصیف کرده، چالش‌های اساسی همچنان پیش رو است: از خلع سلاح حماس و ترکیب نیروها و ناظران بین المللی برای امنیت غزه تا صورت بندی حاکمیت موقت و زمان‌بندی خروج کامل.
از همین رو، بسیاری از رهبران و نهادهای بین‌المللی ضمن استقبال محتاطانه، بر «اجرای سریع و کامل» مفاد مرحله نخست تاکید دارند و هشدار می‌دهند که تجربه آتش‌بس‌های پیشین، نیاز به تضمین‌های روشن و سازوکارهای پیگیری را دوچندان کرده است.
نتیجه عملی امروز در صورت امضای متن در قاهره روشن است: آتش‌بس روی زمین، آغاز عقب‌نشینی‌های برنامه‌ریزی شده، باز شدن مسیر کمک‌های حجیم و باز شدن پنجره زمانی ۷۲ ساعته برای تبادل گروگان‌ها و زندانیان. در ادامه، موفقیت یا شکست این نقشه راه به پیشرفت سریع در مرحله دوم، پایبندی طرفین به نقشه عقب‌نشینی و کارآمدی مرجع انتقالی بین المللی برای اداره امور روزمره غزه و موفقیت طرح بازسازی گره می‌خورد.
