پس از رایزنی‌های متعدد و تلاش‌های بی‌فرجام جمهوری اسلامی برای به تعویق انداختن مکانیسم ماشه، این سازوکار تنبیهی از ساعت ۳:۳۰ بامداد یکشنبه به‌وقت ایران رسما به اجرا درآمد و تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه تهران دوباره برقرار شد.
وزیران امور خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا موسوم به تروئیکای اروپایی، روز شنبه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند هدف مشترک آنها این است که جمهوری اسلامی هیچ‌گاه نه درپی دستیابی به سلاح هسته‌ای و نه درپی توسعه آن برآید.
این سه کشور اروپایی عضو برجام یادآور شدند که توافق موقت در سال ۲۰۱۳ و سپس در سال ۲۰۱۵ توافق برجام با مشارکت ایالات متحده، روسیه و چین شکل گرفت، اما به دلیل نقض‌های مکرر و جدی تهران، سه کشور اروپایی در ۲۸ اوت ۲۰۲۵ فعال‌سازی مکانیسم ماشه را آغاز کردند.
این بیانیه تاکید می‌کند که جمهوری اسلامی و دیگر کشورها باید به قطعنامه‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ شورای امنیت که تعلیق آنها برداشته شده است، کاملا پایبند باشند. بر اساس آن مصوبات، تهران موظف به توقف غنی‌سازی اورانیوم، فعالیت‌های مرتبط با آب سنگین و بازفرآوری است؛ از فناوری موشک‌های بالستیک نمی‌تواند استفاده کند؛ از خرید و فروش سلاح متعارف منع شده است؛ و در نهایت دارایی‌های افراد و نهادهای مشخص مسدود می‌شود و آنها با ممنوعیت سفر مواجه‌اند. مهم‌تر از همه، سه کشور اروپایی از همه اعضای سازمان ملل متحد خواسته‌اند که فورا اجرای این تحریم‌ها را در دستور کار قرار دهند.
در ادامه این بیانیه، کشورهای اروپایی با اشاره به نقض‌های گسترده ایران در زمینه غنی‌سازی اورانیوم و گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تاکید کردند که هیچ توجیه غیرنظامی برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران وجود ندارد.
آنها افزودند که به‌رغم تلاش‌های دیپلماتیک در سال‌های گذشته، جمهوری اسلامی از مذاکرات مستقیم و بازگشت به تعهدات خودداری کرده است.
در پایان، سه کشور اروپایی تصریح کردند که بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد پایان دیپلماسی نیست و از ایران خواستند از هرگونه اقدام تنش‌زا پرهیز کند و به تعهدات پادمانی الزام‌آور خود بازگردد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
همچنین به طور جداگانه، یوهان واده‌فول، وزیر خارجه آلمان، روز شنبه در سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تاکید بر اینکه «ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد»، اعلام کرد: «از آنجا که ایران به‌وضوح به تعهدات خود در چارچوب برجام پایبند نبوده، ما هیچ انتخابی جز فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها نداشتیم.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، نیز همزمان با فعال شدن مکانیسم ماشه با انتشار بیانیه‌ای ابراز کرد: «این اقدام به‌دلیل نقض جدی و مستمر تعهدات هسته‌ای از سوی جمهوری اسلامی انجام شد.»
او با اشاره به لزوم گفتگوی مستقیم تهران و واشینگتن افزود: «رئیس‌جمهوری آمریکا تاکید کرده است که دیپلماسی همچنان بهترین گزینه برای مردم ایران و جهان است. اما تحقق این امر مشروط به پذیرش گفتگوهای مستقیم و صادقانه از سوی ایران است؛ بدون وقت‌کشی و ابهام‌آفرینی.»
روبیو همچنین طی پیامی در شبکه اجتماعی ایکس از «قاطعیت و عزم» فرانسه، آلمان و بریتانیا قدردانی کرد و نوشت: «شش قطعنامه سازمان ملل متحد دوباره به اجرا درآمده است که غنی‌سازی هسته‌ای ایران را ممنوع می‌کند و اعمال محدودیت‌ها بر برنامه‌های هسته‌ای و موشکی جمهوری اسلامی و همچنین تجارت تسلیحاتی را بازمی‌گرداند.»
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، هم روز یکشنبه ششم مهر، در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس برنامه هسته‌ای ایران را «تهدیدی برای صلح و رفاه» خواند و تاکید کرد که «رئیس‌جمهوری آمریکا همه فرصت‌های لازم برای رسیدن به توافق با تهران را فراهم کرده، اما مقام‌های جمهوری اسلامی جدیتی نشان نداده‌اند.»
بسنت همچنین با اشاره به تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران گفت که این اقدام نشان می‌دهد جامعه جهانی در برابر «تهدیدهای تهران» تسلیم نخواهد شد.
اما در سوی دیگر، تصمیم اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه با مخالفت شدید روسیه و چین روبه‌رو شد. این دو کشور تاکید کرده‌اند که این اقدام روندهای دیپلماتیک را پیچیده‌تر می‌کند و آنها از پایبندی کامل به اجرای آن خودداری می‌کنند.
واکنش‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران
روز شنبه آنالنا بائربوک، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل، در دیدار با عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، از ایران خواست تا ضمن پایبندی به تعهدات خود برای حل موضوع هسته‌ای مسیر دیپلماسی را ادامه دهد.
در مقابل، عباس عراقچی این اقدام سه کشور اروپایی را در «تبعیت» از آمریکا دانست و آن را «غیرقانونی» و «ناموجه» خواند.
او در گفتگو با صداوسیمای جمهوری اسلامی هم درباره فعال شدن مکانیسم ماشه گفت: «کشورهای غربی و آمریکا انتظار داشتند که ایران تمام اورانیوم غنی‌شده خود را تحویل دهد تا مکانیسم ماشه را برای سه یا شش ماه به تعویق اندازند.»
عراقچی مدعی شد که تمامی تحریم‌ها مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ باید در تاریخ ۲۶ مهر پایان یابد و از این پس، مبارزه حقوقی در شورای امنیت برای این موضوع ادامه خواهد داشت.
روز یکشنبه همچنین وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی بیانیه‌ای صادر و در آن تاکید کرد که «سه کشور اروپایی که با تحریک و فشار آمریکا سازوکار فعال شدن مکانیسم ماشه را کلید زدند، از روند حل‌وفصل اختلاف برجام سوءاستفاده کرده‌اند.»
در این بیانیه همچنین آمده است که «قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و محدودیت‌های مندرج در آن درخصوص برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران باید در موعد مقرر (۲۶ مهر ۱۴۰۴) خاتمه‌یافته تلقی شود.»
وزارت خارجه جمهوری اسلامی در بیانیه خود تاکید کرده است که «ایران ادعای سه کشور اروپایی و آمریکا مبنی بر بازگشت قطعنامه‌های پیشین را که وفق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در سال ۲۰۱۵ خاتمه یافته‌اند، رد می‌کند و تاکید دارد که هیچ تعهدی برای اعضای سازمان ملل متحد، ازجمله ایران ایجاد نمی‌شود.»
همچنین روز یکشنبه محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در نطق پیش از دستور خود گفت: «جمهوری اسلامی ایران اجرای مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل را غیرقانونی می‌داند و با توجه به اینکه روسیه و چین به عنوان دو کشور دائم شورای امنیت در بیانیه رسمی و در مواضع علنی بر این امر تصریح کردند، هیچ کشوری الزامی به رعایت آنها ندارد.»
قالیباف در ادامه تاکید کرد که «ایران خود را ملزم به رعایت این قطعنامه‌های غیرقانونی ازجمله تعلیق غنی‌سازی نمی‌داند».
در ادامه واکنش‌های مقام‌های جمهوری اسلامی به مکانیسم ماشه، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، نیز در گفتگویی با صداوسیما اعلام کرد که جمهوری اسلامی پس از این اقدام، درباره خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای تصمیم‌گیری خواهد کرد.
پزشکیان با تاکید بر اینکه «ترسی از این بحران‌ها نداریم و هرگز تسلیم نخواهیم شد»، افزود تصمیم نهایی در این‌باره پس از بررسی‌های داخلی اتخاذ می‌شود.
پزشکیان روز جمعه نیز در گفتگو با «ان‌بی‌سی» غرب را به «ساخت توهمات ذهنی» متهم کرده و بار دیگر مدعی شده بود که «جمهوری اسلامی دنبال سلاح هسته‌ای نیست».
او ضمن تکذیب صحت تصاویر منتشرشده از تاسیسات هسته‌ای مخفی زیرزمینی در گزارش «واشینگتن پست» گفت: «جمهوری اسلامی آماده هرگونه راستی‌آزمایی است.»
تنها یک روز پس از این اظهارات، اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینکه «ما می‌توانیم ساخت بمب اتم را در دستور کار داشته باشیم» گفت: «مجلس درباره خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) بحث خواهد کرد و آن را تعیین‌تکلیف می‌کند و اگر ضرورت داشته باشد این کار را انجام خواهد داد.»
او تاکید کرد: «ساخت بمب اتم بعدا به‌صورت جداگانه بررسی خواهد شد و ما می‌توانیم آن را در دستور کار داشته باشیم.»
جمهوری اسلامی در حالی مکانیسم ماشه را غیرقانونی می‌داند که سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها یا «اسنپ‌بک» در متن برجام گنجانده شده بود. بر اساس این سازوکار، هر یک از طرف‌های توافق می‌توانند در صورت نقض تعهدات از سوی جمهوری اسلامی، روند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را بدون نیاز به رای‌گیری در شورای امنیت آغاز کنند. در سال ۲۰۲۰ نیز دولت ترامپ تهدید به فعال‌سازی این مکانیسم کرده بود، اما متحدان اروپایی با آن مخالفت کردند.
