هواپیمای شناسایی «اورون» از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون نقشی حیاتی در گردآوری اطلاعات ایفا کرده و به‌ویژه در عملیات ایران در ژوئن با ارائه هشدارهای زودهنگام و پشتیبانی از اجرای حملات به‌صورت لحظه‌ای، به یکی از ابزارهای کلیدی ارتش اسرائیل تبدیل شده است. اورشلیم‌پست می‌نویسد، در همین راستا، جایزه دفاعی اسرائیل در تاریخ دوم سپتامبر به اداره پژوهش‌ها و توسعه دفاعی وزارت دفاع که طراح اصلی اورون بوده، اعطا خواهد شد.
براساس این گزارش، «اورون» جدیدترین هواپیمای جاسوسی اسرائیل است. این پروژه با استفاده از بدنه یک جت تجاری آمریکایی (گلف‌استریم G-550) انجام شد و آن را به هواپیمای شناسایی با توانمندی‌های استثنایی، از جمله رادارها، دوربین‌ها و سامانه‌های شنود، تبدیل کرد. فرایند ساخت در شرایط دشوار جنگی و تنها طی چند روز انجام شد، اما اکنون نتایجی به بار آورده که برتری راهبردی اسرائیل در کنترل و جمع‌آوری اطلاعات لحظه‌ای را تقویت کرده است.
اورشلیم پست به نقل از سرهنگ «ب»، رئیس اداره سیستم‌های دفاعی می‌نویسد: »در طول جنگ، اورون ده‌ها ماموریت، از جمله ده‌ها عملیات علیه جمهوری اسلامی انجام داده است. مزیت این سامانه در چندمنظوره بودن آن است. ما می‌توانیم در یک ماموریت هم‌زمان در چند جبهه فعالیت کنیم؛ از غزه شروع کنیم، در لبنان ادامه دهیم و حتی دورتر برویم. اورون هم تصویر اطلاعاتی مستقل راهبردی فراهم می‌کند و هم امکان انجام مموریت‌های مورد نیاز را. اورون در همه جبهه‌ها کاربرد دارد.»
بخشی مهم از بهبود توان هشدار اسرائیل در برابر حملات موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی که از آوریل سال گذشته آغاز شد، نتیجه فعالیت همین هواپیما بوده است.
هزینه میلیاردی و فناوری منحصربه‌فرد
به نوشته اورشلیم‌پست، بهای دسترسی به چنین توانمندی بسیار بالاست. برآورد می‌شود اسرائیل حدود یک میلیارد دلار روی اورون سرمایه‌گذاری کرده باشد. برای مقایسه، یک جنگنده پیشرفته اف-۳۵ حدود ۸۰ میلیون دلار قیمت دارد. سرهنگ «ب» توضیح می‌دهد: «هم پلتفرم گلف‌استریم و هم سامانه‌های نصب‌شده روی آن بسیار گران هستند. کل فناوری اطلاعاتی مورد استفاده در اورون، دانش بومی اسرائیل است. فرایند تغییر کاربری در آمریکا انجام شد، اما سیستم‌ها اسرائیلی‌اند. هیچ کشوری چنین ترکیبی ندارد.»
او بیش از ۲۰ سال در فرماندهی هوا و فضا و بخش نوآوری وزارت دفاع خدمت کرده و تجربه گسترده‌ای در توسعه رادار و پهپاد دارد. اما اورون را به دلیل شهرت جهانی سریعش پروژه‌ای متفاوت می‌داند. این هواپیما ظرفیت استقرار هشت افسر اطلاعاتی، ده‌ها رایانه و هزاران حسگر را دارد.
اورون می‌تواند ظرف ۲۵ دقیقه به ارتفاع ۴۰ هزار پا برسد، با سرعتی حدود ۹۰۰ کیلومتر در ساعت پرواز کند و تا ۱۰ ساعت در هر شرایط آب‌وهوایی در آسمان بماند؛ قابلیتی که آن را برای عملیات از ایران تا یمن و غزه به کارآمدترین شکل ممکن قابل استفاده می‌کند.
تکامل چهار نسل هواپیماهای اطلاعاتی اسرائیل
اسرائیل تاکنون سه هواپیمای ماموریتی در اختیار داشته است:
شاوِیت (از جنگ ۲۰۰۶ لبنان) که وظیفه شنود سیگنال‌ها (SIGINT) را بر عهده دارد و زیر نظر یگان ۸۲۰۰ فعالیت می‌کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ایتام (حدود سه سال بعد از شاوِیت)، که تصاویر هوایی لحظه‌ای فراهم می‌کند.
و اکنون اورون، که با ترکیب قابلیت‌های دو هواپیمای قبلی، به پیشرفته‌ترین هواپیمای شناسایی اسرائیل تبدیل شده است.
این هواپیماها همگی از پایگاه نواتیم و اسکادران ۱۲۲ («هَنَخشون») به پرواز درمی‌آیند.
به گفته سرهنگ ب: «شاوِیت یک حوزه اطلاعاتی خاص، یعنی سیگینت را پوشش می‌داد. ایتام مانند یک واحد کنترل پرواز عمل می‌کرد. اما اورون برای نخستین بار چندین حوزه را یکپارچه کرده و چندماموریتی است؛ هم نیازهای نیروی دریایی، هم اطلاعات ارتش و هم نیروی هوایی را پوشش می‌دهد.»
او از نسل پنجم در دست توسعه خبر می‌دهد که قرار است توانمندی‌های جنگ الکترونیک را نیز شامل شود؛ یعنی کنترل کامل بر طیف عملیات اطلاعاتی و تهاجمی.
برتری عملکردی و جایگاه جهانی
تعداد کمی از کشورها توان ساخت چنین هواپیماهایی را دارند. ایالات متحده با هواپیمای آواکس (AWACS) شناخته می‌شود، اما به دلیل استفاده از پلتفرم بزرگ بوئینگ ۷۰۷، چابکی و مقرون‌به‌صرفگی کمتری دارد. اسرائیل با استفاده از جت‌های کوچکتر توانسته راه‌حلی بومی ارائه دهد.
به گفته سرهنگ ب: «ما می‌دانستیم امکان ایجاد قابلیت آواکس را نداریم، بنابراین راهکار دیگری طراحی کردیم. اورون نیازمند پژوهش و توسعه منحصربه‌فرد بود که با همکاری صنایع هوافضای اسرائیل و شرکت التا (ELTA) حاصل شد. امروز در گفت‌وگو با کشورهای دیگر می‌دانیم که از نظر عملکرد، پیشرفته‌ترین هستیم.»
در سطح عملیاتی، مزیت کلیدی اورون در توان «استند-آف» است؛ یعنی می‌تواند بدون نزدیک شدن به هدف در ایران، لبنان یا غزه، نتایج اطلاعاتی تولید کند. رادار AESA ساخت التا امکان پوشش هزاران کیلومتر مربع را می‌دهد که هم به حفاظت هواپیما کمک می‌کند و هم پوشش گسترده‌ای در مناطق پرجمعیت مانند غزه فراهم می‌کند.
انبوه داده‌های گردآوری‌شده تنها با کمک هوش مصنوعی قابل پردازش است. این فناوری داده‌ها را فیلتر می‌کند، موارد غیرعادی را برجسته می‌سازد و تحلیل‌گران را به سمت نقاط حساس هدایت می‌کند.
چرا پهپاد جایگزین اورون نمی‌شود؟
با وجود به‌کارگیری گسترده پهپادها در عملیات علیه جمهوری اسلامی، سرهنگ ب معتقد است پهپادها جایگزین اورون نخواهند شد. به گفته او: «برای یک توان عملیاتی واقعی، باید فناوری‌هایی را به‌کار گرفت که امکان نصب‌شان در پهپادها وجود ندارد. ماموریت‌های پهپادی بیشتر خواهد شد، اما سطح بالاتر نیازمند پلتفرمی مثل اورون است.»
او همچنین تاکید می‌کند که ماهواره‌ها مزیت راهبردی دارند اما کافی نیستند، زیرا تنها در زمان و مکان مشخصی پوشش می‌دهند. اورون می‌تواند درست در نقاطی که ماهواره‌ها پوشش نمی‌دهند، تمرکز کند.
