امارت پشتون‌محور؛ انزوای تدریجی طالبان غیرپشتون

در همه‌ بخش‌های حکومتی طالبان، به‌‌ویژه در حوزه‌های امنیتی، دفاعی و اطلاعاتی، طالبان پشتون‌تبار سهم برجسته دارند و عملا طالبان غیرپشتون از دایره اعتماد بیرون گذاشته شده‌اند

سمت راست قاری صلاح‌الدین ایوبی، وسط رهبر طالبان و سمت چپ قاری فصیح‌الدین- تصویر ترکیبی ایندیپندنت فارسی با استفاده از تصاویر طالبان

با حکم تازه‌ رهبر طالبان، قاری صلاح‌الدین ایوبی، برجسته‌‌ترین فرمانده ازبک‌تبار این گروه، از فرماندهی پلیس زابل کنار گذاشته و به استانداری لوگر منصوب شد، استانی که در مجاورت کابل قرار دارد و به‌‌شدت تحت نفوذ طالبان پشتون‌تبار کابل و مشرقی قرار دارد و میدان عمل ایوبی در آنجا به‌شدت محدود است.  

قاری صلاح‌الدین ایوبی در حکومت پیشین افغانستان از چهره‌های شناخته‌‌شده‌ جنگی طالبان در شمال افغانستان بود و بیشتر در استان‌هایی با اکثریت ازبک‌تبار فعالیت می‌کرد. او توانسته بود از میان ازبک‌ها نیروهای زیادی برای طالبان جذب کند. صلاح‌الدین امیدوار بود که پس از برقراری مجدد «امارت اسلامی طالبان» به یکی از مقام‌های بلندپایه‌ نظامی در وزارت داخله یا وزارت دفاع برسد و یا به ریاست استخبارات (اطلاعات) گمارده شود؛ اما محاسبه‌اش اشتباه از آب درآمد. او ازجمله نخستین فرماندهانی بود که پس از سقوط کابل وارد ارگ ریاست‌ جمهوری شد و در چوکی (بر صندلی) اشرف غنی، رئیس‌‌جمهوری پیشین، نشست و با تلویزیون الجزیره مصاحبه کرد. با این حال، با ورود طالبان پشتون‌تبار از حوزه‌های مشرقی و جنوبی به کابل، نقش صلاح‌الدین ایوبی به‌‌تدریج کم‌‌رنگ شد. 

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

طالبان در آوریل ۲۰۲۲ صلاح‌الدین ایوبی را به معاونت فرماندهی ارتش طالبان در استان پکتیا در شرق افغانستان منصوب کردند، اما او چند هفته بیشتر در این مسند باقی نماند و استعفا کرد. در ماه مارس همان سال، به معاونت وزارت «احیا و انکشاف دهات» منصوب شد، ولی به‌ندرت در آن وزارت‌‌خانه حاضر شد. ایوبی سپس به زادگاهش در استان فاریاب در شمال افغانستان بازگشت و در نوامبر ۲۰۲۲ به فرماندهی پلیس زابل گمارده شد. اما حالا از این مقام نیز کنار گذاشته و به استانداری لوگر گماشته شده است، انتصابی که بیشتر حاکی از به‌حاشیه‌‌راندن تدریجی او در ساختار قدرت است تا ارتقایی واقعی.  

بی‌اعتنایی رهبران طالبان پشتون‌تبار به صلاح‌الدین ایوبی، در مقام یکی از فرماندهان ارشد جنگی آنان، نشان‌‌دهنده‌ کاهش روزافزون نفوذ فرماندهان ازبک‌تبار طالبان است. این بی‌اعتمادی با روندی تازه تشدید شده است. طالبان با آغاز روند ثبت سلاح به دستور رهبر خود، میزان تجهیزات نظامی که در اختیار فرماندهان غیر پشتون است را ارزیابی کرده و از آنها خواسته‌اند سلاح‌هایی را که در جریان جنگ و به اسم «غنیمت» به‌ دست آورده‌اند تحویل دهند و آن را به حکم «بیت‌المال» به خزانه‌ این گروه بازگردانند.  

اما محدودسازی درون‌‌گروهی تنها محدود به طالبان ازبک‌تبار نیست. سرنوشت طالبان تاجیک‌تبار نیز همین‌گونه است. برجسته‌‌ترین چهره‌ نظامی طالبان تاجیک‌تبار، قاری فصیح‌الدین فطرت، رئیس ستاد ارتش طالبان است. با این حال، نگاهی به عملکرد او نشان می‌دهد که فصیح‌الدین عملا از قدرت اجرایی و نظامی هم‌‌سطح با عنوان بلندپایه‌اش بی‌بهره است. عملا قدرت واقعی در وزارت دفاع در اختیار ملا یعقوب، فرزند ملا عمر، بنیان‌‌گذار تحریک طالبان، وزیر دفاع فعلی طالبان است. در رده‌های بعد نیز تنها طالبان پشتون‌تبار نقش تعیین‌‌کننده دارند.  

در اطلاعیه‌های وزارت دفاع طالبان، نقش فصیح‌الدین بیشتر به کنترل وضعیت در شمال‌ شرقی افغانستان، به‌‌ویژه در استان‌های بدخشان و تخار، محدود شده است. بیشتر سفرهای رسمی او نیز تنها به مقصد این دو استان است. این در حالی است که نیروهای تحت فرماندهی فصیح‌الدین در سقوط شهرستان‌ها و استان‌های شمال‌شرقی و بخشی از استان‌های شمالی در دوران حکومت پیشین افغانستان، نقش برجسته‌ای داشتند. با این حال، در ساختار جدید قدرت طالبان، بسیاری از تاجیک‌تباران از مناصبشان در وزارت دفاع کنار گذاشته و به مقام‌های پایین‌تر استانی تنزل داده شده‌اند.  

طالبان در دوران حاکمیت مجددش ساختار قدرت را به‌شدت انحصاری کرده است. این انحصار به حدی است که به معیاری تعیین‌‌کننده برای انتصاب و ارتقا در مسندهای دولتی و عضویت در صفوف طالبان تبدیل شده است. در همه‌ بخش‌های حکومتی، به‌‌ویژه در حوزه‌های امنیتی، دفاعی و اطلاعاتی، طالبان پشتون‌تبار سهم برجسته دارند و عملا طالبان غیرپشتون از دایره اعتماد بیرون گذاشته شده‌اند.  

رهبران طالبان به‌شکلی ساختارمند مانع از افزایش نفوذ نظامی و امنیتی گروه‌های دیگر می‌شوند. اکنون، پس از گذشت نزدیک به چهار سال از بازگشت طالبان به قدرت، نه‌تنها انحصار قدرت نشکسته، بلکه روزبه‌روز ابعاد آن گسترده‌تر شده است. رهبر طالبان با صدور فرمان‌های پی‌در‌پی، این انحصار را عمیق‌تر کرده و همزمان کوشیده است تا قدرت نظامی طالبان غیرپشتون را محدود و کنترل‌ کند، چراکه آنان را جزو دایره‌ «خودی‌ها» نمی‌داند و از احتمال قدرت‌گیری و تمرد آنها در آینده نگران است. 

بیشتر از جهان