روز یکشنبه، سازمان ملل اعلام کرد که تحریم‌ها را علیه ایران دوباره برقرار کرده است. فرانسه، آلمان و بریتانیا گفتند جمهوری اسلامی ایران «هیچ گزینه دیگری باقی نگذاشت» جز بازگرداندن تحریم‌هایی که یک دهه پیش در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تعلیق شده بود.

اگرچه قرار بود این تحریم‌ها در ۱۸ اکتبر منقضی شوند، هر یک از امضاکنندگان توافق حق داشتند در صورت اعتقاد به عدم پایبندی ایران به تعهدهایش‌– که هدف آن تضمین صلح‌آمیز ماندن برنامه هسته‌ای ایران بود‌– این تحریم‌ها را بازگردانند. مذاکره‌کنندگان اروپایی ماه گذشته در شورای امنیت سازمان ملل گفتند جمهوری اسلامی ایران «تقریبا تمامی تعهدهای برجامی‌اش را نقض کرده است» و قصد دارند مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را فعال کنند.

در این‌جا به برخی پیامدهای اصلی بازگشت تحریم‌ها، تاثیر آن‌ها بر ایران و منطقه، و اینکه آیا دیپلماسی مسیری برای ادامه دارد، پرداخته می‌شود.

پیامدهای بازگشت تحریم‌ها برای ایران

این تحریم‌ها ضربه‌ای سنگین به ایران است. حتی پس از اقدام اسرائیل و آمریکا به بمباران تاسیسات هسته‌ای‌ ایران در ماه ژوئن، جمهوری اسلامی همچنان اصرار داشت که در گفت‌وگو با غرب و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باز است. جمهوری اسلامی حتی با آژانس در مورد یک طرح کاری جدید مذاکره کرد، هرچند پس از حملات آمریکا و اسرائیل در ژوییه همکاری‌‌اش با این نهاد نظارتی را تعلیق کرده بود. این رویکرد پذیرا تا حدی ناشی از نگرانی از ادامه حملات بود، اما از سویی نیز از بیم بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل بود.

ایران یکی از کشورهایی است که تحت سنگین‌ترین تحریم‌ها بوده و عملا از بازارهای جهانی جدا شده است. مجازات‌های جدید بیشتر جنبه امنیتی دارند تا اقتصادی. تحریم تسلیحات متعارف دوباره برقرار می‌شود. انتقال فناوری هسته‌ای و توسعه موشکی ممنوع خواهد شد. همچنین، به کشورهای عضو اجازه داده می‌شود محموله‌های ورودی و خروجی ایران را بازرسی کنند، هرچند مشخص نیست چه کسی مسئول اجرای آن خواهد بود.

بازگشت تحریم‌ها با مخالفت روسیه و چین همراه شد، و بنابراین، نزدیکی بیشتر این دو کشور به ایران اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. چین، بازیگر اصلی، هم‌اکنون حدود ۹۰ درصد صادرات نفت ایران را خریداری می‌کند، که البته با نرخ تخفیفی است. نگرانی در ایران این است که با انزوای رژیم، چین خواستار تخفیف‌های بیشتر شود.

کاهش چشم‌انداز مذاکرات آینده

موضوع غنی‌سازی صفر دیگر نه فقط موضع آمریکا، بلکه موضع دولت‌های اروپایی است. قطعنامه‌هایی که بازگردانده‌ شده‌اند از ایران می‌خواهند غنی‌سازی را کنار بگذارد، که این اصل را در حقوق بین‌الملل نهادینه می‌کند. یکی از دستاوردهای دولت دونالد ترامپ این بود که اصل غنی‌سازی صفر را که در توافق هسته‌ای برجام کنار گذاشته شده بود، دوباره احیا کرد.

در طول این روند، جمهوری اسلامی ایران همچنان در گفت‌وگو با آمریکا را باز گذاشته، اما در عین حال تاکید کرده است که از غنی‌سازی دست نخواهد کشید و هیچ محدودیتی بر زرادخانه موشکی‌اش را نخواهد پذیرفت. علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، تاکید کرد: «هرگونه مذاکره درباره محدودسازی برنامه موشکی تهران از اساس منتفی است. آمریکایی‌ها اصرار دارند که مشخصا درباره موشک‌های ایران گفت‌وگو کنیم. آن‌ها خواسته‌اند غنی‌سازی مطلقا متوقف شود یا برد موشک‌ها زیر ۳۰۰ کیلومتر، اکنون زیر ۵۰۰ کیلومتر باشد‌– این در اصل یعنی محروم کردن ما از قابلیت‌های کلیدی دفاعی و تهاجمی.» اگر گفت‌وگویی میان دو کشور صورت گیرد، احتمالا به‌سرعت به بن‌بست خواهد خورد.

با این حال، رژیم پس از جنگ همچنان پابرجا مانده است. هرچند بسیاری از نیروهای کلیدی‌اش کشته شده‌اند، توانسته است جایگزین‌هایی بیابد و نظم را در خیابان‌ها برقرار کند. بازداشت‌ها و اعدام‌های گسترده دستور روز در ایران نیست، اما کشور مملو از ترس است که هر لحظه جنگ دوباره آغاز شود. اسرائیل و آمریکا از جنگ ۱۲ روزه چنین برداشت کرده‌اند که می‌توانند هزینه‌هایی به ایران تحمیل کنند و مصون بمانند. تا زمانی که از این تصور بیرون نیایند، امکان درگیری همچنان وجود دارد.

با وجود همه فشارها، جمهوری اسلامی ایران بر خط قرمزهایش پافشاری کرده است که از غنی‌سازی دست نخواهد کشید و بر سر برنامه موشکی مذاکره نخواهد کرد. ایده امتیازدهی هسته‌ای در ازای رفع تحریم‌ها دیگر جایگاهی در راهروهای قدرت ایران ندارد.

ترجمه از شورای روابط خارجی