پس از آنکه ۱۹ پهپاد روسی وارد خاک لهستان شدند و سه جنگنده میگ روسی حریم هوایی استونی را نقض کردند، این پرسش بار دیگر به شکل جدی در بروکسل مطرح شد: تا چه حد باید تهدید روسیه را واقعی و قریب‌الوقوع دانست؟

برای دومین بار در ماه جاری میلادی و تنها نهمین بار در تاریخ، ناتو به درخواست استونی جلسه اضطراری تشکیل داد. سفرای کشورهای عضو همراه با فرماندهان نظامی ائتلاف پنج ساعت درباره این تحولات بحث کردند و در نهایت بیانیه‌ای مصالحه‌آمیز منتشر شد که در آن هشدار داده شد ناتو و متحدانش «مطابق قوانین بین‌المللی از همه ابزارهای نظامی و غیرنظامی لازم برای دفاع از خود و بازدارندگی در برابر هرگونه تهدید استفاده خواهند کرد».

با این حال، همه اعضا به یک اندازه آماده هشدار شدید نبودند. برخی کشورها خواستار اعلام صریح بودند که هرگونه تجاوز بعدی می‌تواند با شلیک مستقیم مواجه شود؛ اما گروهی دیگر بیم داشتند چنین واکنشی به تشدید جنگی منجر شود که همه به‌دنبال پایان آن هستند.

اختلاف در برداشت از تهدید روسیه در ناتو پدیده‌ای تازه نیست. حتی در دوران جنگ سرد، برخی کشورها معتقد بودند اتحاد شوروی در موقعیتی بازدارنده خود را تصور می‌کند و رضایت نسبی از نفوذش در اروپای شرقی دارد؛ در حالی که دیگران خطر مسکو را جدی‌تر می‌دیدند و بر لزوم هوشیاری دائمی تاکید داشتند.

پس از پیوستن کشورهای بلوک شرق سابق و حوزه بالتیک به ناتو در دهه ۲۰۰۰، این شکاف ادامه یافت. آلمان و شماری از کشورهای اروپای شمالی و جنوبی بر گفت‌وگو با روسیه تاکید داشتند، در حالی‌که اعضای جدید ناتو بارها نسبت به تهدید «روسیه» هشدار می‌دادند.

با این وجود، انتظار می‌رفت پس از حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ و تبدیل اقتصاد داخلی این کشور به اقتصاد جنگی، این اختلاف دیدگاه‌ها کم‌رنگ‌تر شود. اما امروز نیز ایالات متحده به جمع کشورهای محتاط پیوسته و مقام‌های آمریکایی در بروکسل حتی احتمال داده‌اند که تجاوزهای اخیر عمدی نبوده و ناشی از خطاهای فنی یا انسانی باشد.

نگرانی‌ها در خط مقدم و سکوت واشنگتن

برای کشورهای همسایه و خط تماس با روسیه در شرق و شمال اروپا، تهدید نظامی روسیه کاملا واقعی است. حتی اگر تجاوزها عمدی نباشد، بی‌مبالاتی و خطرپذیری مسکو نشانه‌ای هشداردهنده به شمار می‌آید. این اقدامات فرصتی به روسیه داده تا واکنش ناتو را محک بزند و در صورت برنامه‌ریزی برای اقدامات بزرگ‌تر، از آن درس بگیرد.

دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان، پس از حمله پهپادی گفت: «دلیلی برای ادعای قرار داشتن در آستانه جنگ ندارم، اما یک خط قرمز شکسته شده است.» او این وضعیت را «نزدیک‌ترین حالت به جنگی آشکار از زمان جنگ جهانی دوم» دانست.

در گذشته، اروپا در چنین شرایطی نگاهش به واشنگتن بود. اما اکنون آمریکا سکوت اختیار کرده و از متحدان اروپایی می‌خواهد خود بار دفاع متعارف را به دوش بکشند. این تغییر نقش ایالات متحده، اهمیت رهبری دیگر کشورها همچون بریتانیا، فرانسه، آلمان و لهستان را دوچندان کرده است؛ کشورهایی که باید ائتلاف را به اجماعی روشن برسانند: روسیه همچنان تهدیدی جدی و واقعی برای امنیت اروپا است.

برگرفته از نشریه آبزرور