خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی، به سفر اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، به کشورهای حوزه خلیج فارس پرداخته و آن را باعث به وجود آمدن نظمی جدید در خاورمیانه، به حاشیه راندن اسرائیل و همچنین تضعیف بیش‌ازپیش محور جمهوری اسلامی ایران دانسته است.

بنا به تحلیل این رسانه، یکی از مهم‌ترین تصاویر ثبت‌شده در سفر منطقه‌ای دونالد ترامپ دیدار او با احمد الشرع، رهبر اسلام‌گرای سوریه، بود که اسرائیل او را یک «تروریست القاعده‌ای کت‌شلوارپوش» نامیده است. ترامپ پس از گفتگو با الشرع در روز چهارشنبه در ریاض، به خبرنگاران گفت: «او پتانسیلش را دارد. او یک رهبر واقعی است.» اقدامی که احتمالا خشم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، را در پی داشت.

رویترز در ادامه، سفر چهارروزه و فشرده ترامپ به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی در این هفته را چیزی بیش از یک نمایش دیپلماتیک با سرمایه‌گذاری‌های پرسود توصیف می‌کند و به استناد به نظر سه منبع منطقه‌ای و دو منبع غربی، می‌نویسد که این سفر ظهور یک نظم جدید در خاورمیانه را به رهبری سنی‌ها تثبیت می‌کند؛ نظمی که «محور مقاومت» متلاشی‌شده جمهوری اسلامی ایران را کنار می‌زند و در عین حال اسرائیل را نیز به حاشیه می‌راند.

این منابع آگاه در بحبوحه افزایش نارضایتی واشینگتن از دست نیافتن اسرائیل به آتش‌بس در جنگ غزه، سفر ترامپ را در واقع نوعی تحقیر نتانیاهو، متحد نزدیک ایالات متحده، توصیف می‌کنند. آن هم در شرایطی که نتانیاهو اولین رهبر خارجی بود که پس از بازگشت رئیس‌جمهوری آمریکا به قدرت در ماه ژانویه، به واشینگتن رفته بود.

این منابع معتقدند که پیام واضح بود: با توجه به دیدگاه کمتر ایدئولوژیک و بیشتر نتیجه‌محور دیپلماسی خاورمیانه‌ای ترامپ، نتانیاهو دیگر نمی‌تواند به حمایت بی‌قید‌وشرط ایالات متحده از دستور کار راست‌گرایانه خود امید ببندد. به گفته این منابع، ایالات متحده قصد ندارد به اسرائیل پشت کند، اما دولت ترامپ می‌خواست این پیام را به نتانیاهو برساند که آمریکا منافع خود را در خاورمیانه دارد و دوست ندارد او مانع راهش باشد.

منابع آگاه ادعا می‌کنند که کاسه صبر ایالات متحده نه‌تنها به دلیل امتناع نخست‌وزیر اسرائیل از پذیرش آتش‌بس غزه، بلکه به دلیل مخالفت او با مذاکرات ایالات متحده با جمهوری اسلامی بر سر برنامه هسته‌ای این کشور هم لبریز شده است. به گفته آنان، مقام‌های دولت ترامپ در حالی که اصرار دارند روابط ایالات متحده و اسرائیل همچنان قوی است، به طور خصوصی، از امتناع نتانیاهو از همراستا شدن با مواضع واشینگتن در مورد غزه و ایران، ابراز نارضایتی کرده‌اند.

این شش منبع منطقه‌ای و غربی گفته‌اند که از پیش از سفر منطقه‌ای ترامپ، اصطکاک بین ایالات متحده و اسرائیل در حال افزایش بود و از زمانی آغاز شد که نتانیاهو در ماه آوریل برای دومین بار به واشینگتن پرواز کرد تا حمایت ترامپ را برای حمله نظامی به سایت‌های هسته‌ای ایران جلب کند، اما با کمال تعجب، متوجه شد که ترامپ دیپلماسی را انتخاب کرده است.

نتانیاهو که طرفدار سرسخت موضع سختگیرانه علیه تهران است، تنها چند ساعت قبل از دیدار با ترامپ، ناگهان متوجه شد که مذاکرات در شرف آغاز است.

در هفته‌های بعد، اعلام آتش‌بس ترامپ با حوثی‌ها در یمن، نزدیکی با رهبر اسلام‌گرای جدید سوریه و نادیده گرفتن اسرائیل در سفر به خلیج فارس هم نشان داد که چگونه آن روابط سنتی نزدیک، تیره‌وتار شده‌اند.

ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی‌اش به‌روشنی اعلام کرد که خواهان آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌های اسرائیلی قبل از بازگشت به کاخ سفید است. اما ماه‌ها پس از آغاز ریاست‌جمهوری ترامپ، نتانیاهو همچنان به درخواست‌های آتش‌بس وقعی نمی‌گذارد، حملات را هم گسترش داده و پس از ۱۹ ماه درگیری، برای پس از جنگ هیچ برنامه‌ای ارائه نکرده است.

اولویت کلیدی دیگر ترامپ یعنی گسترش پیمان ابراهیم و برقراری روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و کشورهای عرب از جمله عربستان سعودی نیز به دلیل سرسختی نتانیاهو متوقف شده است. ریاض روشن کرده است تا زمانی که جنگ غزه متوقف نشود و مسیری برای تشکیل کشور فلسطین وجود نداشته باشد، روابطش را با اسرائیل عادی نخواهد کرد؛ چیزی که نتانیاهو آن را رد می‌کند.

ترامپ علنا در مورد اختلاف با نتانیاهو صحبت نکرده، اما در عمل نشان داده است که بدون او پیش می‌رود و در حال تغییر دادن جهت دیپلماسی ایالات متحده به سمت کشورهای ثروتمند سنی و نفت‌خیز منطقه است.

یک منبع ارشد منطقه‌ای به رویترز گفت که سفر ترامپ نقش تاثیرگذار عربستان سعودی را به‌عنوان رهبر جهان عرب سنی برجسته کرد. در مقابل، ضربات نظامی سنگین اسرائیل به گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی یعنی حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان هم باعث شد که قدرت منطقه‌ای شیعه‌محور تهران کاهش یابد.

به گفته این منبع، جمهوری اسلامی ایران تا پیش از این نقش رهبری را در منطقه به عهده گرفته بود، اما اکنون عربستان سعودی با ابزارهای دیگری وارد شده‌ است: «اقتصاد، پول، سرمایه‌گذاری» و اگرچه نتانیاهو رهبری مبارزه با جمهوری اسلامی را بر عهده داشت، نظم جدید منطقه‌ای اکنون در ریاض، دوحه و ابوظبی شکل می‌گیرد. آن‌ها مشتاق دسترسی به سلاح‌های پیشرفته برای محافظت از خود در برابر حملات ایران و گروه‌های نیابتی آن‌اند. از طرفی در پی پیشرفت در عرصه فناوری هوش مصنوعی‌اند و قصد دارند از ایالات متحده در این زمینه هم کمک بگیرند. آ‌ن‌ها شریکی مشتاق برای رئیس‌جمهوری ایالات به شمار می‌روند و او هم از این شراکت استقبال می‌کند.

ترامپ تنها در عربستان سعودی، یک قرارداد تسلیحاتی بی‌سابقه ۱۴۲ میلیارد دلاری با ریاض امضا کرد که نگرانی اسرائیل را در مورد از دست دادن برتری هوایی در منطقه‌ــ در صورت دسترسی ریاض به جت‌های اف‌ــ۳۵ لاکهید‌ــ برانگیخت. در همان زمان در یک بازنگری در روابط ایالات متحده و عربستان سعودی، ترامپ به ریاض در برقراری روابط با اسرائیل آزادی عمل داد و به حاکمان آن گفت که می‌توانند این کار را در زمان مناسب مدنظر خود انجام دهند. ترامپ همچنین در حال مذاکره برای سرمایه‌گذاری هسته‌ای غیرنظامی به رهبری ایالات متحده برای عربستان سعودی است؛ معامله دیگری که باعث نگرانی اسرائیل شده است.

سایر کشورهای سنی نیز دستور کار دیپلماتیک خود را پیش می‌برند. اعلام غافلگیرکننده ترامپ در طول سفرش مبنی بر لغو تحریم‌های سوریه‌ـ‌ـ که تغییر عمده دیگری در سیاست ایالات متحده بود‌ــ به درخواست عربستان سعودی و با وجود مخالفت‌های اسرائیل صورت گرفت. این در حالی است که تا ماه دسامبر ۲۰۲۴، یعنی زمانی که الشرع بشار اسد، دیکتاتور سوریه، را سرنگون کرد، واشینگتن برای دستگیری او ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود.

کشورهای حاشیه خلیج فارس از آتش‌بس ترامپ با حوثی‌های یمن‌ــ بخشی از «محور مقاومت» منطقه‌ای جمهوری اسلامی‌ــ که به عملیات نظامی پرهزینه ایالات متحده در دریای سرخ پایان داد، هم استقبال کردند. این اعلام که پس از آغاز مذاکرات هسته‌ای با ایران صورت گرفت، تنها دو روز پس از اصابت موشک حوثی‌ها به فرودگاه بن گوریون اسرائیل صورت گرفت.

در حالی که دولت راست‌گرای نتانیاهو در مورد سفر ترامپ سکوت کرده است، رسانه‌های اسرائیلی از تضعیف جایگاه این کشور در کنار مهم‌ترین متحدش ابراز نگرانی کرده‌اند و سیاستمداران اپوزیسیون هم نخست‌وزیر را به دلیل به حاشیه راندن اسرائیل در حالی که اتحادهای قدیمی در حال بازسازی‌اند، هدف انتقاد قرار داده‌اند.

به عنوان مثال، نفتالی بنت، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، که در حال آماده شدن برای بازگشت به سیاست است، بیانیه تندی علیه دولت نتانیاهو صادر کرد و در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «خاورمیانه جلو چشم ما در حال تغییرات تکتونیکی است. دشمنان ما قوی‌تر می‌شوند و نتانیاهو و دارودسته‌اش فلج و منفعل شده‌اند؛ گویی وجود ندارند.»