خاموشی‌های پیاپی برق در ایران خسارت‌های هنگفتی به کسب‌وکارها وارد کرده است و از مغازه‌داران گرفته تا کشاورزان و دامداران، همگی در اثر قطعی‌های مکرر، دچار زیان‌های جدی شده‌اند. با این حال، وضعیت نانوایان به دلیل نقش حیاتی آنان در تامین قوت غالب مردم و امنیت غذایی جامعه، اهمیت و فوریتی دوچندان دارد، چرا که اختلال در فعالیت آن‌ها می‌تواند به بحران اجتماعی منجر شود؛ بحرانی که نشانه‌های آن همین حالا هم با تشکیل صف‌های طولانی نان، خراب شدن خمیر نانوایی‌ها و برگزاری تجمع‌های اعتراضی در سراسر ایران هویدا شده است.
در روزهای اخیر، گزارش‌های متعددی منتشر شد که نشان می‌داد قطعی برق موجب فاسد شدن خمیر نانوایی‌ها شده است؛ خمیری که با آرد سهمیه‌ای و با وجود سختگیری‌های متعدد دولت، تهیه می‌شود و نانوایان موظف‌اند برای هر کیلو از آن پاسخگو باشند. در صورت استفاده از آرد آزاد نیز، خسارت مالی ناشی از فساد خمیر، به‌مراتب سنگین‌تر خواهد بود.
روز پنجشنبه هجدهم اردیبهشت، ویدیویی از شیراز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد یک نانوا در اعتراض به قطعی پیاپی برق و از بین رفتن خمیر و خرابی دستگاه‌هایش، خمیرهای فاسد را مقابل اداره برق این شهر پخش کرده است. نانوا در این ویدیو می‌گوید: «هرچه گفتیم و هشدار دادیم، کسی نشنید. تا زمانی که اعتراضی جدی صورت نگیرد، مشکلات ما دیده نمی‌شود. این وضعیت قابل‌تحمل نیست.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این حرکت اعتراضی با واکنش‌های گسترده کاربران فضای مجازی روبرو شد و بسیاری آن را «شجاعانه و به‌موقع» توصیف کردند.
نانوایان می‌گویند دولت حتی به برنامه خود نیز پایبند نیست و در حالی که قرار بود روزانه فقط دو ساعت برق قطع شود، گاه شش ساعت یا حتی بیشتر برق ندارند. آن‌ها می‌گویند در شرایطی کار می‌کنند که هزینه‌های جاری هر روز افزایش می‌یابد، اما قیمت نان ثابت مانده است و امکان جبران خسارات هم وجود ندارد.
در یکی از ویدیوهایی که از اعتراض نانوایان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، نانوایی می‌گوید: «ماه‌ها است با آرد سهمیه‌ای و قیمت تعیین‌شده کار می‌کنیم. در این مدت، هزینه تعمیرات، دستمزد کارگران و قبض‌های خدماتی افزایش یافته، اما قیمت نان تغییر نکرده است. وقتی برق قطع می‌شود، دستگاه‌ها از کار می‌افتند، نان در تنور می‌سوزد و ما باید پاسخگوی نارضایتی مشتری باشیم. این وضعیت قابل دوام نیست.»
بر اساس گزارش‌های میدانی، قطعی برق بیشتر در ساعت‌هایی رخ می‌دهد که اوج فعالیت نانوایان است. این موضوع نه‌تنها باعث توقف تولید و افزایش دورریز نان شده، بلکه تشکیل صف‌های طولانی را نیز در پی داشته است؛ به طوری که میانگین زمان انتظار در صف نان در برخی مناطق، به ۹۰ تا ۱۸۰ دقیقه رسیده است.
به گفته یکی از نانوایان معترض، «عرضه آرد یارانه‌ای با تاخیر و محدودیت در ظرفیت نانوایی‌ها به دلیل نبود برق، موجب شده است بسیاری به‌اجبار یا بی‌نان بمانند یا نان‌هایی بخرند که قابل خوردن نیستند».
در یکی از ویدیوهای منتشرشده از شهر ارومیه نیز نانوایی می‌گوید که به دلیل تکرار خاموشی‌ها و سوختن نان‌ها، امکان ادامه فعالیت برای او و همکارانش فراهم نیست: «ما نه می‌توانیم قیمت نان را بالا ببریم و نه کیفیت را پایین بیاوریم. اما در مقابل، هیچ حمایت یا برنامه مشخصی برای رفع مشکلات ما وجود ندارد.»
نانوایان هشدار می‌دهند که ادامه این روند، صنف نانوایی را با خطر ورشکستگی روبرو می‌کند و در نتیجه، امنیت غذایی بخش گسترده‌ای از جامعه نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت.
پیامدهای قطع برق نانوایان
قطع برق در نانوایی‌ها اختلالات جدی و چندلایه‌ای در روند تولید نان ایجاد می‌کند. در گام نخست، دستگاه‌های خمیرگیر، میکسر و چانه‌گیر که کاملا به برق وابسته‌اند، از کار می‌افتند و این موضوع باعث توقف یا ناقص ماندن فرایند آماده‌سازی خمیر می‌شود. در مواردی هم که خمیر پیش از قطعی برق، آماده شده باشد، نبود امکان پخت به‌موقع آن به تخمیر بیش‌ازحد، فاسد شدن خمیر و در نهایت از بین رفتن مواد اولیه منجر می‌شود.
همچنین، اگر برق در زمان پخت نان قطع شود، دستگاه‌های کنترلی تنور از کار می‌افتند و نان داخل تنور یا می‌سوزد یا نیم‌پز می‌ماند. در چنین شرایطی، کل فرایند تولید متوقف و نانوایی عملا تعطیل می‌شود. این موضوع در ساعات اوج مصرف موجب تشکیل صف‌های طولانی مقابل نانوایی‌ها، افزایش نارضایتی عمومی و ناتوانی در تامین نان موردنیاز مردم می‌شود.
از سوی دیگر، نوسان‌ها و قطع‌ووصل شدن‌های ناگهانی برق نیز به تجهیزات برقی آسیب می‌زند و هزینه تعمیرات را افزایش می‌دهد. همه این مسائل در حالی اتفاق می‌افتند که قیمت نان ثابت است و دولت است که آن را تعیین می کند و نانوایان امکان جبران خسارات وارده را ندارند، بنابراین در فشار شدید اقتصادی قرار می‌گیرند.
در ویدیویی که کانال تلگرامی «اعتراض مدنی بازار» منتشر کرد، نانوای معترضی می‌گوید: «از ساعت ۹ صبح برق رفت و نانوا ماند با خمیرهایی که داشتند پُف می‌کردند، با تنوری که سرد شد و مشتری‌هایی که بی‌نان ماندند. این فقط یک خاموشی ساده نیست؛ این یعنی خسارت مستقیم به نان شب مردم. نانوایی‌ها برق‌محورند؛ از دستگاه ورز دادن گرفته تا فر برقی. خاموشی یعنی زیان به نانوایان و اختلال در تامین نان مردم.»
صدای اعتراض مردم و گوش ناشنوای دولت
روز سه‌شنبه شانزدهم اردیبهشت، تعداد زیادی از نانوایان در شهرهای مختلف ایران در اعتراض به خاموشی‌های پیاپی برق، بی‌اعتنایی دولت به مشکلات نانوایان و تاخیر در تخصیص یارانه آنان، مقابل ساختمان استانداری‌ها و فرمانداری‌های شهرهای مختلف تجمع اعتراضی برگزار کردند.
در ویدیوهایی که از این اعتراض‌ها در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد، نانوایان می‌گویند که دولت وعده داده بود با تخصیص یارانه به آنان کمک می‌کند در برابر قیمت مصوب نان، دوام بیاورند، اما از این یارانه خبری نیست و هر بار هم که پیگیری می‌کنند، گفته می‌شود که «سامانه نانینو» مشکل پیدا کرده است.
نانوای دیگری نیز در تجمع اعتراضی نانوایان اصفهانی می‌گوید: «نان پختن با این وضعیت یعنی دویدن در میدان مین؛ برق که می‌رود، خمیر فاسد می‌شود، نرخ‌ها واقعی نیستند و مسئولان هم همیشه در حال بررسی‌اند.»
روز دهم اردیبهشت نیز نانوایان برخی شهرهای ایران در اعتراض به پرداخت نشدن یارانه نان مقابل ادارات دولتی تجمع کردند و گفتند که ماه‌ها است یارانه نان پرداخت نشده، در حالی که آرد سهمیه‌ای، نرخ مصوب و بازرسی‌ها، پابرجا مانده است.
سامانه‌ای برای آجر کردن نان
سامانه مدیریت نان یا همان «نانینو» که طی دو سال اخیر بارها نانوایان به مشکلات فنی آن اعتراض کردند، به کارت هوشمندهای خرید نان متصل است و طبق برنامه دولت سیزدهم قرار بود مواردی مانند استفاده چندباره از یک کارت در روز را تحت عنوان «تخلف» شناسایی کند. با این حال، ظرف مدت کوتاهی پس از راه‌اندازی در سال ۱۴۰۱، به دردسری جدی برای مردم و نانوایان تبدیل شد.
مردم به‌تناوب درباره از کار افتادن این سامانه خبر می‌دهند و نانوایان نیز می‌گویند به دلیل مشکلات فنی، استفاده چندباره مشتریان از کارت‌ها «تخلف» نانوایان محسوب می‌کند و به‌عنوان جریمه، سهمیه آنان را کاهش می‌دهد.
مشکل اصلی این است که دولت می‌خواهد نرخ نان را پایین نگه دارد و کنترل کند، اما حاضر نیست، هزینه‌های آن را بپردازد و بار اصلی این تصمیم را بر دوش نانوایان می‌اندازد. این در حالی است که مخارج نانوایی‌ها از جمله دستمزد کارگران، هزینه تعمیر و نگهداری دستگاه‌ها، قیمت مواد اولیه غیرسهمیه‌ای، قبض برق، آب و گاز، و هزینه حمل‌ونقل، همگی با افزایش چشمگیر مواجه شده‌اند. در نتیجه، شکاف میان درآمد و هزینه نانوایان هر روز بیشتر می‌شود.
با وجود ثابت ماندن قیمت نان، دولت همچنان از نانوایان انتظار دارد کیفیت محصولشان را حفظ کنند و پاسخگوی تقاضای بالا هم باشند. در حالی که نانوایان نه اختیار قیمت‌گذاری دارند، نه برای جبران خسارت حمایتی دریافت می‌کنند و نه در تصمیم‌گیری‌های کلان مرتبط با صنف خود مشارکت داده می‌شوند.
در صورتی که این روند ادامه پیدا کند، نانوایان کوچک و مستقل که به‌طور سنتی در محلات فعالیت می‌کنند و منابع محدودی دارند، بیشتر آسیب می‌بینند. علاوه بر آن، از آنجا که نان به‌عنوان یک کالای اساسی، با معیشت مردم ارتباط مستقیم دارد، این موضوع می‌تواند بر خانواده‌ها، به‌ویژه اقشار کم‌درآمد، آثار منفی زیادی بگذارد.
