بیمارستان تاریخی مسیح در کرمانشاه که میراثی به‌جامانده از دوران قاجار است و پس از بیمارستان سینا، دومین بیمارستان قدیمی ایران به شمار می‌رود، سرانجام پس از سال‌ها کشمکش، روز چهارشنبه دوم خرداد به‌طور کامل تخریب شد.

تخریب این بیمارستان واکنش‌ها و انتقادهای کنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی را در پی داشت اما حمیدرضا کریمی، دادستان عمومی و انقلاب استان کرمانشاه، در پاسخ به این انتقادها مدعی شد که از بیمارستان اثری باقی نمانده بود و مالک فقط خرابه‌های آن را پاکسازی کرد.

نکته قابل‌توجه درباره تخریب بیمارستان مسیح کرمانشاه که پیشینه آن به سال ۱۲۹۵ بازمی‌گردد، این بود که این بنای تاریخی با حکم دیوان عدالت و مجوز شهرداری تخریب شد اما حالا مسئولان اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه ادعای ثبت ملی بیمارستان مسیح را مطرح می‌کنند و تخریب آن را غیرقانونی می‌دانند. از طرفی مراجع قضایی مدعی‌اند که این بنا از فهرست ملی حذف شده بود.

حمیدرضا کریمی، دادستان عمومی و انقلاب استان کرمانشاه، درباره تخریب این اثر تاریخی انگشت اتهام را به سمت میراث فرهنگی گرفت و به خبرگزاری ایسنا گفت که بیمارستان مسیح در سال ۱۳۸۲ بر اساس معیارها و شاخص‌هایی که داشت، ثبت ملی شد اما میراث فرهنگی در مدت زمانی که این بنا را ثبت ملی کرده بود، برای مرمت و نگهداری آن هیچ اقدام خاصی انجام نداد.

به گفته این مقام قضایی، مالک ساختمان در سال ۱۳۸۸ دعوایی را در دیوان عدالت در مورد این بیمارستان مطرح کرد و به موجب آن حکم ابطال ثبت ملی بیمارستان مسیح در دیوان عدالت صادر شد.

بر مبنای ادعای دادستان عمومی و انقلاب کرمانشاه، سرپرست وقت اداره‌کل میراث فرهنگی استان اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۵ در نامه‌ای خطاب به شعبه ۱۴ اجرای احکام دیوان عدالت اعلام کرد که «نسبت به رای دیوان استنکاف نکرده، تمکین می‌کند و مانع اجرای حکم نمی‌شود».

کریمی با بیان اینکه این بنا به صورت متروکه رها و به محل تجمع افراد معتاد تبدیل شده بود، گفت که دیوان عدالت پس از رای خروج بیمارستان مسیح از فهرست ملی، شهرداری را مکلف کرد مجوز تخریب و ساخت‌وساز در آن مکان را صادر کند. او در ادامه افزود که تمام کارها بر اساس آرا و مدارک قانونی انجام شده است؛ اما روایت مسئولان اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی کرمانشاه با روایت دادستان عمومی و انقلاب این استان تفاوت اساسی دارد.

کیومرث خانی ‌لعل‌آبادی، معاون میراث فرهنگی کرمانشاه، ثبت ملی بیمارستان مسیح در سال ۱۳۸۲ را تایید می‌کند ولی می‌گوید که مالک این بنا با «تلاش‌های فراوان» توانست در دهه ۱۹۹۰ آن را از فهرست ملی خارج کند.

بر مبنای ادعای این مقام دولتی، مالک بیمارستان حدود یک دهه برای تخریب آن «تلاش زیادی» کرد اما مسئولان میراث فرهنگی در نهایت سال ۱۳۹۹ آن را دوباره در فهرست بناهای ملی ثبت کردند.

خانی لعل‌آبادی با بیان اینکه بیمارستان مسیح با مجوز شهرداری و با بیل مکانیکی تخریب شد، گفت که میراث فرهنگی اجازه نمی‌دهد هیچ بنایی با کاربری و معماری جدید در محل بیمارستان ساخته شود.

داریوش فرمانی، مدیرکل میراث فرهنگی کرمانشاه، نیز ادعا کرد که مجوز تخریب بنا بدون استعلام از میراث فرهنگی صادر شده و مالک روز دوم خرداد با استفاده از فرصت تعطیلی سراسری، آن را تخریب کرده است.

این مقام دولتی همچنین اذعان کرد که درباره محافظت از این بنا که به محل تجمع افراد بی‌خانمان تبدیل شده بود با مالک چالش داشته است. او گفت که میراث فرهنگی از مالک و عوامل تخریب بیمارستان شکایت خواهد کرد.

از مجموع ادعاهای مسئولان استانی کرمانشاه چنین برمی‌آید که دومین بیمارستان تاریخی ایران به‌رغم ثبت در فهرست میراث ملی از رسیدگی، مرمت و محافظت اصولی بی‌ نصیب بوده و به همین دلیل به‌تدریج به مخروبه‌ و محل تجمع افراد خیابان‌خواب تبدیل شده است.

میراث فرهنگی از یک سو بناهای تاریخی دارای مالک شخصی را در فهرست ملی ثبت می‌کند و از سوی دیگر در جهت نگهداری و بهره‌برداری این بناها یا خرید آن‌ها از مالک اقدامی انجام نمی‌دهد. برخی مالکان نیز برای زنده‌ کردن سرمایه‌ راکدشان به تخریب تدریجی این بناها متوسل می‌شوند.

درباره بیمارستان تاریخی مسیح نیز سخنان اهالی منطقه قابل توجه است. یکی از کسبه مجاور بیمارستان به خبرگزاری مهر گفت که «تمامی در و پنجره‌ها و سایر وسایل ارزشمند به سرقت رفته و این ساختمان به محلی ناامن برای همسایگان تبدیل شده بود».

مسئولان میراث فرهنگی درباره اینکه چرا برای محافظت از این بنای تاریخی اقدامی انجام نداده‌اند، توضیحی نمی‌دهند اما جست‌وجو در اخبار و گزارش‌های مرتبط با این بیمارستان نشان می‌دهد که باز هم پای نبود اعتبار و بودجه کافی در میان است.

اسفند‌ماه ۱۴۰۰، وقتی ماجرای تخریب ۶۰ درصدی بیمارستان مسیح در کانون توجه قرار گرفت، مدیران وقت میراث فرهنگی کرمانشاه اعلام کردند که مرمت این بنا حدود ۹ میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد که میراث فرهنگی چنین پولی ندارد. آن‌ها همچنین اذعان کردند که تملک بنا نیز از ظرفیت بودجه میراث فرهنگی خارج است.

دولت‌های جمهوری اسلامی در حالی از اختصاص بودجه برای مرمت و نگهداری آثار تاریخی خودداری می‌کنند که مبالغ هنگفتی از بودجه عمومی کشور به نهادهای مذهبی و تبلیغاتی اختصاص می‌یابد.

بیمارستان مسیح کرمانشاه با نام قدیمی «وست مینستر» در دوران نخست‌وزیری میرزا عبدالحسین خان فرمانفرما و زیرنظر موسیونرهای آمریکایی ساخته شد. تا قبل از وقوع انقلاب اسلامی، عموم مردم این بیمارستان را که جزو نخستین بیمارستان‌های ایران است، به نام «مریض‌خانه آمریکایی‌ها» می‌شناختند.