بحرانی‌تر شدن وضعیت اقتصادی ایران به‌دلیل سیاست‌های جنگ‌طلبانه جمهوری اسلامی، که به انواع بحران‌های اجتماعی منجر شده است، در کنار انواع سرکوب‌های حکومتی و محدودتر شدن آزادی‌های اجتماعی و فردی، نتیجه‌ای جز افزایش چشمگیر میل به مهاجرت نداشته است.

درپی این عوامل، رسانه‌های داخل ایران از انواع بازارهای سیاه و غیرقانونی فروش مدرک تحصیلی، پاسپورت شباهتی، نوبت سفارتخانه‌ها، ویزای توریستی، پرونده پناهندگی و پیشنهاد شغلی جعلی به ایرانیان مشتاق مهاجرت خبر می‌دهند، این درحالی است که در ۲ سال اخیر تلاش جوانان ایرانی برای مهاجرت مخفیانه و دریایی از ترکیه به اروپا نیز افزایش چندبرابری داشته است.

روزنامه هم‌میهن، چاپ تهران، روز ششم اردیبهشت در یک گزارش انواع راه‌های غیرقانونی و پرداخت رشوه به دلال‌ها در ایران برای خروج از کشور و اقامت در کشورهای اروپایی یا قاره آمریکا را بررسی کرد.

براساس این گزارش، افرادی که شماره تلفن آنان با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت پیدا می‌شود و خود را وکیل مهاجرتی معرفی می‌کنند، انواع این راه‌های غیرقانونی و مخفیانه را به شهروندان معرفی می‌کنند. گران‌ترین و مطمئن‌ترین این راه‌ها صدور ویزای شغلی از کانادا با هزینه ۹۰ هزار دلاری و سپس ویزای تحصیلی و گردشگری به مقصد کشورهای اروپایی با هزینه حدودی ۱۵ تا ۲۰ هزار یورو است، که پس از آن فرد متقاضی با اعلام پناهندگی مجوز اقامت در آن کشور را به‌ دست می‌آورد.

یک‌سوم این مبلغ در زمان ثبت سفارش و مابقی هنگام ارائه ویزا پرداخت می‌شود. به گفته شماری از متقاضیان مهاجرت، به نظر می‌رسد کارکنان برخی از سفارتخانه‌های اروپایی در تهران همکاری تنگاتنگی با دلال‌ها برای صدور ویزا دارند.

ابراهیم، شهروندی که در مسیر سفر به اروپا قرار دارد و می‌خواهد در انگلستان اعلام پناهندگی کند، به هم‌میهن می‌گوید:‌ «آن‌قدر بین شما و آن‌ها واسطه وجود دارد که درنهایت هم متوجه نمی‌شوید چه رابطه‌ای با سفارت دارند و آیا آن‌ها هم سودی از این کار می‌برند یا خیر. اگر سفارت با آن‌ها همکاری نداشته باشد، همه کیس‌های مشابه من باید ریجکت شوند، اما کسی که برای من پرونده تحصیلی صوری ساخته، ده‌ها پاسپورت جلویم گذاشت که موفق شده بودند ویزا بگیرند. طبق پرونده تحصیلی که برای من ساختند، ظاهرا من دانشجوی دکترای یک رشته مهندسی هستم و از کشوری اروپایی دعوت‌نامه گرفته‌ام. اگر با همین پرونده تحصیلی به من ویزا بدهند، مطمئن می‌شوم که یک‌نفر را در سفارت دارند.»

فرهاد، فرد دیگری که موفق شد با ویزای شغلی و پرداخت ۱۵ هزار یورو به دلال‌ها به آلمان مهاجرت کند نیز به این روزنامه گفت: ««یکی از دوستانم این شیوه از مهاجرت را معرفی کرد و بخش زیادی از پول من هم به کارفرمایی رسید که پیشنهاد کار در کشور مقصد از طرف او اعلام شد. در کشور‌های دیگر برخی شرکت‌ها وجود دارند که این کار را انجام می‌دهند که معمولا یا ترکیه‌ای هستند، یا ایرانی یا مالک آن اهل اروپای شرقی است. این روند در هر دو سمت قانونی است و با مجوز انجام می‌شود. گفته می‌شود فعالیت این شرکت‌ها کاریابی است، اما در عمل پیشنهاد شغلی جعلی پیدا می‌کنند. بعد از اینکه ۳ بار اقامت ۶ ماهه شما در آلمان تمدید شود، اقامت یک تا یک‌ونیم ساله دریافت می‌کنید.»

شهروند دیگری، با بیان اینکه دریافت پیشنهاد کار از کشور کانادا بین ۸۰ تا ۹۰ هزار دلار هزینه دارد، می‌گوید که دلال‌ها معمولا این هزینه سنگین را قسط‌بندی می‌کنند. «از طرف‌ دیگر پیشنهاد کاری که برای فرد دریافت می‌شود، می‌تواند غیرتخصصی هم باشد. رزومه من واقعی بود و پیشنهاد کاری که دریافت کردم مربوط به تخصص و تجربه‌ام بود، اما برای بسیاری از متقاضیان رزومه غیرواقعی ساخته می‌شود، چون ممکن است شغل و رزومه خاصی نداشته باشد.»

از سوی دیگر، مساله برون‌سپاری اخذ نوبت و مصاحبه برای دریافت ویزای برخی کشورهای اروپایی هم موجب شده است پدیده «ویزاسنترها» در ایران مورد توجه قرار بگیرد؛ شرکت‌هایی که خود را بخشی از نمایندگی شرکت بین‌المللی «وی.اف.اس گلوبال» معرفی می‌کنند و مدعی‌اند که از طریق این مجموعه، که در سال ۲۰۰۱ در هند تاسیس شده است، به شکل رسمی و نیمه‌رسمی مسئولیت اخذ نوبت، مصاحبه و تسهیل روند دریافت ویزای کشورهای مختلف را فراهم می‌کنند. اما نکته مهم در نحوه خدمات‌ این موسسات، سکوت سفارتخانه برخی کشورهای اروپایی درباره دلیل مفاد قانونی این اقدام و چرایی دریافت پول برای اعطای نوبت مصاحبه است و اینکه چرا زمان نوبت‌دهی و مصاحبه در مراجعه مستقیم به سفارتخانه‌ها که گاهی تا ۲ سال طول می‌کشد، از طریق این موسسات در کمتر از ۳ ماه انجام می‌شود.

لاله، شهروند تهرانی، به هم‌میهن گفت‌: «الان دریافت نوبت از سفارت ایتالیا هم خیلی سخت شده و گفته می‌شود که یا نوبت نمی‌دهند یا دریافت آن بسیار زمان‌بر است، اما زمانی که با یک‌ دفتر مهاجرتی قرارداد بستم و می‌خواستم به‌عنوان مقصد دوم به ایتالیا بروم، در عرض یک‌هفته برای من وقت سفارت گرفتند. من به آن دفتر حدود ۴۵۰ یورو داده بودم و بخشی از این‌ پول برای تعیین وقت ویزا بود. کسی که این نوبت را برای من گرفت، گفته بود ما کسی را داخل سفارت داریم که دقیقا می‌داند چه زمانی، نوبت‌دهی سفارت باز می‌شود و بلافاصله در کمترین زمان ممکن درخواست‌های ما را ثبت می‌کند. درمجموع آن‌ها حدود ۲۰۰ یورو برای این موضوع می‌گرفتند.»

با وجود افزایش کلاهبرداری و هشدارهای نهادهای انتظامی و قضایی در ایران درمورد جعلی بودن تبلیغات بسیاری از این شرکت‌ها، کماکان مراجعه متقاضیان ایرانی به این مجموعه‌ها و موسسات رو به‌ افزایش است.

پیش از این بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، از رشد ۲۳۴ درصدی پناهندگی ایرانیان در آلمان و ۲۲۶ درصدی در استرالیا میان سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ خبر داده و گفته بود ایران با افزایش ۱۴۱ درصدی مهاجرت در این مدت، سریع‌ترین رشد نرخ مهاجرت را در جهان ثبت کرده است.