این روزها که همگی درگیر حادثه تلخ هواپیمای مسافربری اوکراین هستند، موضوعی که بسیاری از مسئولان را وادار به پاسخگویی می‌کند، علاوه بر چگونگی حادثه و عمدی و غیرعمدی بودن آن، ماجرای مهاجرت نخبگان و مهاجرت جوانان از ایران است. موضوعی که بحران‌های زیادی را در آینده برای جامعه ایران در پی خواهد داشت. پژوهش‌های اخیر بنیاد ملی نخبگان در سال گذشته نشان می‌دهد که ۱۵ درصد از رتبه‌های برتر آزمون‌های سراسری بین سال‌های ۸۵ تا ۹۴ به خارج مهاجرت کرده‌اند.

این گزارش که از سوی خبرگزاری ایسنا منتشر شده است، نشان می‌دهد که مهاجرت در سال‌های اخیر تبدیل به یک روند جهانی شده، به گونه‌ای که بر اساس آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت آی‌او‌ام، حدود ۳۵ درصد کل مهاجران دنیا را افرادی با مهارت بالا و دارای تحصیلات دانشگاهی تشکیل می‌دهند.

ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. در طول سال‌های اخیر، قشرهای مختلف مردم به دلایل گوناگون - از جمله، اقتصاد بیمار، تورم، بی عدالتی اجتماعی، فشار بر زنان و دختران در عرصه‌های گوناگون مانند حجاب و فعالیت‌های اجتماعی، ایران را به مقصد کشورهای امن‌تری همچون استرالیا، کانادا و آمریکا ترک کرده‌اند.

این ماجرایی‌ست که دلواپسی‌هایی برای مسئولان ذی‌ربط ایجاد کرده و در صدد پیگیری برآمده‌اند تا دولت برای موج جدید مهاجرت و هشدارهای افزایش مهاجرت جوانان راه حلی پیدا کند. به طوری که محمد مهدی تندگویان، معاون سامان‌دهی امور جوانان، وزارت ورزش و جوانان، در یک کنفرانس خبری نسبت به این اتفاق واکنش نشان داد.

محمد مهدی تندگویان که در نشست «بررسی مسائل فرهنگی و اجتماعی ایران در دهه چهارم» سخن می‌گفت، بر لزوم جلوگیری از مهاجرت جوانان، که آینده سازان ایران هستند، تاکید و این موضوع را نگران کننده توصیف کرد.

 وی با انتقاد از اینکه مهاجرت نخبگان در کشور از مدت‌ها پیش آغاز شده است، گفت: «مهاجرت جوانان بر دو نوع مهاجرت علمی‌ و مهاجرت اجتماعی است که امروزه مورد دوم هم به شکل ملموسی افزایش یافته است. با این روند در آینده تنها قشری در کشور باقی می‌ماند که به جز شبکه‌های اجتماعی پایگاه دیگری ندارد و به این ترتیب نه تعهد را می‌آموزند و نه به نظام خانواده پایبند هستند. با دور شدن فرزندان ما از ارزش‌های خانواده، عدم مهارت فنی آنها و ضعف آموزش و پرورش، افزایش مهاجرت اجتماعی دور از ذهن نخواهد بود.»

معاون امور جوانان با ابراز امیدواری برای تغییر شرایط کنونی، تصریح کرد: «امیدواریم با وجود تمام اتفاقات و با کمک نسل جوان، بتوانیم تحولی را با ساختار جدید در جهت ترویج فرهنگ شکل دهیم.»

ممنوعیت‌هایی که زنان ورزشکار را فراری می‌دهد

بدون شک ایران یکی از کشورهایی است که بعد از انقلاب اسلامی ‌و در طول چهل سال حکمرانی جمهوری اسلامی، محدودیت و ممنوعیت‌های زیادی را برای زنان و دخترانش به وجود آورده است. از نوع پوشش گرفته تا محدودیت‌های کاری و قانونی که هر کدام دلیلی برای مهاجرت زنان و دختران در عرصه‌های گوناگون بوده، از تحصیل و موقعیت های شغلی گرفته تا حوزه ورزش.

ورزش یکی از میدان‌هایی است که زنان در آن، با ممنوعیت‌های زیادی از سوی حکومت روبه‌رو بوده‌اند. پوشش کاملا اسلامی ‌یکی از محدودیت‌هایی است که حکومت آن را برای ورزشکاران زن الزامی‌ دانسته است، تا جایی که عدم رعایت آن برای فرد ورزشکار حتی ممنوعیت از کار را هم به همراه داشته است. نمونه آشکار آن را می‌توان در اظهارات شهره بیات، داور برجسته شطرنج جهان دید. او گفت: «حجابم را برداشته‌ام و می‌ترسم به ایران برگردم.»

شهره بیات، داور 32 ساله ایرانی، در مسابقات قهرمانی جهان زنان در روسیه برای اولین بار به عنوان سرداور حضور داشت. او در گفت و گو با بی بی سی گفت که فکر می‌کند در صورت بازگشتن به ایران امنیت نخواهد داشت. او مدعی شد: «به من گفته‌اند، به این دلیل روسری سر نکردم چون می‌خواستم به حجاب اعتراض کنم. این خلاف باورهای من است. مردم حق دارند لباسی که می‌خواهند بپوشند را انتخاب کنند، این نباید اجباری باشد. من تحمل می‌کردم، به این دلیل که در ایران زندگی می‌کردم و انتخاب دیگری نداشتم.»

همه این ماجراها در حالی رخ داده است که خانم بیات در آخرین اظهارنظرش گفته، فدراسیون شطرنج ایران به او دستور داده که در پاسخ به این جنجال‌ها چیزی بنویسد که به معنای عذرخواهی و دفاع از پوشش قانونی ایران باشد؛ اما او حاضر به انجام این کار نشده است.

او مدعی است که دستاوردهایش در این سال‌ها تحت تاثیر اتفاقات این چند روز قرار گرفته است و این موضوع برایش بسیار آزاردهنده است.

ماجرای خانم بیات، مدت کوتاهی بعد از داستان کیمیا علیزاده پیش آمد. کیمیا، تنها زن مدال‌آور ایران در المپیک، پس از مهاجرت به هلند در اینستاگرامش نوشت که دیگر به ایران برنمی‌گردد و دیگر نمی‌خواهد زیر پرچم ایران مسابقه دهد.

کیمیا علیزاده نیز در پیام خود با اشاره به این که حجاب در ایران اجباری است، به آن اعتراض کرده و آن را ابزاری برای دولت و حکومت می‌داند. این در حالی بود که وقتی او تکواندوکار مدال آور کشور در رقابت‌های المپیک ریو 2016 بود، رهبر انقلاب اسلامی‌ از کیمیا تقدیر کرد و در صفحه رسمی‌ توییترش از همه زنان ورزشکاری که در عرصه بین‌المللی با حجاب حضور دارند، تشکر کرد.

کیمیا علیزاده در بخش دیگری از نوشته‌هایش به ذهن‌های مردسالار و زن ستیز در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید تنها خواسته‌اش داشتن امنیت و زندگی شاد و سالم است.

 کم نیستند چنین زنانی که تنها به خاطر محدودیت‌هایی که در جمهوری اسلامی‌است ایران را ترک کرده‌اند. زنان بدنسازی که در این عرصه فعالیت می‌کردند و حتی به خاطر علاقه و استعدادشان در این ورزش دادگاهی هم شدند.

ناصر پورعلی فرد، رییس فدراسیون بدنسازی، در سال 95 گفته بود که فعالیت‌های دختران بدنساز و چهار مربی مرد - که بدون هماهنگی فدراسیون به مسابقه‌های بین‌المللی رفته‌اند، تعلیق شده است. او همچنین گفته بود، هرکس قصد شرکت در این مسابقات را داشته باشد باید قید ایران را بزند. در شهریور 96 رئیس فدراسیون بدنسازی ایران با اشاره به «فرهنگ اسلامی» کشور، اعلام کرد که برگزاری هر گونه رقابتی در رشته بدنسازی برای زنان حتی در بین خودشان هم ممنوع است.

حالا هدی جراح و مونا پورصالح، ناچار ایران را ترک کرده در خارج از کشور ورزش بدنسازی حرفه‌ای را ادامه می‌دهند. اتفاق تلخی که با محدودیت و ممنوعیت برای زنان رقم خورده است.

ورزشکاران زن در ایران با محدودیت روبه‌رو هستند و به واسطه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، این ممنوعیت‌ها دیگر برای جامعه جهانی و مخاطبان و طرفداران‌شان بر کسی پوشیده نیست. حالا باید دید با نزدیک شدن به المپیک 2020 توکیو، آیا حکومت و مسئولان ورزشی برای بازگرداندن ورزشکارانش به کشور تدبیری اندیشیده‌اند یا باید ناباورانه نظاره‌گر ادامه مهاجرت مدال‌آوران و به‌خصوص ورزشکاران زن به کشورهای آزاد و امن باشیم.