سخنرانان نخستین روز نشست گفت‌وگوهای امنیتی هرات که دوشنبه، ۶ آذر (۲۷ نوامبر)، در شهر دوشنبه تاجیکستان برگزار شد، بر ضرورت مبارزه منسجم و درازمدت علیه طالبان تاکید کردند. 

رنگین دادفر اسپنتا، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی پیشین افغانستان، گفت که مردم افغانستان عمیقا به یک مبارزه صلح‌آمیز، سیاسی و مدنی علیه طالبان باور دارند. او تاکید کرد که مقاومت متنوع مردم افغانستان از تالارهای دیپلماتیک و از آرزوی جنگ‌طلبی ناشی نشده است که بتوان آن را فقط با «خطابه‌های اخلاقی» نابود کرد. به باور او، زمانی که استبداد و تمامیت‌خواهی در افغانستان پایان یابد، نوع مبارزه نیز تغییر خواهد کرد.

سخنرانان این نشست تاکید کردند که طالبان در چندین سال گذشته به ضرورت گفت‌وگو و تعامل با مردم افغانستان پاسخ مثبت نداده است و در هیچ‌یک از نشست‌هایی که در مورد صلح افغانستان برگزار شده است، حاضر به گفت‌وگو با مردم افغانستان نبوده‌اند. 

اسپنتا تصریح کرد: « من به عنوان کسی که ۹ سال در تعیین سیاست‌ در کشور ما دخیل بودم و پس از آن هم دو بار در مسکو و یک بار در دوحه درگفت‌وگوهای مستقیم با طالبان دخیل بودم و پس از آن هم از طریق سیاستگذاران اصلی جانبدار تعامل با طالبان، در جریان قضایا قرار دارم، می‌دانم که تاکنون حتی یک بار هم در مورد آمادگی طالبان برای تعامل با مخالفان، پیشنهادی جدی مطرح نشده است.»

در عین حال، محمد اسماعیل‌ خان، از رهبران پیشین جهادی افغانستان، در حاشیه این نشست به رسانه‌ها تاکید کرد که می‌کوشند برای آینده سیاسی افغانستان راه‌حلی از طریق گفت‌وگو و نیز غیرگفت‌وگو بیایند. 

او تاکید کرد: «افغانستان در حال حاضر واقعا به یک سیاهچال بدل شده است. امیدواریم که برگزاری چنین نشست‌هایی برای گفت‌وگو بر سر مسایل افغانستان، راهگشا باشد. ما تلاش داریم که با راه‌هایی از طریق گفت‌وگو و غیر گفت‌وگو، با شیوه‌هایی که در گذشته افغانستان را نجات داده، کشور را از وضعیت فعلی نجات دهیم.»

او مسلط‌ شدن طالبان را بر افغانستان، «دسیسه»‌ای جهانی خواند و بر مبارزه درازمدت در افغانستان تاکید کرد. به گفته این رهبر جهادی، جهانیان که در ابتدا با غرور از طالبان حمایت می‌کردند و می‌گفتند تغییر کرده‌اند، اینک با شرم، احساس ندامت می‌کنند. 

اسماعیل ‌خان تاکید کرد: «تغییر سیاسی بزرگی که در افغانستان پدید آمد، جهان بخشی از آن دسیسه بود. طبیعتا با این تحول و دسیسه جهانی، زمان و فرصتی لازم است که سروسامان‌هایی صورت گیرد و ذهنیت‌ها بار دیگر آماده شود. جهان که در ابتدا طالبان را با غرور حمایت می‌کرد، اینک با خجالت احساس ندامت می‌کند. فرصتی لازم بود که مردم افغانستان و جهان متوجه اشتباهی که کردند، بشوند.» 

رویکرد مدارا سبب تغییر دیدگاه عقیدتی طالبان نخواهد شد

شماری از شرکت‌کنندگان در نشست گفت‌وگوهای امنیتی هرات با انتقاد از سیاست تعامل و مدارای برخی از کشورهای جهان با طالبان، می‌گویند که این سیاست سبب تغییر در ایدئولوژی و دیدگاه‌های طالبان نخواهد شد. 

رنگین دادفر اسپنا گفت که مردم افغانستان آرزو دارند رقابت میان نظام‌های سیاسی در عرصه جهانی، چه رویکرد تجارت‌محور و چه رویکرد حفظ و تداوم نظم جهانی گذشته، موجب نشود که زیر ‌پای رهبران تروریسم، فرش‌ سرخ گسترانده شود.

او تاکید کرد: «با چنین رویکردهای بازرگان‌منشانه و یا مداراجویانه‌ای نمی‌توان موجب تغییر در ایدئولوژی و پیوند‌های ساختاری طالبان با تروریسم بین‌المللی شد.

رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین اداره امنیت ملی افغانستان، نیز در سخنان خود در یازدهمین دور کنفرانس امنیتی هرات درباره خطر این رویکرد جهان با طالبان هشدار داد. 

نبیل  گفت گزارش‌هایی در دست دارد که نشان می‌دهد «گروهی از طالبان در حال بررسی چگونگی دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی‌اند».

رئیس پیشین اداره امنیت ملی افغانستان گفت ممکن است طالبان این سلاح‌ها را از پاکستان تهیه کنند، یا برای به دست آوردن آن، مهندسانی را به خدمت گیرند و به آن‌ها پول بپردازند، و افزود: «منطقه با فقدان آگاهی، بینش و اجماع در مورد طالبان مواجه است.»

او در ادامه تصریح کرد: « «دیدگاه‌ها بسیار متفاوت‌اند؛ برخی افغانستان را سیاهچال می‌دانند و برخی دیگر به چشم فرصت به آن نگاه می‌کنند. با این حال، مسیر بازگشت افغانستان به مردمش، نیازمند این دیدگاه‌های متفاوت است».

سخنران روز نخست نشست گفت‌وگوهای امنیتی هرات، خواهان تغییر «سیاست دوگانه» جهان در مورد افغانستان شد. 

رنگین دادفر اسپنتا، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی پیشین افغانستان، نیز در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «این چه رازی است که مبارزه قهر‌آمیز، حتا [مبارزه] اسلامگراها، [مثلا مانند] مخالفان نظام سیاسی و سکولار سوریه، از منظر کشور‌هایی که با طالبان صلح کردند و متحدان آن‌ها، عادلانه است، اما مقاومت مردم افغانستان [در برابر طالبان] که صرفا از روی ناگزیری و دفاع از هستی و حقوق انسانی آن‌ها صورت می‌گیرد، نباید پذیرفتنی  باشد.»

او همچنین با اشاره به ماجرای لیبی خاطرنشان کرد که قیام مسلحانه در آن کشور به کمک ناتو علیه دیکتاتوری معمر القذافی که موجب فروپاشی دولت و پاگیری حکومتی شکست‌خورده در آن شد، از دید این کشورها عادلانه بود، اما مردم افغانستان باید به وحشت پیشا‌مدرن و دیکتاتوری بدوی دینی-قبایلی تمکین کنند. اسپنتا تاکید کرد: « این دوگانگی را چگونه می‌توان به مردم افغانستان توضیح داد؟»

یازدهمین دور نشست گفت‌وگوهای امنیتی هرات با عنوان «بازخوانی افغانستان، راهکارهای متفاوت» به میزبانی انستیتو مطالعات راهبردی افغانستان در روزهای ششم و هفتم آبان در شهر دوشنبه تاجیکستان برگزار می‌شود.

داوود مرادیان، رئیس انستیتو مطالعات راهبردی افغانستان، در حاشیه این نشست به رسانه‌ها گفت که تمرکز اصلی یازدهمین دور این نشست، بیشتر روی آینده افغانستان و چگونگی نظام آینده است. 

او تاکید کرد: « اینکه آیا طالبان می‌توانند راه‌حلی از مشکلات افغانستان باشند یا نه، و اگر نه، آیا ما باید به جانب یک نظام سیاسی پساطالبانی حرکت کنیم یا خیر؛ تمرکز این نشست، نگاه به آینده است که افغانستان پس از طالبان، چگونه افغانستانی باشد.»