در حالی‌ که دستمزد ماهانه کارگران در ایران از حدود ۱۰ میلیون تومان فراتر نمی‌رود و خانواده‌ها برای تامین ضروری‌ترین نیازهایشان با مشکلات زیادی مواجه‌اند، مهاجرت نیروی کار به کشورهای همسایه روزبه‌روز افزایش می‌یابد؛ به‌طوری‌ که سه کشور عراق، قطر و عمان اینک به مهم‌ترین مقصدهای مهاجرتی کارگران و نیروی کار ماهر تبدیل شده‌اند.

روزنامه دنیای اقتصاد، در گزارشی با عنوان «عراق، کویت شد» به این موضوع پرداخت و نوشت در کنار مهاجرت دانشجویان، پزشکان، متخصصان و دانش‌آموزان به اروپا و کشورهای خلیج‌فارس، صادرات کارگران ساده و نیروهای ماهر نیز رونق گرفته است.

در این گزارش، که روز سه‌شنبه ۱۷ مرداد منتشر شد، آمده است: «خوزستان به‌تنهایی بار این رفتن‌ها را بر دوش می‌کشد. صاحب هر شغل و فن و حرفه‌ای در خوزستان می‌تواند به‌جای آنکه صبح به صبح کر‌کره‌ها را بالا بدهد، تا بصره برود و آن‌جا بسم‌الله بگوید. ظهر یا عصر هم خانه است. از آرایشگر تا لوله‌کش، گچ‌کار یا هرچه.»

مهاجرت به عراق به قصد کار برای ساکنان جنوب ایران به‌صرفه است؛ زیرا هم رفت‌وآمدشان آسان است و هم دردسرهایی مانند یادگیری زبان کشور میزبان را ندارند، ضمن اینکه می‌توانند به دلار دستمزد بگیرند.

بر اساس اطلاعاتی که بنگاه‌های کاریابی ارائه می‌کنند، متوسط حقوق در عراق ۶۷۵ هزار دینار یا ۴۶۰ دلار در ماه است. بسیاری از مشاغل جای خواب و غذای کارگران را نیز تامین می‌کنند. در واقع، یک کارگر ایرانی در عراق بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان حقوق می‌گیرد، در حالی‌ که متوسط درآمدش در ایران به ۱۰ میلیون تومان نمی‌رسد.

آگهی‌های کاریابی در گروه‌ها و کانال‌های تلگرامی حاکی از آن است که حقوق نیروی کار ماهر در عراق تا ۲۰۰۰ دلار در ماه هم می‌رسد.

مهاجرت نیروی کار به سایر کشورها، با هدف کسب درآمد بیشتر، در دهه‌های پیش هم سابقه داشته است؛ زمانی کویت مقصد مهاجرتی نیروی کار ایرانی بود و زمانی هم مهاجرت به ژاپن رونق داشت. با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهد که فرار ایرانیان از کشور خودشان در هیچ مقطعی به‌اندازه دوران کنونی نبوده است.

پیش‌تر، جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیر اتاق مشترک ایران و عراق، ضمن تایید اعزام نیروی کار ماهر ایرانی به عراق، گفته بود که حقوق کارگران در این کشور حدود ۶۰۰ دلار در ماه و سه تا چهار برابر حقوق کارگران در ایران است؛ بنابراین، وقتی یک کارگر در عراق می‌تواند ماهیانه ۶۰۰ دلار درآمد داشته باشد، چرا باید این فرصت را از دست بدهد؟

دبیر اتاق مشترک ایران و عراق با بیان اینکه علاوه بر کارگران ساده، نیروهای ماهر نیز به عراق مهاجرت می‌کنند، به پایگاه خبری فرارو گفت یک نیروی کار ماهر در عراق ماهانه ۲۰۰۰ دلار حقوق می‌گیرد.

به گفته سنجابی، برای کارفرمای عراقی منطقی است که هزینه‌ اقامت یک نیروی کار ماهر را پرداخت کند؛ از سوی دیگر، کارگران ایرانی نیز احساس می‌کنند با کار در عراق به سطح اقتصادی بهتری می‌رسند.

پیش‌تر، احسان سلطانی، اقتصاددان، نیز درباره علت مهاجرت نیروی کار ایرانی به عراق گفته بود: «مسئله بسیار ساده است. در کشوری که دستمزد کارگران به‌شدت سرکوب می‌شود، جای تعجب ندارد که نیروی کار با بازار کار آن کشور قهر کند.»

به گفته سلطانی، حدود یک دهه پیش، حداقل دستمزد‌ با ارزش دلار امروز حدود ۶۰۰ دلار در ماه بود، اما اکنون در سایه شوک‌های ارزی و تورم، میزان دستمزد‌ نیروی کار به‌شدت سقوط کرده و به حدود یک‌سوم تا یک‌چهارم رسیده است.

نتایج یک کار مطالعاتی در رصدخانه مهاجرتی ایران نشان می‌دهد که عراق به پنجمین مقصد مهاجرتی ایرانیان تبدیل شده است. مسیر مهاجرت نیروی کار به این کشور ساده‌تر از دیگر کشورها است. با این‌ حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که این کشور تنها مقصد مهاجرتی کارگران و نیروی کار ماهر ایرانی نیست، کشورهای عمان، قطر، ترکیه و ارمنستان نیز در سال‌های اخیر بسیاری از کارگران فنی و ماهر ایرانی را جذب کرده‌اند.

نگاهی به تبلیغات کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی گستردگی مهاجرت نیروی کار ماهر از ایران را اثبات می‌کند. وعده‌های غذایی و جای خواب رایگان در بیشتر این تبلیغات دیده می‌شود.

مقام‌های جمهوری اسلامی فرار کارگران و نیروهای کاری ماهر از ایران را تحت عنوان «اعزام نیروی کار» توجیه می‌کنند و مدعی‌اند نیروهای کاری «مازاد» به کشورهای دیگر «اعزام» می‌شوند.

خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، روز ۱۲ تیرماه، در گزارشی به نقل از امید ملک، مدیرکل دفتر توسعه نهادهای اشتغال و هدایت نیروی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نوشت در یک همکاری مشترک با کشورهای قطر، ارمنستان، عراق و عمان «نیروی کار ایرانی مازاد» به این کشورها اعزام می‌شود.